به گزارش مشرق، همچنانکه در گزارش‌های پیشین خبرنگاران در افغانستان هم مطرح شد، این کشور دوست و همسایه که اشتراکات فرهنگی، زبانی و دینی فراوانی با ایران دارد این روزها در چندراهی بسیار سختی به سر می‌برد؛ افغانستانی که ده‌ها سال با جنگ و ناامنی روبرو بوده، امروز تسلط طالبان را بر خود می‌بیند. با این حال تقریباً تمام مردم این سرزمین از ضرورت یافتن راهی برای یک امنیت و پیشرفت پایدار و همزیستی مسالمت‌آمیز و مشارکت‌جویانه تمام اقوام و گروه‌ها در کنار یکدیگر سخن می‌گویند. آیا افغانستان سرانجام موفق به عبور از سالها و دهه‌های دشوار خواهد بود؟

در مدت حضور خبرنگاران در افغانستان رایزنی‌ها و درخواست‌هایی برای گفتگو با چند تن از مقامات سابق افغانستان ارائه شد. سرانجام پس از چند روز پیگیری آقای حامد کرزی رئیس‌جمهور اسبق افغانستان انجام مصاحبه‌ای با  را پذیرفتند و با ایشان درباره چند موضوع مهم گفتگویی انجام شد.

*خدمت جناب آقای حامد کرزی رئیس‌جمهور اسبق و محترم افغانستان عرض سلام و احترام دارم. سوال نخست بنده این است که دلیل جنابعالی برای عدم امضای توافق‌نامه امنیتی کابل - واشنگتن علیرغم فشارهایی که وجود داشت، چه بود؟

کرزی: خیلی خوش آمدید. این اقدام دلایل واضحی داشت. نخست اینکه هیچ خبری از صلح نبود؛ خبری از  بهبود روابط افغانستان با پاکستان نبود. ترس من از این بود که با امضای قرارداد امنیتی نه تنها صلح ایجاد نشود، بلکه جنگ نیز در کشور تشدید شود. این دلایل منجر به تصمیم بنده برای عدم امضای قرارداد شد و متاسفانه چیزی هم که از آن ترس داشتم، رخ داد. بعد از امضای قرارداد توسط حکومت پیشین، این وضعیت پیش آمد.

*جنابعالی تقریباً نخستین فردی بودید که در افغانستان و حتی در دنیا، لفظ «برادر» را برای طالبان به کار بردید. دلیل این اقدام چه بود؟

کرزی: دلیل این بود که طالبان جزو مردم افغانستان و از همین خاک بودند. باید با هم یکجا (خاک و وطن) می‌بودیم و زندگی می‌کردیم. دلیل دیگری که بنده از واژه «برادر» برای طالبان استفاده کردم این بود که آن زمان نیروهای خارجی به نام مبارزه با طالبان در افغانستان در حال بمباران خانه‌های مردم بودند و شبانه به خانه‌های آنان می‌رفتند؛ این ظلم بود. من این جنگ را جنگ مردم افغانستان نمی‌دانستم و جنگ را به منفعت بیگانگان می‌دانستم. به همین دلیل طالبان را صدا کردم که برادر هستیم. ما باید با هم خاک خودمان را نجات بدهیم؛ پس هم به دلیل هموطن بودن و هم به دلیل هدف مشترکی که برای نجات خاک وطن داشتیم. بدانیم هر دو جانبداریم در یک جنگی که از ما نیست و استعماری است.

*آیا شما پیش‌بینی می‌کردید که طالبان بتواند خود را بازسازی کند و وارد یک جنگ جدی شود؟ یا اینکه پیش‌بینی می‌کردید طالبان در یک بازه زمانی کوتاه بتواند به حکومت برسد؟

کرزی: تصور و کوشش ما به طرف صلح بود؛ به طرف ایجاد یک نظام از طریق مذاکره بود.  از طریق کوششهای صلحی که آمریکا آغاز کرده بود و پشتیبانی اکثر کشورها را نیز داشت.

