به گزارش مشرق، سپاه پاسداران روز گذشته از سه دستاورد جدید خود در حوزه‌های پهپادی، راداری و موشکی رونمایی کرد که سامانه پدافندی 9دی یکی از آنها بود.

اولین ثمره ورود جدی نیروی هوافضای سپاه در زمینه طراحی و ساخت سامانه‌های پدافند هوایی در نشست خبری فرمانده کل سابق سپاه، سردار جعفری در شهریور 1391 با معرفی سامانه رعد آشکار شد.

رعد سامانه‌ای تماماً متحرک و برخوردار از موشک‌های طائر با برد 50 کیلومتر و ارتفاع 23 کیلومتر بود که نیاز مهمی در سامانه های دفاع هوایی ایران را در زمینه دفاع از صحنه عملیات بر طرف می‌کرد.

در نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه در اردیبهشت 1393 که مورد بازدید فرماندهی کل قوا نیز قرار گرفت، چندین محصول پدافندی دیگر این نیرو در زمینه سامانه های موشکی و راداری و کنترل و فرماندهی در کنار دستاوردهای پهپادی و موشک های بالستیک رونمایی شد.

سامانه سوم خرداد مجهز به رادار آرایه فازی فعال برخوردار از 1700 المان و قابلیت درگیری همزمان با 4 هدف و شلیک 8 موشک به اهداف (دو موشک برای هر هدف) از مهمترین دستاوردهای نمایشگاه مذکور بود.

نسل اول سامانه سوم خرداد در رونمایی اردیبهشت 1393

بعدها برد موشکی این سامانه به 75 و سپس به 105 کیلومتر افزایش داده شد و همچنین موشک‌های دیگری مجهز به جستجوگرهای مختلف و نیز موشک هدایت دستوری (فرمانی) به این سامانه اضافه شد.

به کارگیری این سامانه بر روی شناور دریایی متحرک نیز از جمله اتفاقات مهمی بود که برای سوم خرداد رقم خورد. درخشش این سامانه با انهدام پهپاد جاسوسی از خانواده گلوبال هاوک در خرداد 1398 رخ داد که موشک سوم خرداد شلیک شده از سامانه سوم خرداد موفق شد در ارتفاع بیش از 15 کیلومتری پهپاد پیشرفته و گرانقیمت مجهز به انواع سامانه‌های هشدار دهنده و جنگ الکترونیک را تسلیم اراده جوانان متخصص و انقلابی ایرانی کند.

نمونه جدیدتر سوم خرداد در نمایشگاه اقتدار 40 در چهلمین دهه فجر انقلاب اسلامی در بهمن 1397

به کارگیری سوم خرداد روی شناور دریایی

در آخرین خبر از موفقیت‌های متخصصان نیروی هوافضای سپاه در جهت رفع نیازهای پدافند هوایی کشور، سامانه موشکی دفاع هوایی برد کوتاه تا متوسط 9 دی رونمایی شد. این سامانه از ترکیب موشک های جدید و پیشرفته 9 دی با رادار و خودروی پرتابگر سامانه سوم خرداد ایجاد شده و وظیفه انهدام انواع اهداف معمولی مانند جنگنده و بالگرد و پهپاد را در کنار مأموریت تخصصی انهدام موشک های کروز سریع و بمب های رها شده از هواپیماهای دشمن بر عهده دارد.

سامانه جدید 9 دی

موشک 9 دی برای اولین بار در نمایشگاه دستاوردهای 40 ساله انقلاب اسلامی در عرصه دفاعی در مصلی تهران در دهه فجر 1397 مشاهده شد. این موشک به طور محسوسی کوچک‌تر از موشک های طائر بود اما از طراحی مرسوم خانواده موشک های طائر خصوصاً نمونه های نهایی آن در شکل ظاهری خود بهره می برد.

موشک 9 دی در نمایشگاه بهمن ماه 1397

بال ذوزنقه ای در قسمت میانی به سمت عقب بدنه و بالک های کنترلی نصب شده در انتهای بدنه، خصوصیات پیکربندی موشک های موفق طائر را در خود داشت.

تفاوت ابعاد 9 دی و طائر نشان می داد که این موشک برای بردهای کم توسعه یافته است. طول حدود 3.5 تا 4 متر و قطر حدود 25 سانتیمتر را می توان برای این موشک گمانه زنی کرد. از نظر وزنی هم موشک 9 دی احتمالاً حدود 200 کیلوگرم جرم دارد. بال‌ها و بالک‌های این موشک به صورت ثابت بوده و پرتابگرهای این موشک مقطع مربعی دارند.

این موشک از پیشران سوخت جامد استفاده کرده و سرعت آن با توجه به نمونه های هم رده در دنیا بیش از 3 تا 4 برابر سرعت صوت (3 تا 4 ماخ) قابل تخمین است. در این صورت می توان زمان رسیدن این موشک به برد نهایی 30 کیلومتری را در حدود 22 تا 32 ثانیه محاسبه کرد.

