به گزارش مشرق، مدیریت منابع آب در افغانستان از ابتدای دهه ۹۰ شمسی به طور جد مدنظر دولت مردان این کشور قرار گرفته و برنامه‌های جامعی به منظور استفاده حداکثری از منابع آب این کشور در دستور کار است.

بیشتر بخوانید:

قدردانی اشرف غنی از ایران بابت سد کمال‌خان

بر اساس اطلاعات اعلام شده توسط اداره ملی تنظیم امور آب افغانستان، این کشور سالانه پذیرای ۱۶۳ میلیارد متر مکعب آب حاصل از بارندگی است که زمینه دسترسی به ۵۷ میلیارد متر مکعب آب جاری قابل دسترسی را مهیا می‌کند. از سوی دیگر میزان ذخایر آب زیرزمینی قابل دسترسی در افغانستان به ۱۸ میلیارد متر مکعب می‌رسد.

*سند دیپلماسی آب افغانستان نهایی شد

در شرایطی که درآمد ۶۱ درصد از خانوارهای مستقر در افغانستان از محل زراعت تامین می‌شود، لذا علت اصلی توسعه ساخت و سازهای مدیریت منابع آب در این کشور، مسئله توسعه کشاورزی عنوان شده است.

ببینید:

فیلم/جزو ۵ کشور اول دنیا در سدسازی هستیم

به استناد جزئیات برنامه دولت افغانستان به منظور بهبود شرایط مدیریت منابع آب در این کشور، سیاست‌های نظیر نهایی کردن سند دیپلماسی آب افغانستان، تدوین سیاست‌های آب‌های مرزی، زیرزمینی، شبکه آبیاری و مدیریت سیلاب‌ها و تدوین و تطبیق استراتژی ملی آب انجام شده است.

در بخش ساخت و سازها نیز کار روی ۴۲ سد بزرگ که عمدتا بر روی رودهای مرزی افغانستان مستقر است، به همراه توسعه زمین تحت پوشش شبکه آبیاری از ۲.۴ میلیون هکتار به ۳.۱ میلیون هکتار در دستور کار دولت افغانستان است.

*۱۲ سد بزرگ افغانستان در حال احداث است

در حال حاضر از مجموع ۴۲ سد موجود در برنامه مدیریت منابع کشور افغانستان، ۱۲ سد در حال احداث، ۵ سد در مرحله طراحی و ۹ سد دیگر نیز در مرحله مطالعات اقتصادی و زیست محیطی قرار دارد.

در همین راستا به منظور آشنایی بیشتر با سدهای در دست ساخت دولت افغانستان به بررسی چند پروژه عظیم فعال در این کشور می‌پردازیم.

*سد کمال‌خان، مسیر حرکت رود هیرمند را تغییر می‌دهد

اولین پروژه عظیم سدسازی دولت افغانستان که ۴ فروردین ماه سال ۱۴۰۰ پس از تکمیل فرآیند آب‌گیری رسما توسط اشرف غنی افتتاح شد، سد کمال‌خان است.

این سد در ۹۵ کیلومتری شهر زرنج ولایت نیمروز افغانستان و بر روی رود مرزی هیرمند واقع شده که پس از عبور از افغانستان وارد جمهوری اسلامی ایران می‌شود. فرآیند ساخت این سد از سال ۱۳۴۵ هجری شمسی کلید خورد، اما به دلایل متعددی از جمله مشکلات سیاسی گسترده به اتمام نرسید، اما ساخت سد در ۲ سال گذشته با سرعت بیشتری پیگیری و به اتمام رسید.

بر اساس اطلاعات فنی موجود از این پروژه، سد کمال‌خان با ارتفاع ۱۶ متر به طول ۲.۷۴ کیلومتر، ظرفیت ذخیره ۵۲ میلیون متر مکعب آب از رود هیرمند را مهیا می‌کند.