تصور ما هرگز این نبود که روزی متاسفانه بیاید که همه چیز سقوط کند و وضعیتی پیش آید که دلخواه مردم افغانستان نباشد. این وضعیت نه دلخواه طالبان و نه دلخواه مردم افغانستان است. ولی آن روز متاسفانه رسید. باز هم خوشبختانه از حوادث و ناامنی‌های بزرگ و چپاول‌هایی که احتمال زیاد می‌رفت رخ بدهد، صورت نگرفت و خوشبختانه با آرامش سپری شد؛ به حدی که ترس داشتیم، در آن حد نبود.

* باتوجه به اینکه هیچ‌گونه دفاع خاصی از سوی نیروهای نظامی و امنیتی افغانستان در برابر طالبان به خصوص در ورود به شهرهای بزرگ افغانستان صورت نگرفت، دلیل اصلی عدم دفاع را چه می‌دانید؟

کرزی: دلایل بسیار زیادی شاید داشته باشد. {چند ثانیه سکوت}؛ نمی‌دانم در این باره چه دلایلی را بیان کنم. شاید از نبود دلچسبی و یا دلایلی که برای ما هنوز معلوم نیست.  اما از اینکه خونریزی شدید رخ نداد و مردم افغانستان و جوانان آسیب ندیدند، خوشحال هستیم. اینکه به اردوی ملی و پلیس افغانستان آسیب نرسید خوشحال هستیم.

اگر همین حالت آمیخته و همراه و از طریق مذاکرات صلح می‌شد برای خاک ما بهتر بود. یعنی سقوط نظام به خیر افغانستان نشد. سقوط نیروهای امنیتی و نیروهای ملی به خیر مملکت نشد. اگر تحریک (جنبش) طالبان و نیروهای ما و پلیس با هم یکجا می‌شدند و از طریق مذاکرات دولت تشکیل می‌شد و نیروهای ما ثابت بر جای می‌ماندند، آن به خیر مملکت بود.

* به نظر شما چطور طالبان پس از بیست سال توانست مجدد به قدرت برسد؟ علت اصلی را چه می‌بینید؟

کرزی: طالبان مجادله کردند و آمریکا و متحدانش کاری که نباید می‌کردند را کردند. آن‌ها زمینه‌ساز این حالت شدند. متاسفانه نتیجه‌اش هم همین بود که شد.

حالا برای ما مردم افغانستان مهم این است که از وضعیت موجود به خیر مملکت‌ و امنیت کشورمان استفاده کنیم.  مشورت من به تحریک (جنبش) طالبان این است که باید کاری کند تا تمام مردم افغانستان، چهره خود را در حکومت ببینند و آن را از خود بدانند. در آن صورت کامیاب می‌شویم و به طرف تعالی و سعادت خواهیم رفت.

*از نگاه طالبان، شما به هر حال بخشی از دولتمردان سابق این کشور به حساب می‌آیید، اما برخلاف باقی مقامات سابق، شما افغانستان را ترک نکردید و در کشور ماندید. شما چرا در افغانستان ماندید؟

کرزی: اینجا کشور من است؛ خاک من است. من نمی‌خواهم که پناهنده جایی باشم. من می‌خواهم در کشور خودم بمانم. {میخواهم افغانستان} کشوری صاحب صلح، زندگی، آرامش و ترقی{باشد}. کوششم نیز همین است. مشورتم به جنبش طالبان هم در همین جهت است. افغانستان کشورم است.

* شما در فرصت کوتاه یک ماه گذشته که طالبان مستقر شده، گفتگو و صحبتی با آن‌ها داشته‌اید؟ آیا سهم و پستی درخواست کردید یا اینکه از سوی آن‌ها سمت و پیشنهادی به شما داده شده است؟

کرزی: بله. صحبت داشتیم. از آغاز آمدن جنبش طالبان به کابل تا به امروز من و دکتر عبدالله عبدالله، رئیس محترم پروسه صلح، مجالس مشترک داشتیم. من به مدت ۱۰ روز با دکتر عبدالله یک جایی در منزل آن‌ها بودیم.

با بزرگان طالبان از روز دوم و سوم که به کابل آمدند جلسه داشتیم. جلسات متعددی با بزرگانشان داشتیم. اگرچه مجالس غیررسمی بود، اما در خصوص  آینده افغانستان، چگونگی حکومت افغانستان، چگونگی برقراری آرامش و ترقی در افغانستان و ثبات کشور صحبت‌های مفصل و خوبی داشتیم.