موشک های 9 دی در خط تولید

نمای نزدیک از بال‌ها و بالک‌های کنترلی موشک 9 دی

در جریان رونمایی سامانه 9 دی در 31 خرداد 1400 برد آن بین 20 تا 30 کیلومتر و ارتفاع هدف قابل درگیری 10 کیلومتر ذکر شد. این موارد نشان می دهد که 9 دی برای پوشش برد و ارتفاع کوتاه تا مرز متوسط طراحی شده است.

تقسیم بندی های مختلفی برای حدود بردهای کوتاه، متوسط و بلند وجود دارد که البته اختلافات زیادی با هم ندارند. یک تقسیم بندی به این ترتیب است که از برد 25 تا 90 کیلومتر را برد متوسط و از 90 تا 200 کیلومتر را برد بلند و بیش از آن را در رده راهبردی تقسیم بندی می کنند. در برد کمتر از 25 کیلومتر نیز به طور معمول سامانه برد کوتاه محسوب می شود.

شلیک موشک 9 دی در مراحل آزمایشی

در فیلم های منتشر شده از بازدید سردار سرلشکر سلامی از خط تولید موشک 9 دی، عبارت هدایت فرمانی روی برخی موشک ها به چشم می خورد. منظور از این عبارت این است که روش هدایت این موشک به صورت دریافت فرامین اصلاحی برای طی مسیر به سمت هدف است.

در این شیوه که در بسیاری از موشک های سطح به هوا استفاده می شود، خود موشک می تواند فاقد جستجوگر داخلی باشد. در این صورت به سبکتر شدن و کوچکتر شدن قطر موشک کمک می شود و البته سامانه زمینی نیازمند قدرت بالاتری است زیرا تا لحظه اصابت باید تمام موشک های خود را به علاوه اهداف ردیابی کرده و با محاسبه فرامین اصلاحی، موشک را به هدف برساند.

در موشک های برد بلند نیز در فازهای میانی معمولاً از روش هدایت دستوری یا فرمانی استفاده می شود. موشک هایی که به طور کلی فاقد جستجوگر درونی باشند به میزان قابل توجهی ارزانتر از موشک های دارای جستجوگر ساخته می شوند و به کارگیری آنها در رفع نیازهای تعداد بالا مقرون به صرفه تر می شود.

موشک های 9 دی از گونه هدایت فرمانی

امکان ساخت نمونه های دارای جستجوگر راداری از موشک 9 دی نیز با توجه به تجربیات قبلی نیروی هوافضای سپاه در توسعه انواع مختلفی از جستجوگرها برای موشک های پدافند هوایی طائر، کاملاً مقدور است. موشک های 9 دی از فیوزهای مجاورتی پیشرفته لیزری هم برخوردار هستند تا با رسیدن به بهترین موقعیت نسبت به هدف انفجار سرجنگی صورت گرفته و هدف منهم شود.

معماری سامانه 9 دی از نصب دو مجموعه 4 تایی از موشک‌های 9 دی روی پرتابگر قبلی سوم خرداد شکل گرفته و هر گردان از سامانه 9 دی که از 4 آتشبار تشکیل شده قابلیت درگیری همزمان با 32 هدف را دارد.

این میزان عدد قابل توجهی بوده و نشان دهنده این است که احتمالاً در سطح گردان، یک سامانه کنترل و فرماندهی مجزا هم برای کمک به سامانه کنترل آتش هر واحد وجود دارد که در زمینه بررسی وضعیت اهداف و اولویت بندی برای انهدام و سایر حلقه های زنجیره درگیری با تهدید هوایی کمک می کند.

در هر آتشبار سامانه 9 دی یک یا تعداد بیشتری خودروی حمل و بارگذاری کنیسترهای موشک آماده وجود دارد که در کارخانه پر شده و آماده نصب و به کارگیری هستند.

سامانه 9 دی

سامانه 9 دی در کنار رادار روی هر پرتابگر به یک جستجوگر اپتیکی از نوع تصویرساز حرارتی نیز مجهز شده است. گستره وسیعی از سامانه های الکترواپتیکی در کشور ساخته می شود به طوری که ایران در این زمینه به کشوری صاحب سبک تبدیل شده است.

حتی نمونه هایی با برد 150 کیلومتر در برابر اهداف هوایی نیز در کشور ساخته شده که قبلاً تسنیم در گزارش هایی به معرفی آنها پرداخته بود. یکی از گونه های سامانه پدافند هوایی رعد به نام رعد2 نیز با ردیاب الکترواپتیک تا برد 80 کیلومتر را پوشش می داد.

در نتیجه می توان گفت سامانه 9 دی نیز از یک جستجوگر الکترواپتیک قوی برخوردار است که می تواند در شرایط وجود جنگ الکترونیک شدید و یا نیاز به مشاهده تصویر هدف از آن استفاده کند.