نکته قابل توجه در احداث این سد، ایجاد تغییر مسیر در رود هیرمند است که زمینه خشکی بخشی از بستر این رودخانه را فراهم خواهد کرد. این منطقه از بستر رود هیرمند که به واسطه سد کمال‌خان از مدار انتقال آب خارج می‌شود، به گفته بسیاری از کارشناسان ظرفیت ایجاد ریزگردهای فراوان و وقوع بحران آلودگی هوا در بخش عمده‌ای از شهرهای افغانستان و ایران را به همراه دارد.

علاوه بر  مسائل زیست محیطی ساخت این سد، با توجه به قرارداد ۱۳۵۱ پیرامون رود هیرمند بین ۲ کشور ایران و افغانستان، حق‌آبه ۸۲۰  میلیون متر مکعبی از رود هیرمند برای ایران محفوظ بوده و مفاد این قرارداد بین‌المللی باید در هر ۲ کشور رعایت شود.

در همین راستا، رضا اردکانیان، وزیر نیرو با اشاره به نگرانی‌ها از گسترش آسیب‌های زیست‌محیطی احداث سد کمال‌خان، گفت:« قبل از احداث این سازه مسیر آب به گونه‌ای بود که به طور طبیعی از توسعۀ بعضی کانون‌های تولید گرد و غبار جلوگیری می‌کرد، ولی این سازه با تغییری که در مسیر آب می‌دهد، احتمال این‌که موجب مشکلات زیست‌محیطی وسیع نه فقط برای ما بلکه برای خود افغانستان هم بشود.»

*پیشرفت ۸۵ درصدی ساخت سد پاشدان بر روی رودخانه مرز ایران و افغانستان

یکی دیگر از پروژه‌های بزرگ سدسازی کشور افغانستان، پروژه سد پاشدان است که در ۲۰ کیلومتری شرق شهر هرات بر روی سرشاخه‌های هریرود واقع شده است.

 براساس اطلاعات فنی موجود، سد پاشدان، پس از بهره‌‎برداری ظرفیت ذخیره ۴۵ میلیون متر مکعب آب را به خود اختصاص می‌دهد و یکی از سدهای بزرگ افغانستان تلقی می‌شود.

در همین ارتباط، سیدعبدالوحید قتالی، والی هرات با اشاره به روند ساخت و ساز سد پاشدان، گفت: « کار ساخت این پروژه ملی ۸۵ درصد تکمیل شده است.»

پیشتر از این عنوان شده بود که عملیات اجرایی ساخت سد پاشدان تا انتهای سال ۱۴۰۰ به انتها می‌رسد و به نظر می‌رسد، با توجه به تشدید فرآیند اجرایی ساخت سد این وعده مسئولان افغانستانی پیرامون بهره‌برداری از سد پاشدان محقق شود.

نکته قابل توجه در ارتباط با احداث سد بزرگ پاشدان، تاثیر این سد بر جریان آب پایدار هریرود واقع در مرز ایران و افغانستان است و این تغییر در جریان آب می‌تواند زمینه مشکلات عدیده‌ای در زیست بوم مرز ۲ کشور را تقویت کند.

*ظرفیت ذخیره‌ آب سد بخش‌آباد ۲۶ برابر سد کمال‌خان است

از دیگر پروژه‌های عظیم سدسازی کشور افغانستان می‌توان به پروژه سد بزرگ بخش‌آباد که ظرفیت ذخیره‌سازی ۱۳۶۰ میلیون متر مکعب آب معادل ۲۶ برابر سد کمال‌خان را دارا است، اشاره کرد.

این سد ۲۷ کیلومتری در ولایت فراه افغانستان و بر روی رود فراه واقع شده که تغذیه اصلی تالاب بین‌المللی هامون به حساب می‌آید.

لازم به تاکید است، رودخانه فراه در طول سال آورده آبی ۱۲۰۰ میلیون متر مکعبی برای ایران دارد که صرف حیات تالاب هامون می‌شود.

عملیات اجرایی ساخت سد بخش‌آباد، در مرداد ماه سال ۹۹ با ساخت تونل‌های انحرافی آغاز شده و انتظار ساخت این تونل‌ها نزدیک به ۱۱.۸ میلیون دلار برای دولت افغانستان هزینه داشته باشد.