سرویس سیاست مشرق- فضای این روزهای سیاست کشور، خوشبختانه یا متاسفانه، بیش از آن که معطوف به انتخابات ۱۴۰۰ باشد، متمرکز بر تلاش‌های پرابهام و پرحرف و حدیثی است که در وین در جریان است. البته از قرائن بر می آید که کسانی، به زعم خود، پازل انتخابات را چنان چیده‌اند که پیش شرط ورود به فاز انتخابات، مذاکرات وین و خروجی آن باشد.

مساله روشن و عیانی که پیش چشم اهل نظر، کارشناسان و تحلیل‌گران در حال رخ دادن است، این است که جریان غرب‌شیفته، قصد دارد در کم‌تر از دو ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری، عینا فضای سال ۹۲ را بر کشور حاکم کند و با همان سناریو و با «کلید» مذاکرات، قفل انتخابات را برای خود باز کند تا به هر قیمت در قدرت ابقاء شود. سناریو تقریبا طابق‌النعل همان سناریوی ۹۲ است و بازیگران هم تغییری نکرده‌اند. در این میان، تلاش دستگاه دیپلماسی و تیم مذاکره‌کننده برای کتمان همه این شباهت‌ها و متهم کردن همه منتقدان عملکرد خود به «توهم توطئه»، «بهره‌برداری سیاسی» و «نشر اکاذیب»، در نوع خود بسیار جالب توجه است.

 چنین به نظر می رسد که دولت، دستگاه دیپلماسی و به طور خاص ظریف و عراقچی، عرصه رصد و تحلیل وقایع و تحولات بین‌المللی را چنان خالی از صاحب‌نظر می دانند که باور نمی کنند منابع و گزارش‌های رسانه‌ای خود غربی‌ها مرتب در داخل کشور رصد و تجزیه و تحلیل می شوند و مثلا وقتی ایشان گزارش شبکه پرس تی وی را زیر سوال می برند و دروغ جلوه می دهند، فلان مقام وزارت خارجه آمریکا صراحتا مصاحبه می کند و با اعلام صریح مواضع، گزارش پرس تی وی عینا تایید می شود. گویی دستگاه عریض و طویل دیپلماسی ما با نزدیک به دو قرن قدمت، هنوز در فضای قرن بیستم به سر می برد و باور نمی کند که برای کسب خبر از مذاکراتی هر چه قدر «محرمانه»، راه‌ها و منابع رسانه‌ای بسیاری وجود دارد که دستیابی به آن‌ها محتاج اجازه و تایید آقایان دیپلمات نیست.

(۲ اردیبهشت)، یک مقام بلندپایه وزارت خارج آمریکا صراحتا اعلام کرد که واشنگتن تمام تحریم‌ها را برنخواهد داشت؛ هیچ تضمینی برای خروج مجدد ما از برجام وجود ندارد؛ ایران اگر رضایت نداشت می‌تواند از برجام خارج شود.

چهار محور مهم اظهارات این مقام امریکایی چنین بود:

یک، تحریم‌ها به سه دسته تفکیک شده‌اند. تحریم‌هایی که قابل رفع هستند، تحریم‌هایی که قابل رفع نیستند و تحریم‌هایی که پیچیده‌اند و نیازمند مذاکره هستند.

دو، ما دنبال آن هستیم که تفاهم‌های طولانی تر، قویتر و گسترده تر با ایران (در موضوع برجام) داشته باشیم.

سه، در مورد رفع تحریم‌ها طی مراحل، ما نمی‌پذیریم که همه تحریم‌ها را برداریم و بعد از آن ایران به برجام برگردد. ما برای ایران روشن کرده‌ایم که نمی‌پذیریم که قبل از اقدام ایران (برای بازگشت به تعهدات برجامی) به همه تعهدات برجامی برگردیم.

چهار، اگر ایران موضعش این باشد که اول آمریکا باید همه تحریم‌ها را بردارد و بعد ایران آن را راستی آزمایی کند تا بعد ایران هم به تعهداتش برگردد ما چنین چیزی را نمی‌پذیریم. تکرار میکنم ما این فرایند را که اول آمریکا همه تحریم‌ها را لغو کند قبل از اینکه ایران کاری انجام دهد نمی‌پذیریم.

