به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از ۱۰ کشور جهان با توان بومی پرتاب ماهواره به مدار زمین، خود را از حدود ده سال پیش با ماهواره بر سفیر به عنوان یک بازیگر جدید به جهانیان معرفی کرد. بعد از چند پرتاب موفق توسط ماهواره بر سفیر یک، ماهواره بر جدید و سنگین تر ایران به نام سیمرغ وارد مدار شد که البته بنا به دلایل فنی آنچنان که باید و شاید موفق ظاهر نشده است و همین موضوع، باعث شد برخی از رقبا و دشمنان خارجی ایران روی به پایان رسیدن توان فنی و علمی ایران در این حوزه مانور بدهند که این امر در اردیبهشت ماه سال جاری با پرتاب موفق و غافلگیرانه ماهواره نور توسط ماهواره بر قاصد از کویر مرکزی ایران به ارتفاع ۴۲۵ کیلومتری، به پایان رسید.

بیشتر بخوانید:

شاهکار اطلاعاتی سپاه با پرتاب غافلگیرانه یک چشم استراتژیک/ ویژگی‌های فنی اولین ماهواره‌بر سه مرحله‌ای ایران را بهتر بشناسید +عکس و فیلم

«سفیر» رسما بازنشسته شد تا «سیمرغ» مهیای سفر فضایی شود/ طلسم استفاده ماهواره‌بر ایرانی از سوخت جامد با سریر و سروش می‌شکند؟ +عکس

با فرارسیدن چهاردهم بهمن روز فناوری فضایی در کشور، برنامه چرخ شبکه چهارم سیما برای اولین بار تصاویری از آزمایش اخیر نسل جدید ماهواره برهای ایرانی به اسم ذوالجناح را منتشر کرد و در این برنامه سیداحمد حسینی سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع نیز توضیحات بسیار مهم و قابل توجهی از نقشه راه و ادامه پروژه فضایی کشور در حوزه ماهواره بر ها ارائه داد.

طبق این توضیحات، این پرتابگر ایرانی (ذوالجناح) در حقیقت یک سامانه سه مرحله ای است که دو مرحله اول آن از سوخت جامد بهره برده و مرحله نهایی آن از سوخت مایع بهره می برد. توجه به شکل موشک در زمان تست، مشخص می کند که آزمایش انجام شده ماهواره بر ذوالجناح که تصاویر آن نیز پخش شده ظاهرا یک مرحله از سه مرحله مورد نظر بوده است. در این مرحله سیستم پیشران به مدت ۷۰ ثانیه فعال بوده و توانسته به ارتفاع ۱۵ کیلومتری برسد.

ماهواره بر ذوالجناح

قدرت یا همان تراست مرحله اول و دوم این ماهواره که سوخت جامد هستند هر کدام ۷۴ تن است که این تراست می تواند به ۱۰۰ تن نیز برسد. قطر موتورهای سوخت جامد مرحله اول و دوم در ماهواره بر ذوالجناح که قدرتمندترین پیشران سوخت جامد در کل کشور تا به اینجا هستند ۱.۵ متر و قطر مرحله سوم ۱.۲۵ متر است. طول این ماهواره بر در حالت کامل ۲۵.۵ متر و وزن آن نیز ۵۲ تن است و می تواند یک ماهواره به وزن ۲۲۰ کیلوگرم یا مجموعه چند پرتابه به وزن نهایی ۲۲۰ کیلوگرم را تا مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین برساند. برای مقایسه بد نیست بدانید که ماهواره بر سفیر به عنوان نسل اول ماهواره بر های ایرانی در بخش پیشران قطری در حدود ۱.۲۵ متر داشته و وزن کلی آن نیز ۲۶ تن بود و نهایتا می توانست یک ماهواره ۵۰ کیلوگرمی را به مدار ۴۵۰ کیلومتر برساند.

ماهواره بر ذوالجناح در مراحل اولیه فعال شدن سیستم پیشران

مثال دوم برای فهم بهتر قدرت این ماهواره بر، اینکه ذوالجناح با سه مرحله کامل خود می تواند حدود ۱۰ ماهواره نور که در اردیبهشت ماه توسط نیروی هوافضای سپاه به فضا ارسال شد را در یک پرتاب به فضا ارسال کند. در تست اخیر که صرفا با مرحله اول سوخت جامد صورت گرفته یکسری از حس گرهای لازم برای انجام محاسبات لازم برای برآورد از نحوه عملکرد سامانه های این ماهواره بر در بخش اول این ماهواره بر نصب شده بوده است.

