به گزارش مشرق، محمد حسین ادیب بر این باور است که برجام محل تسویه حساب بسیاری با یکدیگر است و لازم است که ایرانیان این ظرافت را درک کنند.وی با تأکید بر اینکه آمریکا دارد برای تمرکز سیاست خارجی اش در شرق آسیا گرم می شود و می خواهد چهار پرونده ایران، افغانستان، عراق و عربستان با هم بسته شود و آمریکا نمی خواهد سرعت بسته شدن چهار پرونده با هم ناسازگار باشد، به تحلیل وضعیت منطقه از ابعاد اقتصاد سیاسی پرداخته است.
همچنین او پیش بینی در خصوص قیمت نفت و تأثیر آن بر اقتصاد ایران دارد که نظر وی در این باره و دیگر این نظراتش را در ادامه می خوانید:
***تحریم صنایع دفاعی ترکیه راهبردی ترین خبر در بخش اقتصاد دفاعی خاورمیانه در ۳۰ سال اخیر بود
* راهبردی ترین خبر جدید در حوزه اقتصاد در خاورمیانه چیست؟
ادیب : بایدن صنایع دفاعی ترکیه را تحریم کرد و این راهبردی ترین خبر در بخش اقتصاد دفاعی در خاورمیانه در ۳۰ سال اخیر بود و این مدت کوتاهی پس از خارج شدن صنعت دفاعی ایران از تحریم سازمان ملل است که ترامپ آن را بر نتابید و بایدن از آن تمکین کرد.
***احتمال تقدیم بازار اروپا به ایران در صورت به سرانجام نرسیدن خط دوم صادرات گاز روسیه به اروپا
* آینده اقتصاد ایران را چگونه می بینید ؟
ادیب: ایران سرمایه‌گذاری کلانی روی توسعه بخش گاز به قصد صادرات انجام داده است و اکنون ظرفیت تولید گاز ایران به ۱۰۰۰ میلیون متر مکعب در روز رسیده است و این گاز باید از جمله به اروپا صادر شود و بزرگترین رقیب ایران برای صادرات گاز به اروپا ، روسیه است. روابط آمریکا و روسیه به گونه ای پیش می رود که زیرسوال بردن خط دوم صادرات گاز روسیه به اروپا به اولویت سیاست خارجی آمریکا تبدیل شده است. اگر این خط لوله به فرجام نرسد بازار اروپا تقدیم ایران شده است.
* چرا بایدن در خصوص بازگشت به برجام کند عمل کرد ؟
ادیب: بایدن در ابتدا مجبور بود کمی احتیاط کند تا مطمئن شود نامزدهای اصلی‌اش از سد کمیته روابط خارجی مجلس سنا به ریاست باب منندز، سناتور دموکرات و مخالف برجام از ایالت نیوجرسی، عبور می‌کنند.
آیا بایدن با مشکل افکار عمومی برای بازگشت به برجام مواجه است ؟
ادیب: در نظر سنجی موسسه گالوپ در سال ۲۰۱۰ بالغ بر ، ۶۱ درصد از پرسش‌شوندگان، ایران را به عنوان خطر «جدی و خطرناک» ارزیابی کرده‌اند. نظرسنجی اخیر در سال ۲۰۲۱ موسسه گالوپ نشان می‌دهد تنها ۴ درصد از مردم، ایران را بزرگترین تهدید خارجی علیه امریکا می‌دانند. در همین زمینه چین با ۴۵ درصد در صدر قرار دارد و روسیه (۲۶ درصد) و کره شمالی (۹ درصد) در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند، بایدن مشکل افکار عمومی ندارد.
***آمریکا در حال دور شدن از عربستان است
آمریکا در دولت بایدن در مقایسه با دولت ترامپ در حال دور شدن از عربستان است. اما نمی خواهد نشان دهد دور شدن از عربستان به معنای نزدیک شدن به ایران است؛ لذا سرعت عمل در بازگشت به برجام این تلقی را ایجاد می کند.
