سرویس جنگ نرم مشرق - نشریه آمریکایی فارن پالیسی در گزارشی نوشت: در شرایطی که مقامات واشنگتن در نظر دارند به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران بازگردند، بحث و گفتگوها بر روی این مسئله متمرکز شده‌اند که آیا دولت آمریکا به دلیل این امر اهرم فشار خود را از دست خواهد داد یا نه. برخی از کارشناسان و مسئولان استدلال می‌کنند که اگر دولت بایدن به توافق هسته‌ای ــ موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ــ بازگردد، آمریکا اهرم فشاری که طی سال‌های اخیر به مدد راهبرد فشار حداکثری دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق به دست آورده است را بر باد خواهد داد.
مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید مشرق نیست.
ایران هم اهرم فشار خود را علیه آمریکا به کار گرفته است
بر اساس این گزارش تحریم‌های آمریکا با اینکه چالش‌های اقتصادی بزرگی برای ایران به وجود آورده‌اند و دسترسی این کشور به منابع مالی را محدود کرده‌اند، اما نتوانسته‌اند موجب تغییر رفتار ایران در قبال برنامه هسته‌ایش شوند. در حقیقت، ایران هیچ امتیاز بیشتری نداده است. این کشور در عوض به سراغ راهبرد ایجاد اهرم فشار مختص خود رفته و در این راستا فعالیت‌های هسته‌ای، برنامه موشکی، و فعالیت‌های منطقه‌ای خود را شدت بخشیده است. ایران نه تنها به ظرفیت ساخت بمب نزدیک‌تر شده، بلکه حتی گفتمان سیاسی مقامات اصلی این کشور در خصوص عدول از این آستانه نیز تغییر کرده است.
دور باطل اهرم فشار آمریکا
اهرم فشار صرفاً زمانی معنا و مفهوم می‌یابد که از آن بتوان به نحو مؤثر و کارآمدی در راستای شکل دادن به پیامد سیاستی مطلوب‌نظر بهره گرفت. تداوم تقویت اهرم فشار صرفاً با هدف ضربه زدن یا افزودن بر فشارها یک راهبرد مذاکراتی مؤثر یا پایدار به شمار نمی‌رود. چنین چیزی صرفاً یک دور باطل را به وجود می‌آورد که در قالب آن، یک توافق بی‌عیب و نقص دنبال می‌شود که وجود خارجی ندارد و فرصت پیشرفت تدریجی نادیده گرفته می‌شود، آنهم در شرایطی که ایران روز به روز بیشتر به قابلیت ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک می‌شود. دولت آمریکا با احیای برجام، اهرم فشار نشأت گرفته از تحریمها را بر باد نمی‌دهد، بلکه اگر هوشمندانه رفتار کند، می‌تواند موضع خود را در مذاکرات متعاقب بر سر برنامه هسته‌ای و رفتارهای منطقه‌ای ایران تقویت کند.
تهران در واکنش به راهبرد فشار حداکثری تلاش کرد اهرم فشار خود را تقویت کند. گذشته از این، ایران در راستای به حداقل رسانیدن تأثیر تحریمها و اهرم فشار آمریکا، سرمایه‌گذاری بر روی یک زیرساخت اقتصاد مقاومتی را در کانون تمرکز خود قرار داده تا بدین طریق اقتصادش را متنوع سازد و بیشتر به داخل و کمتر به تجارت خارجی به ویژه با غرب متکی باشد. ایران در حال حاضر به هیچوجه در آستانه فروپاشی قرار ندارد. برعکس، انتظار می‌رود این کشور شاهد بهبود اقتصاد خود در سال ۲۰۲۱ باشد.
