سرویس جنگ نرم مشرق - مؤسسه مطالعات امنیت ملی در مقاله‌ای به قلم دکتر راز زمیت عضو ارشد این اندیشکده صهیونیستی نوشت: این امیدواری در داخل جمهوری اسلامی وجود دارد که پیروزی بایدن بر ترامپ موجب تغییر رویکرد آمریکا در قبال تهران خواهد شد، اما در عین حال بسیاری هشدار می‌دهند که برای ایران هیچکدام از نامزدها بهتر از دیگری نیست. این استدلال شاید یک اقدام تاکتیکی باشد اما در عین حال حکایت از آن دارد که حتی در صورت روی کار آمدن یک دولت دموکرات نیز رفع تحریم‌ها دور از ذهن به نظر می‌رسد و مسیر پر از موانع است.

مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید مشرق نیست.

موضع دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در قبال ایران تفاوت چندانی ندارد

این کارشناس صهیونیستی در مقاله خود می‌نویسد: با نزدیک‌تر شدن زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا، ایران نسبت به پیامدهای احتمالی این امر در رابطه با آینده توافق هسته‌ای توجه بیشتری از خود نشان داده است. به‌تازگی ایرانی‌ها از لزوم کاستن از توقعات سخن گفته‌اند.

آنها بر این باورند که موضع دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در قبال ایران تفاوت چندانی ندارد و تحولات رخ‌داده از زمان خروج آمریکا از برجام ممکن است رفع احتمالی تحریم‌ها را با چالش مواجه سازد. این صداها را می‌توان بخشی از یک گام تاکتیکی با هدف تقویت موضع چانه‌زنی تهران پیشاپیشِ ازسرگیری احتمالی مذاکرات با آمریکا دانست، اما این دیدگاه‌ها در عین حال نمایانگر تشخیص فزاینده این مسئله نزد ایرانی‌ها است که پیروزی بایدن لزوماً نویدبخش یک موفقیت سیاسی نیست.

نومیدی از توافق هسته‌ای که از دید ایران ثمره اقتصادی مطلوب نظر را به ارمغان نیاورده است و خروج ترامپ از برجام که از دید بسیاری در ایران مؤید غیرقابل اعتماد بودن آمریکا بود نیز موجب تقویت دیدگاه فوق شده است. بدبینی موجود در گفتمان ایران هنوز به اندازه کافی پررنگ است و موجب تقویت این ارزیابی شده که حتی پیروزی یک نامزد دموکرات نیز ازسرگیری مذاکرات را تضمین نمی‌کند، چه برسد به اینکه به تحقق یک توافق جدید و بهبودیافته بینجامد.

 لزوم پایین‌آوردن توقعات در خصوص احتمال ازسرگیری مذاکرات و احیای توافق هسته‌ای

این اندیشکده می‌نویسد: با توجه به نتیجه نظرسنجی‌های اخیر در آمریکا، ارزیابی ایران مبنی بر احتمال پیروزی جو بایدن در انتخابات پررنگ‌تر شده است. در ماه ژوئیه، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در جریان یک مصاحبه زنده اینستاگرامی اظهار داشت که شانس پیروزی دونالد ترامپ طی ماه‌های اخیر به میزان قابل توجهی کاهش یافته است، هرچند شانس وی همچنان بالای ۵۰ درصد است.

از دید بسیاری از کارشناسان ایرانی، پیروزی بایدن می‌تواند راه را برای احیای مذاکرات میان ایران و آمریکا هموار سازد و به توافق هسته‌ای جان تازه بخشد. برخی از آنها پیش‌نویس پلتفرم حزب دموکرات که قبل از کنوانسیون ملی دموکرات‌ها منتشر شد را مایه خوش‌بینی محتاطانه می‌دانند.

در پلتفرم مذکور از تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از توافق هسته‌ای انتقاد شده است، بازگشت به توافق به‌عنوان مسیر ایده‌آل به سمت ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای ترسیم و هرگونه تلاش آمریکا جهت تغییر حکومت ایران مردود شمرده شده است. بنابراین، برای مثال، دکتر داوود هرمیداس باوند مفسر امور بین‌الملل روز ۲۲ جولای ۲۰۲۰ در سرمقاله‌ای در روزنامه اصلاح‌طلب آرمان ملی نوشت که بازگشت به توافق هسته‌ای و احیای تعهدات دوجانبه مندرج در آن امکان‌پذیر است.