آمریکا دارد برای تمرکز سیاست خارجی اش در شرق آسیا گرم می شود و می خواهد چهار پرونده ایران ، افغانستان ، عراق و عربستان با هم بسته شود. آمریکا نمی خواهد سرعت بسته شدن چهار پرونده با هم ناسازگار باشد .
* پرونده عراق چگونه است ؟
ادیب: تاچر معتقد بود آمریکا در هر موردی که در خاورمیانه دخالت کرده با افتضاح تمام شده است و این به رقابت بین اروپا با آمریکا در خاورمیانه مربوط می شود لذا دخالت نظامی آمریکا در عراق باید با افتضاح تمام شود و این خواسته اروپاییان است. اروپاییان تمایل دارند خروج نظامی آمریکا از عراق حالت تحقیر آمیز داشته باشد و در این بازی ؛ استراتژی دارند . اما این بازی ایران نیست. اروپائیان جوری تنظیم می کنند که پایان ماموریت نظامی آمریکا در عراق در افکار عمومی گونه ای فرار از عراق تلقی شود. گونه ای خروج ناشی از فشار تلقی شود ؛ این بازی اروپاییان است.
* پرونده افغانستان چطور ؟
ادیب: بر اساس تحلیل تاچر ، قرارداد صلح آمریکا و طالبان باید به افتضاح کشیده شود؛ افکار عمومی باید از قرارداد صلح آمریکا و طالبان تلقی استهزا داشته باشد بعد از رسیدن افکار عمومی منطقه به این تلقی ، پرونده افغانستان وارد فاز جدید می شود و این به اختلاف بین اروپا و آمریکا مربوط می شود ؛ این بازی ایران نیست .
***تعلل در مذاکرات ایران را در موقعیت برتری قرار می دهد؛ نباید عجله نشان داد
* و عربستان ؟
ادیب : شهر مأرب در یمن حالت حلب در سوریه را دارد اگر حوثی ها مأرب را تصرف کنند به معنای شکست عربستان در یمن است. آمریکایی ها این دست آن دست می کنند تا شکست عربستان در یمن اتفاق بیفتد. تعلل در مذاکرات ایران را در موقعیت برتری قرار می دهد؛ نباید عجله نشان داد.
* سرعت پیشرفت مذاکرات برجام را چگونه ارزیابی می کنید ؟
ادیب: برآیند مولفه های است که اشاره کردم. چنین قابل بیان است که انگلیس پس از خروج از اتحادیه اروپا نمی خواهد در خاورمیانه شریکی مثل آمریکا داشته باشد. بخشی از سرعت مذاکرات به تعادل بخشی جدید بین اروپا با آمریکا در کشورهای دیگر مربوط میشود و به ایران مربوط نیست. اروپایی ها می خواهند نشان داده شود آمریکا ، عربستان را رها کرد تا بی اعتمادی بین متحدان آمریکا و آمریکا در خاورمیانه برجسته شود. مذاکرات برجام با پرونده های دیگری گره می خورد که بازی ایران نیست اما تا آن مسائل حل نشود در این بخش کندی ایجاد می کند.
***اروپاییان بی میل نیستند تلاش آمریکا در حوزه دیپلماسی در خاورمیانه همواره با شکست همراه باشد و این شامل برجام هم می شود
* استراتژی اروپائیان در مقابل آمریکا در خاورمیانه چه تفاوت هایی دارد ؟
ادیب : اروپائیان بی میل نیستند که خروجی آمریکا در خاورمیانه بر سه اساس استوار باشد :
۱. آمریکا تا کنون هر گاه از دریچه دیپلماسی وارد یک بحران در خاورمیانه شده است، دیپلماسی آمریکا شکست خورده است:
از میانجیگری آمریکا برای مذاکرات صلح بین اعراب و اسرائیل بوسیله دین راسک در دوره نیکسون ، تا مذاکرات کمپ دیوید در دوره کیلینتون و تا معامله قرن در دوره ترامپ، همه شکست خوردند. اروپاییان بی میل نیستند تلاش آمریکا در حوزه دیپلماسی در خاورمیانه همواره با شکست همراه باشد و این شامل برجام هم می شود.