ردیاب الکترواپتیک سامانه 9 دی در گوشه سمت راست پایین تصویر قابل مشاهده است

شلیک موشک 9 دی از سامانه 9 دی؛ ردیاب الکترواپتیک در تصویر، پشت رادار مشخص است

یکی از نکات قابل بررسی در زمینه سامانه 9 دی تعریف هر آتشبار است. گفته نشده که هر آتشبار این سامانه از یک خودروی حامل موشک و رادار (تلار) تشکیل شده یا دو خودرو. در فرض اول یعنی تخصیص عنوان آتشبار به هر تلار می توان نتیجه گرفت که رادار و سامانه کنترل آتش، جهشی دو برابری در توانمندی خود نسبت به سوم خرداد داشته است زیرا برای رسیدن به عدد 32 هدف برای هر گردان، هر آتشبار باید با 8 هدف درگیر شود.

البته قطعاً ایجاد این میزان ارتقاء در توان متخصصان داخلی وجود دارد اما اینکه از نظر معادله هزینه-فایده این میزان تغییر قابل توجیه بوده یا نه مورد ابهام است. تغییر مذکور نیازمند وارد کردن سامانه به سطح بسیار بالاتری از قدرت پردازش و الگوریتم های پیچیده تر برای فرایند کاری است.

سامانه 9 دی و رادار قدس، دو دستاورد پدافندی جدید نیروی هوافضای سپاه در 31 اردیبهشت 1400

فرض دوم یعنی تشکیل هر آتشبار از دو تلار با توان فعلی رادار و کنترل آتش سامانه سوم خرداد که در ساخت 9 دی به کار رفته کاملاً سازگار است زیرا هر واحد رادار سوم خرداد توانایی درگیری با 4 هدف را دارد که برای یک آتشبار شامل دو تلار به عدد 8 هدف و در نتیجه برای یک گردان به عدد 32 هدف می رسیم. این فرض از نظر کوتاه کردن زمان و هزینه توسعه محصول نهایی هم بسیار تطابق بیشتری دارد.

صرف نظر از مورد فوق، به کارگیری 8 موشک روی هر پرتابگر رشد قابل توجهی در جهت بهبود پایایی رزمی سامانه محسوب می‌شود. منظور از پایایی رزمی توان درگیری متوالی یا به بیان ساده تر تعداد موشک آماده پرتاب روی هر پرتابگر است که در عرصه نبردهای مدرن امروزی که حملات پرحجم موشکها و پهپادها و بمب های دورایستا از جمله مهمترین وجوه نبردهای مدرن و تهدیدات نوین محسوب می شود قابلیت مهمی به شمار می آید.

قرارگیری موشک ها در پرتابگرهای جعبه ای یا کنیستر و آن هم به صورت بلوک های چند تایی امکان تخلیه جعبه پرتابگر خالی شده و نصب موارد جدید را ساده تر می کند. این مورد هم به بازگشت سریع پرتابگر به وضعیت عملیاتی کمک می کند.

سامانه 9 دی به عنوان یک سامانه تمام متحرک و برخوردار از رادار مستقل روی هر پرتابگر در کنار 8 موشک آماده شلیک و قابلیت درگیری همزمان با چند هدف، نقش مهمی در رفع نیاز دفاع هوایی کشور چه در عرصه میدانی برای دفاع از صحنه عملیات در برابر تهاجم دشمن و چه در زمینه دفاع از تأسیسات حیاتی و حتی سامانه های موشکی راهبردی و رادارهای استقراری بر عهده دارد.

مراحل نهایی مونتاژ موشک های 9 دی

موشک هدایت دستوری (فرمانی) 9 دی در خط تولید

تصاویر منتشر شده از سوی نیروی هوافضا نشان می دهد موشک های این سامانه به مرحله تولید انبوه رسیده اند و با توجه به آمادگی قبلی تولید پرتابگر و رادار، این سامانه مؤثر به زودی در سطح قابل قبولی در کشور به کارگیری می شود. همچنین همانند سامانه سوم خرداد، احتمال به کارگیری این سامانه روی شناورهای دریایی نیز قوی ارزیابی می شود خصوصاً با توجه به اینکه 9 دی سامانه ای تخصصی برای انهدام موشک های کروز است که تهدید اصلی در برابر شناورهای دریایی محسوب می شود. عرصه صادرات نیز با توجه به نیاز عمومی کشورها به سامانه ای در این رده برای 9 دی عرصه ای جذاب خواهد بود.

پرتابگر جعبه ای داخل کادر زرد در تصویر فوق متفاوت از نمونه مشاهده شده روی خودروی حامل بوده و بیشتر با نیازهای دریایی که زه های تقویتی در کناره های پرتابگر به کار می رود تطابق دارد

البته هنوز سامانه های رونمایی نشده دیگری از دستاوردهای متخصصان نیروی هوافضای سپاه هم وجود دارد که قطعاً با ورود آنها به چرخه عملیاتی در دفاع هوایی از کشور، لایه های دفاعی کشور بسیار مطمئن تر از گذشته تقویت خواهد شد.