با این وجود، اظهارات فزاینده‌ای مبنی بر لزوم کاستن از انتظارات در خصوص احتمال ازسرگیری مذاکرات و احیای توافق هسته‌ای حتی در صورت پیروزی بایدن مطرح شده‌اند. اینگونه دیدگاه‌ها استدلالشان این است که میان موضع دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در قبال ایران تفاوت چندانی وجود ندارد و تحولات رخ‌داده از زمان خروج آمریکا از برجام ممکن است رفع احتمالی تحریم‌ها را با چالش مواجه سازد.

روز ۲۷ جولای، عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه در جریان نشست مطبوعاتی هفتگی خود اظهار داشت ایران برای اشخاص و احزاب در آمریکا اهمیت چندانی قائل نیست و صرفاً رفتار آنها در قبال ایران را مهم می‌داند و اینکه دولت‌های آمریکا، چه دموکرات و چه جمهوری‌خواه، نسبت به ایران خصومت ورزیده‌اند.

اصلاح‌طلبان هم دیگر امیدی به دموکرات‌ها ندارند

در ادامه این مقاله آمده است: این استدلال که میان رویکرد دو حزب اصلی آمریکا در قبال جمهوری اسلامی تفاوت چندانی وجود ندارد سال‌ها به ویژه در محافل محافظه‌کار مطرح بوده است. اما در محافلی که به‌عنوان اردوگاه عملگرا در ایران شناخته می‌شوند نیز اخیراً در خصوص امکان حصول پیشرفت سیاسی چشمگیر در صورت پیروزی بایدن شک و تردیدهایی مطرح شده‌اند.

برای مثال، روزنامه اصلاح‌طلب شرق روز ۱۳ اوت نوشت که بازگشت به توافق هسته‌ای علیرغم نیت اعلامی بایدن در این خصوص کار ساده و آسانی نیست.

این روزنامه چند مانع اصلی موجود در مسیر مذاکرات جدید و توافق جدید را اینگونه ترسیم کرده است:

مانع اول، لزوم بازتعریف جداول زمانی مندرج در توافق اولیه که دیگر موضوعیت خود را از دست داده‌اند؛

مانع دوم، تمایل آمریکا نسبت به گنجانیدن موضوع موشک‌های دوربرد و رفتار منطقه‌ای ایران در هرگونه توافق آتی؛

مانع سوم، روزنه فرصت محدود میان مراسم تحلیف رئیس‌جمهور آمریکا (ژانویه ۲۰۲۱) و انتخابات ریاست جمهوری در ایران (ژوئیه ۲۰۲۱) که می‌تواند به روی کار آمدن یک دولت محافظه‌کار در ایران بینجامد؛

و مانع چهارم، مخالفت قابل پیش‌بینی آمریکا با بازگشت به توافق هسته‌ای در شکل کنونی آن. روزنامه در جمع‌بندی خود آورده است: «طی سه سال و نیم گذشته فرصت‌های فراوانی جهت حفظ توافق هسته‌ای وجود داشت و حتی امکان اعمال تغییرات در آن وجود داشت... اما متأسفانه این فرصت‌ها را از دست دادیم.»

دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان به لحاظ خواسته‌هایشان از ایران تفاوتی با یکدیگر ندارند

حتی احمد زیدآبادی روزنامه‌نگار و منتقد ایرانی نیز در خصوص احتمال بازگشت به توافق هسته‌ای ابراز تردید کرده است. زیدآبادی روز ۳ اوت با انتشار سرمقاله‌ای استدلال کرد که راهبرد حزب دموکرات نه بر مبنای بازگشت بی‌قیدوشرط به توافق هسته‌ای، بلکه بر پایه تغییر سیاست‌های داخلی و خارجی جمهوری اسلامی استوار است.

در صورتی که رهبران ایران علاقه‌مند به یافتن راهی جهت کاستن از تنش با آمریکا هستند، پیروزی بایدن می‌تواند فرصت چنین امری را به وجود بیاورد. اما در صورت فقدان این علاقه‌مندی، حتی پیروزی بایدن نیز نمی‌تواند چاره‌ساز باشد، زیرا دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان به لحاظ دغدغه‌ها و خواسته‌هایشان از ایران تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند.