۲. در خاورمیانه این ایده ایجاد شود که آمریکا متحدان خود را به سادگی رها می کند.
خیلی از متحدان دیروز آمریکا در خاورمیانه امروز احساس رها شدن دارند ؛ نباید گفت کدام متحد دیروز را رها کرده است ؟ باید گفت کدام متحد دیروز را هنوز رها نکرده است و اگر رها نکرده کی رها می کند؟
۳. روی امضای آمریکا در پایین هر قراردادی در خاورمیانه نباید حساب کرد.
این سه گانه؛ بازی اروپا با آمریکاست و مذاکرات برجام را تحت تاثیر قرار می دهد اما بازی ایران نیست. ایران باید در این منطقه بازی و با این قواعد بازی ، بازی خود را داشته باشد . یک بازی هنری می طلبد . باید شخصیت چند لایه داشت. آنچه که ایران را ایمن می کند افزایش سطح بازدارندگی است.
***برجام محل تسویه حساب خیلی ها با هم است
* دیدگاه اروپا در مورد برجام چیست ؟
ادیب: اروپائیان تمایل دارند دخالت آمریکا در برجام به استهزاء کشیده شودو هدف دیگری ندارند. این سیاست علیه ایران نیست علیه امریکاست ایرانیان باید این ظرافت را درک کنند ، برجام محل تسویه حساب خیلی ها با هم است.
***ارز ناشی از صادرات از ابتدای تحریم تا کنون به کشور بازگشته است
* تحریم چه می شود ؟
ادیب : به تحریم ایران باید نگاهی ۸ وجهی داشت و بر اساس ترکیب ۸ وجه داوری کرد :
۱. ٩۵ درصد صادرات غیر نفتی ایران با نفت قیمت گذاری می شود چون ماهیت صادرات غیر نفتی ایران «انرژی پایه »است.
۲. در سال ۲۰۱۹ متوسط قیمت نفت ٣١ دلار بود و در مقایسه با قبل، ارزش صادرات غیر نفتی ایران نصف شد ، صادرات غیر نفتی ایران نصف شد چون قیمت نفت نصف شد ، کاهش درآمد ارزی ایران در سال ۲۰۲۰ به سبب نصف شدن قیمت نفت بود و نه تحریم .
۳. کاهش صادرات نفت ایران از نظر ارزی با صادرات مشتقات انرژی جبران شده است.
۴. ایران قبلاً روزانه ٢ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت صادر می کرد اکنون وضعیت به اینگونه است: صادرات نفت : ۶۰۰ هزار بشکه
صادرات فرآورده نفتی : ۸۰۰ هزار بشکه ، صادرات گاز : معادل ۴۵ هزار بشکه نفت که جمع این سه فقره یک میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه است . عملاً کاهش صادرات نفت ، با صادرات مشتقات انرژی جبران شده است.
۵. رشد صنعت پتروشیمی بسیاری از آثار رکودی تحریم را جبران کرده‌است : برای تولید پتروشیمی معادل ۸۰۰ هزار بشکه انرژی در روز مصرف می شود.
۶. اکنون برای انتقال پول ناشی از صادرات ، با حدود یک درصد هزینه پول در صرافی ها جابجا می شود لذا تحریم بانکی ایران بوسیله صرافی ها خنثی شده است.
۷. قبل از تحریم ایران ۴٧ میلیارد دلار در خارج سپرده ارزی داشت که اکنون ٣۵ میلیارد دلار است این نشان می دهد که ارز ناشی از صادرات از ابتدای تحریم تا کنون به کشور بازگشته است.
۸. تحریم سه ضلع دارد : ضلع اول- صادرات مشتقات انرژی جایگزین صادرات نفت خام شده است. ضلع دوم- صرافی ها جایگزین نظام بانکی شده است. ضلع سوم- ارز ناشی از صادرات ایران در یک کشور مسدود می شود و در کشور دیگری آزاد می شود اما روند آن به گونه ای نیست که مانده ارز ایران در خارج صعودی باشد.