اما بخش بسیار مهم سخنان این مقام آمریکایی، طرح این ادعا بود که تیم ایران مساله «گام به گام» را پذیرفته است:

"ایران ایده رفع گام به گام تحریم‌ها را پذیرفته، چند هفته پیش ایران برای برداشتن اولین گامهایی که دو طرف باید بردارند ابراز تمایل کرد. "[۱]

این در حالی است که عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد دولت حسن روحانی مدعی شده که به هیچ وجه بحثی تحت عنوان «توافق موقت» یا موضوعاتی از این دست در گفت‌وگوهای بین ایران و گروه ۱+۴ مطرح نیست.

"ایران تنها در خصوص گام نهایی به منظور رفع تحریم‌های ظالمانه گفت‌وگو می‌کند و شایعاتی نظیر طرح‌های گام به گام یا توافق موقت، بی‌پایه و اساس است.

به هیچ وجه اجازه فرسایشی شدن مذاکرات را نخواهیم داد و در عین حال برای رسیدن به نتیجه شتاب و تعجیل نیز نخواهیم کرد. گزارش خود را به طور مستمر به مقامات عالی رتبه کشورمان ارایه می‌دهیم. "

نکته این‌جاست که تیم مذاکره‌کننده مرتبا بر این دعوی که عملکردش مورد تایید رهبر معظم انقلاب است و همه محتوا و روندهای مذاکرات را به مقامات عالیه کشور گزارش می دهد، مانور می دهد. با این حال «موضع قطعی» نظام کاملا، صراحتا و موکدا روشن است. رهبری فرمودند:

" سیاست کشور در باب تعامل با طرف‌های برجامی و خود برجام صریحا اعلام شده از این سیاست هیچ تخطی نخواهیم کرد چرا که این سیاست اعلام شده و مورد اتفاق بوده است. آمریکایی ها باید تمام تحریم ها را لغو کنند و بعد راستی آزمایی می‌کنیم اگر به معنای واقعی کلمه لغو شود بدون هیچ مشکلی به تعهدات بر خواهیم گشت. ما قول آمریکایی ها را معتبر نمی دانیم. "

ایشان تاکید کردند که جمهوری اسلامی تا زمان تحقق پیش‌شرط خود برای بازگشت به تعهدات برجامی، هیچ «عجله‌ای» برای مذاکره ندارد:

" ما برای این پیشنهاد هم عجله نداریم. بله ما هم معتقدیم باید از فرصت ها استفاده کرد، اما عجله هم نخواهیم کرد چرا که در بعضی مواقع خطرش از منفعتش بیشتر است ما در برجام عجله کردیم. "

سوال این‌جاست: وقتی موضع قطعی نظام که موضع رهبر انقلاب اسلامی است، به صراحت سه مرحله «رفع تحریم‌ها، راستی‌آزمایی، بازگشت به تعهدات» را مطرح و در تکمیل آن بارها تاکید کرده‌اند که تمرکز مسوولان باید بر «بی‌اثرسازی» تحریم‌ها باشد؛ وقتی آمریکایی‌ها اعلام می کنند که نه تنها همه تحریم‌ها لغو نمی شود، که برخی از تحریم‌ها در بازه‌های زمانی نسبتا کوتاه تعلیق (waive) می شود و تازه راستی‌آزمایی را از سوی ایران قبول ندارد... د. آن‌گاه آقای عراقی از رسیدن به کدام «توافق اولیه» سخن می گوید و برای «مکتوب» کردن آن هم شوق و شتاب نشان می دهد؟

اما در میانه این تایید و تکذیب‌ها، توئیتی از یک چهره رسانه‌ای منتشر شد، که از باب شناخت ذهنیتی که هم‌اکنون (چنان که در سال ۹۲)، دست‌اندرکار مذاکره است، بسیار اهمیت دارد.

«سارا معصومی»، خبرنگار ارشد حوزه بین‌الملل در روزنامه اعتماد و عضو حلقه رسانه‌ای اصلی وزارت خارجه، خبرنگار معتمد جواد ظریف، این توئیت را منتشر کرده است. خانم معصومی با چنان تعصبی خود را موظف به دفاع از عملکرد ظریف و وزارت خارجه می داند که اغراق نیست او را «بادیگارد رسانه‌ای» ظریف بدانیم.