مزایای رویکرد تبعیت در ازای تبعیت برای احیای برجام
این نشریه آمریکایی در ادامه پیشنهاد داد: آمریکا باید فوراً تلاش کند در قالب رویکرد تبعیت در ازای تبعیت به برجام بازگردد، زیرا این امر می‌تواند روند حرکت رو به جلوی برنامه هسته‌ای به سرعت در حال رشد ایران را متوقف سازد. چنین اقدامی موجب تضعیف اهرم فشار آمریکا نمی‌شود، بلکه آن را تقویت می‌کند. این امر به آمریکا امکان می‌دهد تا پیشرفت‌های هسته‌ای ایران را متوقف سازد، احتمال رویارویی نظامی میان ایران و اسرائیل یا آمریکا را کاهش دهد، و تلاش‌های دیپلماتیک چندجانبه را احیا کند. مهم‌تر از این، بازگشت به توافق فرصت بیشتری برای مذاکرات متعاقب بر سر مسائل منطقه‌ای و دیگر موضوعات مورد مناقشه فراهم می‌آورد. این موضوعات برای منافع امنیتی آمریکا و شرکای منطقه‌ایش اهمیت حیاتی دارند و احتمال آن نمی‌رود که تهران در صورت عدم احیای برجام در خصوص این مسائل به گفتگو بنشیند.
یکی از مؤلفه‌های مهم اهرم فشار آمریکا ملایم‌سازی تحریم‌هاست. با بازگشت هر دو طرف به تعهداتشان، رفع تحریمها برخلاف نگرانی بعضی‌ها آنچنان موجب تقویت یک‌شبه اوضاع اقتصادی ایران نمی‌شود که انگیزه تهران برای انجام مذاکرات بعدی را از بین ببرد یا به تأمین مالی فعالیت‌های منطقه‌ای بی‌ثبات‌کننده این کشور بینجامد. تحریم‌های غیربرجامی پابرجا باقی می‌مانند و حتی در صورتی که تحریم‌های برجامی بر روی کاغذ برداشته شوند، عملیاتی‌سازی فعالیت‌های تجاری و تراکنش‌های مالی در عمل چندان سریع اتفاق نمی‌افتد. روند بهبود اقتصادی ایران صرفاً به آهستگی کلید خواهد خورد. اما رفع تحریمها موجب می‌شود آمریکا دست بالا را بر سر میز مذاکره داشته باشد و محرک‌های اقتصادی فوری بیشتری در ازای امتیازات بیشتر ارائه دهد.
آمریکا مجددا می‌تواند تحریمها را با حمایت همه طرفین وضع کند
فارن پالیسی تأکید کرد: در صورت عدول ایران از توافق، دولت آمریکا می‌تواند تحریمها را با حمایت نه تنها اروپا بلکه همچنین احتمالاً چین و روسیه مجدداً وضع کند. اینها که طرفین دیگر توافق اولیه را تشکیل می‌دهند، همگی یک منفعت مشترک دارند: ممانعت از دستیابی ایران به قابلیت ساخت تسلیحات هسته‌ای. منفعت مشترک عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای در مقیاس جهانی همان عاملی است که در وهله اول موجب ایجاد این ائتلاف شد. اگر ایران در خصوص قابلیت‌های خود در این زمینه از خط قرمز عبور کند، منفعت ذاتی کشورهای فوق‌الذکر در آن است که هدف خود مبنی بر ممانعت از اشاعه تسلیحات هسته‌ای را از طریق اعمال فشار دنبال کنند. همچنین، بازگشت آمریکا به توافق موجب می‌شود واکنش چندجانبه به هرگونه نقض توافق بسیار محتمل‌تر شود.
تهدید وضع مجدد تحریمها در حال حاضر قوی‌تر از چهار سال پیش است. با اینکه راهبرد فشار حداکثری نتوانست پیامد سیاستی مطلوب‌نظر واشنگتن را رقم بزند، اما قدرت تحریم‌های یکجانبه آمریکا را علیرغم مخالفت‌های بین‌المللی به نمایش گذاشت. اکثر ایرانی‌ها به وضوح شاهد پیامدهای ناگوار انزوا در مواجهه با تحریم‌های آمریکا بوده‌اند.