* تحریم صادرات نفت ایران را چگونه ارزیابی می کنید ؟
ادیب: اکنون صادرات نفت با صادرات محصولات انرژی جایگزین شده است اگر منظور از تحریم این است که ما معادل گذشته که نفت صادر می کردیم انرژی های جایگزین صادر کنیم و مجددا معادل گذشته هم نفت صادر شود ( هر دو با هم ) این داستان دیگری است در این صورت ایران به یک ابرقدرت اقتصادی با تولید ۱۰ میلیون بشکه انرژی تبدیل میشود در این صورت یا باید عربستان از بازار جهانی نفت حذف شود و یا روسیه ، این به برجام مربوط نیست.
***صادرات نفت ایران بیشتر از آنچه که به تحریم آمریکا وابسته باشد به وزن روسیه در تأمین نفت جهان بستگی دارد
* صادرات نفت ایران به دوران قبل از تحریم باز می گردد ؟
ادیب: اگر تحریم روسیه به وسیله آمریکا به محدودیت در صادرات نفت منجر شود. تنها کشوری که می‌تواند نقش جایگزین داشته باشد ایران است صادرات نفت ایران بیشتر از آنچه که به تحریم آمریکا وابسته باشد به وزن روسیه در تأمین نفت جهان بستگی دارد.
***بحران در عربستان می تواند باعث نجومی شدن قیمت نفت شود
اگر مأرب به دست حوثی ها بیفتد یعنی شکست عربستان در جنگ یمن و قیمت نفت واکنش نشان می دهد
*آینده را چگونه ارزیابی می کنید ؟
ادیب : اگر قیمت نفت حداکثری شود ؛ رقبای بدون نفت امریکا دچار بحران عمیق می شوند و آمریکا از این مسأله ناخشنود نیست. بحران در عربستان می تواند باعث نجومی شدن قیمت نفت شود اگر مأرب به دست حوثی ها بیفتد یعنی شکست عربستان در جنگ یمن ، قیمت نفت واکنش نشان می دهد.
* افزایش قیمت نفت چه برنده هایی دارد ؟
ادیب: افزایش قیمت نفت به افزایش ارزش کالاهای صادراتی ایران منجر می شود و همه چیز تغییر می کند .
*پس چرا دلار گران شد ؟
ادیب: گران شدن دلار نه به سبب تحریم بلکه به سبب نصف شدن قیمت نفت و رشد ۷۰ درصدی نقدینگی در نقطه موجود نسبت به آبان ٩٧ بود و رشد ۷۰ درصدی نقدینگی نیز به سبب کسر بودجه دولت است ، دولت باید کوچک می شد که نشد. گران شدن نفت خیلی از مشکلات ما را حل می کند
***قیمت نفت به دست فرمان آمریکا بستگی دارد
* شما پیش بینی می کنید که نفت گران شود ؟
ادیب: هم اکنون قیمت نفت دو برابر متوسط قیمت نفت در سال ۲۰۱۹ است و آمریکا در خاورمیانه به گونه ای پیش می رود که اگر این دست فرمان عوض نشود نتیجه آن گران شدن نفت است . گران شدن نفت خیلی از مشکلات ما را حل می کند. قیمت نفت به دست فرمان آمریکا بستگی دارد.
***هر چه عربستان ضعیف تر شود نفت گران تر می شود
آمریکای بایدن در پی تضعیف بیشتر عربستان است مگر اینکه سیاست آمریکا تغییر کند
* لطفا صریح تر صحبت کنید .
ادیب: هر چه عربستان ضعیف تر شود نفت گران تر می شود و آمریکای بایدن هر چه می کند، نهایتاً به تضعیف بیشتر عربستان منجر می شود مگر اینکه سیاست آمریکا در مورد عربستان تغییر کند.