یکی از سوالاتی که در اینجا مطرح می شود این است که چرا برای بحث مرحله سوم این ماهواره بر نیز از سوخت جامد بهره گرفته نشده؟ پاسخ این مسئله در این است که برای مرحله نهایی یک ماهواره بر، خصوصا در شرایط جدید مورد نظر برای کشور ما که بحث حرکت بین مداری و تزریق با دقت بیشتر مد نظر است، لازم است که زمان سوزش یا همان فعالیت کردن سیستم بیشتر بوده و در زمان هایی نیز سیستم پیشران غیر فعال و مجددا فعال شود.

سفر به مدار خورشید آهنگ با ذوالجناح ایرانی

یکی از نکات مهم در خصوص این ماهواره بر جدید ایرانی، شلیک آن روی پرتابگر متحرک است و این به این معنی است که محل پرتاب آن صرفا محدود به یک نقطه مشخص (برای نمونه محدوده استان سمنان به عنوان یکی از پایگاه های اصلی پرتاب فضایی کشور) نبوده و می تواند از نقاط دیگر کشور خصوصا منطقه جنوب شرق و سواحل مکران نیز پرتاب را انجام داد.

خبر آغاز مطالعات برای ساخت دومین پایگاه پرتاب فضایی کشور در چابهار اعلام شده ولی این مسئله مشخصا امری زمان بر و گران قیمت است. در عین حال داشتن یک پرتابگر متحرک برای ماهواره بر ها می تواند کشور ما را قادر کند تا با کمترین زیر ساخت ممکن از منطقه ای مثل چابهار به پرتاب فضایی اقدام کند. در برنامه پخش شده از شبکه ۴ سیما به بحث امکان پرتاب از نزدیکی دریا و همچنین رسیدن به مدار خورشید آهنگ با ماهواره بر ذوالجناح اشاره شد. در ابتدا تعریفی از مدار خورشید آهنگ داشته باشیم.

 ماهواره بر ذوالجناح در حال اوج گیری

مدار خورشیدآهنگ یک نوع مدار قطبی به مرکزیت زمین (یا سیارات دیگر) است که همواره نسبت به زمین (سیاره میزبان) در یک ساعت خاص قرار دارد. این مدار در زبان انگلیسی به اسم Sun-synchronous orbit و به صورت مخفف با عبارت SSO شناخته می شود. به عبارت دیگر، نقاط زیر ماهواره در نیمی از مدار در هر لحظه در یک ساعت مشخص از شبانه روز هستند (مثلاً ساعت ۱۰:۰۰) و در نیمه دیگر، یا ۱۲ ساعت اختلاف، همچنان در یک ساعت مشخص دیگر از شبانه روز قرار دارند (مثلاً ساعت ۲۲:۰۰). این مدار برای ماهواره‌هایی استفاده می‌شود که برای انجام مأموریتشان نیازمند یک وضعیت نوردهی مشخص هستند یا مطابق ماموریتشان باید از بالای قطب‌های زمین گذر نمایند. این مدار معمولاً برای ماهواره‌های عکس برداری، هواشناسی و سنجش از دور مناسب است. ارتفاع معمول برای این مدار خورشید آهنگ بین ۶۰۰ الی ۸۰۰ کیلومتر است.

مسئله مهم دیگر اهمیت استراتژیک منطقه چابهار برای این پرتاب و رسیدن به این مدار است. چابهار به نوعی نزدیک ترین نقطه از سرزمین اصلی ایران به خط استوا است و با توجه به وضعیت قرارگیری مدارهای مختلف زمینی هر چه یک نقطه پرتاب فضایی به خط استوا نزدیک باشد فاصله رسیدن به مدارهای مختلف کمتر بوده و عمل تزریق در زمان کمتر ساده تر انجام خواهد شد. اگر به موقعیت برخی از پایگاه های فضایی دنیا مثل پایگاه فضایی آمریکا در فلوریدا یا پایگاه فضایی فرانسه در قلمرو این کشور در دریای کارائیب نیز دقت کنید شاهد خواهید بود که تا جای ممکن مکان های پرتاب فضایی به خط استوا نزدیک هستند.

با این اوصاف، و با توجه به اینکه امروز بحث منظومه سازی با استفاده از ماهواره‌های سبک، در بسیاری از کشورهای مدرن دنیا متداول است و لازمه‌ منظومه سازی در فضا این است که از زوایای میل مداری متفاوت بتوانیم پرتاب را انجام دهیم، تحقق دستیابی جمهوری اسلامی ایران به منظومه سازی ماهواره ای، با رسیدن ماهواره بر ذوالجناح به شرایط اطمینان بخش پرتاب های متعدد، امکان پذیر است.