برجام احیا نشود روحانی انتخابات را خواهد باخت
حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران از طرف جناح‌های رقیب و همچنین به دلیل نارضایتی فزاینده عموم مردم از چالش‌های اقتصادی کشور تحت فشار قرار دارد. او باید حداقل آغاز روند احیای برجام را طی هفته‌های آینده تضمین کند. یک برداشت فزاینده نزد نخبگان سیاسی تهران این است که بهترین راهبرد برای وادارسازی آمریکا به پایان دادن به پیکار فشار حداکثری این است که کاری کنند تا آمریکا میان رویارویی لاینحل منتهی به جنگ و ایران هسته‌ای یکی را انتخاب کند.
دولت روحانی برای آنکه بتواند اصولگرایان را نسبت به معکوس‌سازی پیشرفت‌های هسته‌ای و بازگشت به تبعیت از توافق متقاعد کند، باید روند بازگشت به توافق را ظرف چند هفته آینده کلید بزند. اگر دورنمای روشنی در خصوص احیای توافق موجود نباشد، در آن صورت جناح روحانی انتخابات را خواهد باخت.
افزایش قدرت و موضع چانه‌زنی آمریکا با احیای برجام
بازگشت به توافق موجب به خطر افتادن اهرم فشار آمریکا نمی‌شود؛ این امر موجب تقویت اهرم فشار این کشور در مذاکرات آتی می‌شود. ادامه تمرکز بر روی حفظ اهرم فشار و افزودن به فشارها با هدف وارد کردن ضربه صرفاً نتیجه یکسانی را رقم می‌زند که همانا فقدان پیشرفت در خصوص اهداف سیاستی کلیدی است. در ضمن، این امر فرصت نزدیکی دیپلماتیک که می‌تواند به مهار برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران بینجامد را بر باد می‌دهد.
آمریکا با بازگشت به برجام، هم اهرم فشاری که از طریق نشان دادن اثرات اقتصادی ویرانگر تحریم‌های یکجانبه‌اش به دست آورده است را حفظ می‌کند و هم از اهرم فشارش در قالب تداوم دیپلماسی و تلاش‌های چندجانبه بهره می‌گیرد تا پیامدهای سیاستی مطلوب‌تری را رقم بزند. احیای برجام همچنین دولت بایدن را از موضع قوی‌تری برخوردار می‌سازد تا بر سر یک توافق متعاقب که مسائل و دغدغه‌های دیگر نظیر برنامه موشکی ایران و فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده این کشور در خارج را لحاظ می‌کند، در قالب یک چارچوب منطقه‌ای دست به مذاکره بزند.
فارن پالیسی در بخش پایانی گزارش خود به کاخ سفید توصیه کرد: چهار دهه تحریم و همچنین سابقه مذاکرات آمریکا و اروپا با ایران نشان می‌دهند که این کشور در پاسخ به فشارها صرفاً فعالیت برنامه هسته‌ای و عوامل نیابتی خود در منطقه را مضاعف نموده است. ایران فقط تعهداتی که مطلوب‌نظرش هستند و تعریف درستی دارند را در قالب یک چارچوب توافقی نظیر توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ پذیرفته و از آنها تبعیت کرده است. پس از چهار دهه ناکامی در خصوص وادارسازی ایران به تغییر سیاست‌هایش، وقت آن رسیده که واشنگتن در خصوص چگونگی کاربرد مؤثر و کارآمد اهرم فشار خود تجدیدنظر کند.
۱۷:۴۵ - ۱۴۰۰/۰۱/۰۱
۱۸:۱۳ - ۱۴۰۰/۰۱/۰۱
۱۹:۰۳ - ۱۴۰۰/۰۱/۰۱
۱۹:۱۲ - ۱۴۰۰/۰۱/۰۱
۰۱:۰۲ - ۱۴۰۰/۰۱/۰۲