عباس عبدی تحلیلگر سیاسی اصلاح‌طلب نیز درباره پیامدهای مثبت پیروزی بایدن برای ایران تردیدهایی را مطرح نموده است. عبدی روز ۲ اوت در جریان مصاحبه‌ای اظهار داشت که نسبت به وجود تفاوت چشمگیر میان ترامپ و بایدن متقاعد نشده است. وی حتی خاطرنشان ساخت که سیاست ترامپ در قبال خاورمیانه از برخی جهات بر سیاست دموکرات‌ها ارجحیت دارد، زیرا ترامپ در قالب سیاست خود در قبال خاورمیانه به دنبال مداخله نظامی مستقیم در منطقه نیست.

اقدام تاکتیکی ایران با هدف تقویت موضع چانه‌زنی خود

نویسنده این مقاله در ادامه مقاله خود مدعی شد: می‌توان برخی اظهارنظرها در ایران در خصوص کاستن از انتظارات در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا را یک اقدام تاکتیکی با هدف تقویت موضع چانه‌زنی ایران پیشاپیشِ ازسرگیری احتمالی با آمریکا دانست. ایران به وضوح علاقه‌مند به حفظ اهرم چانه‌زنی خود برای مذاکرات آتی است و دوست ندارد به امید پیروزی بایدن موضع خود را تضعیف کند و در خصوص برداشته شدن فشارهایی که طی سال‌های اخیر علیه این کشور اعمال شده‌اند، به انتخاب بایدن دل ببندد.

اتخاذ رویکردی ملایم و محتاطانه در قبال انتخابات آتی

این اندیشکده صهیونیستی در پایان اینگونه نتیجه‌گیری می‌کند: با توجه به آنچه گفته شد، اتخاذ یک رویکرد ملایم و محتاطانه در قبال انتخابات آتی در آمریکا نمایانگر تشخیص فزاینده این مسئله نزد ایرانی‌ها است که پیروزی بایدن لزوماً نویدبخش یک موفقیت سیاسی نیست. این امر از جمله در میان محافل عملگرا و اصلاح‌طلب که در گذشته حامی توافق هسته‌ای بودند، مشاهده می‌شود. ارزیابی مذکور ناشی از نومیدی و سرخوردگی از توافق هسته‌ای است، توافقی که از دید ایرانی‌ها ثمره اقتصادی مطلوب نظر را به ارمغان نیاورده است.

مهم‌تر از همه، خروج ترامپ از توافق از دید بسیاری از ایرانی‌ها مؤید استدلال دیرپای [آیت‌الله] خامنه‌ای رهبر ایران بود مبنی بر اینکه آمریکا قابل اعتماد نیست و توافق هسته‌ای صرفاً بهانه‌ای برای فشار به ایران و فراهم ساختن زمینه تغییر حکومت است.

در چنین شرایطی، در حال حاضر حتی در میان محافل عملگرا نیز گرایش به سمت اتخاذ یک نگرش واقع‌بینانه و توأم با شک و تردید در قبال آینده توافق هسته‌ای است ــ به ویژه با توجه به گرایشات به سمت افراط‌گرایی در نظام سیاسی ایران طی دو دهه گذشته که شاید انتخابات ریاست جمهوری آتی در ایران را نیز از خود متأثر سازد.

راز زمیت با نگاهی به چشم‌انداز هرگونه مذاکره احتمالی میان ایران و آمریکا این گمانه‌زنی را مطرح می‌کند که این بدان معنا نیست که ایران در پی انتخابات آمریکا از بازگشت به میز مذاکره امتناع خواهد کرد، به ویژه اگر چنین مسئله‌ای تا حدودی به کاهش فشار تحریم‌ها بینجامد.

تصمیم ایران در خصوص بازگشت به میز مذاکره طبیعتاً به این بستگی دارد که آمریکا پس از انتخابات چه پیشنهادی به تهران ارائه دهد. منافع ایران که توسط تشکیلات رهبری در تهران در چارچوب یک فرآیند جامع و راهبردساز در دوران پساانتخابات ترسیم می‌شوند نیز در این خصوص دخیل هستند. با این وجود، بدبینی موجود در گفتمان ایران هنوز به اندازه کافی پررنگ است و موجب تقویت این ارزیابی شده که حتی پیروزی یک نامزد دموکرات نیز ازسرگیری مذاکرات را تضمین نمی‌کند، چه برسد به اینکه به تحقق یک توافق جدید و بهبودیافته بینجامد.