معصومی نوشت:

"توضیح تکراری! لغو همه تحریم‌ها در اختیار رئیس جمهور آمریکا نیست و در اختیار کنگره است. کنگره، آمادگی لغو را در ۲۰۱۵ نداشت و قطعا در ۲۰۲۱ هم ندارد، لذا رئیس جمهور از اختیارات خودش در قانون اساسی استفاده و تحریم‌ها را ویو (wave) می‌کند

اکنون نیز تحریم‌هایی که مصوب کنگره آمریکاست، باید توسط رئیس جمهور آمریکا ویو، اسقاط و متوقف شود و در سال هشتم برجام که کمتر از سه سال دیگر می‌شود، طبق برجام، کنگره آمریکا موظف است همه آن تحریم‌ها را به طور کامل لغو کند یا ترمینیت کند

اگر این کار صورت بگیرد، ایران لایحه مربوط به تصویب پروتکل الحاقی را به مجلس می‌فرستد تا مجلس تصمیم بگیرد. این قاعده‌ای است که در برجام پیش بینی شده برای سال هشتم و لغو کامل تحریم‌های کنگره در آن زمان اتفاق می‌افتد.

آقایان اگر بیش از برجام چیزی می‌خواهند بسم‌الله! طرف آمریکایی و اروپایی مشتاق بیش از برجام هستند. شما امتیاز بیشتر بدهید، امتیاز بیشتر هم بگیرید. "

جدای از غلط املایی خبرنگار ارشد وزارت خارجه در نگارش «waive»، نکته بسیار جالب، قابل تامل و در عین حال «تلخ» در این سطور، آن است که خبرنگار معتمد آقای ظریف عملا در قالب وکیل مدافع «رییس جمهور ایالات متحده» فرو رفته که به ایران لطف می کند و با استفاده از اختیارات قانونی خود،  در برابر «کنگره» سختگیر، بخشی از تحریم‌ها را «ویو» (نادیده) می گیرد. و البته کنگره هم تلویحا در نگاه ایشان «معذور» است، چرا که «آمادگی» رفع تحریم‌ها را در ۲۰۱۵ نداشته و الان هم ندارد!

آن جمله کنایه‌وار آخر معصومی خطاب به منتقدان، قطعه تکمیلی این پازل غربزدگی است، چرا که ان چه به قرینه معنوی حذف شده آن است که "همین است که هست و کدخدا بیش‌تر از این مرحمت نمی کند و تا این‌جا هم مرهون لطف رییس جمهور ایالات متحده بوده‌ایم. "

به زبان ساده‌تر، این خبرنگار نزدیک به دستگاه دیپلماسی، به عنوان کسی که بازتاب‌دهنده ذهنیت حاکم بر تیم مذاکره‌کننده ماست، به ملت ایران می گوید که ما باید به ساختارهای سیاسی ایالات متحده احترام بگذاریم و اختلافات کنگره و رییس جمهور را درک کنیم و «توقع زیادی» هم نداشته باشیم! آن‌گاه همین ذهنیت حاضر نیست کوچک‌ترین اختلاف‌نظر و انتقادی را در داخل بر عملکرد تیم مذاکره‌کننده بپذیرد و مدعی است که باید «صدای واحد» از ایران بیرون بیاید که همان صدای ظریف و عراقچی است. تازه هر کسی هم خدشه‌ای در مواضع و عملکرد این تیم وارد کند، همراه و همکار صهیونیست‌ها و منافقین و جان بولتون و ترامپ است و خوشمزه‌تر آن‌جاست که اخیرا منتقدان را تلویحا به ضدیت با رأی و نظر ولی فقیه نیز متهم می کنند!

این توئیت خبرنگار نزدیک به وزارت خارجه، به خوبی نشان می دهد که چه طرز تلقی اشتباه و مهلکی منجر به پدید آمدن گزاره کاملا کذب و دروغ «امضای کری تضمین است»، در مذاکرات منجر به برجام شد که رسانه‌های هم‌طیف با دولت با آب و تاب آن را بازتاب دادند. همان ذهنیت غیرحرفه‌ای و مبتدی که گمان می برد برجام نیاز به تایید «کنگره» آمریکا و تبدیل شدن به قانون داخلی آمریکا ندارد، ولی با استفاده از همدستان و متحدان بعضا ذینفوذ و قدرتمند خود در داخل، مجلس ما را وادار کرد که ظرف ۲۰ دقیقه این سند بسیار مهم را (که به سرنوشت ۸۵ میلیون ایرانی گره خورده بود)، تصویب کند.

با کمال تاسف، قرائن(از جمله همین توئیت خبرنگار اعتماد)، نشان می دهد که ظریف و همکارانش، نه تنها هیچ طرح و برنامه و اصطلاحا پلتفرم تازه‌ای برای مذاکره ندارند، که از اشتباهات فاحش مذاکرات هسته‌ای نیز درس نگرفته‌اند و آشکارا قرار است از همان سوراخ‌های قبلی گزیده شویم.