اما در خصوص جایگاه خودمان در حکومت، نخیر صحبتی ابداً نداشتیم. من ۱۴ سال رئیس‌جمهور افغانستان بودم، کفایت می‌کند. ریاست‌جمهوری بسیار نامداری هم در جهان داشتیم. دکتر عبدالله نیز رئیس اجرایی، وزیر امور خارجه و رئیس شورای صلح بودند و چیزی برای خود قائل نیستند. اما برای کشور خود و مردم خود خواهان آرامش، ترقی، زندگی، برابری و برادری هستیم. در این مورد به بزرگان طالبان مشورت‌هایی دادیم و امیدواریم که در راستای آن مشورت‌ها، آن‌ها چیزی را که به خیر مملکت می‌دانند، اقدام کنند. ما برای یک افغانستان باعزت، صاحب صلح و ترقی و افغانستانی که همه مردمش چهره خود را در حکومت ببینند با آن‌ها همکاری خواهیم کرد، اما برای خود و دوستانمان به هیچ عنوان چیزی خواهان نیستیم.

*این روزها ما تغییراتی را در طالبان می‌بینیم که در ظاهر ملموس است، آیا شما این تغییرات ظاهری را در طالبان تاکتیکی می‌دانید یا طالبان واقعا تغییر کرده است؟

کرزی: من فکر نمی کنم تاکتیکی باشد. همانطور که عرض کردم، طالبان جزو مردم افغانستان است. از همین خاک هستند و حبّ وطن دارند. البته طرز دید خاص خود را هم دارند و در این شکی نیست ولی حب وطن دارند و خود را از این خاک می‌دانند و خواهان آرامش و زندگی آرام هستند.

{اما} نظر ما این است که افغانستان زمانی می‌تواند صاحب صلح و آرامش باشد و به ترقی دلخواه خود برسد که مملکتی تعلیم یافته و تحصیل‌کرده باشد و مردان و زنان افغانستان دوشادوش هم برای زندگی بهتر کوشش کنند. تنها راه آن، تعلیم جوانان اعم از پسر و دختر و مشارکت آنها در ادارات دولتی و ملی است. این مشورت ما به طالبان است.

* آیا طالبان می‌تواند محبوبیت و مشروعیتی را در میان مردم کسب کند؟ با مردم که صحبت کردیم دچار این دوگانگی و حیرت هستند که آخر کار چه می‌شود.

کرزی: درست است؛ ابهام که بدون شک وجود دارد و باید برطرف شود. راه‌های دور کردن این ابهامات و آوردن آرامش ذهنی و زندگی آرام برای مردم در این است که اول: حکومت همه شمول باشد و تمام مردم خود را در آن شریک بدانند و دوم: ارزش‌هایی که برای مردم محترم است مثل اتحاد و اتفاق ملی و استقلال زندگی و کشور افغانستان محقق شود و سوم هم آبادانی کشور. تنها راهش این است که تمام مردم خود را جزو بدنه حکومت و دولت ببینند و همه اعم از زن و مرد، تعلیم یافته باشند.

ایران، جمهوری اسلامی است ولی وقتی شما به ایران می‌روید، می‌بینید همه جامعه در دولت و کوشش به سمت آبادانی کشور شریک هستند؛ خصوصاً زنان در ایران که قشر بسیار بسیار تعلیم یافته هستند.

افغانستان هم کشور مسلمان و همسایه ایران است و این توان را دارد که از طریق تعلیم و تعلم بهبود زندگی خود را به دست آورد. ما در این مورد بسیار به وضوح به برادران طالبان مشورت دادیم و می‌دهیم.

* شما به عنوان رئیس جمهور  ۲ دوره در افغانستان چه ارزیابی و توصیفی از حضور آمریکا در این کشور در گذشته دارید؟

کرزی: این حضور دو حالت داشت. از یک طرف  کمک‌هایی که از طرف جامعه جهانی و آمریکا و همچنین کشورهای همسایه از جمله ایران به افغانستان شد. که باعث بهبود زندگی مردم شد و میلیون‌ها جوان ما تعلیم دیدند و صاحب کسب و کار شدند و مقداری ترقی به افغانستان آمد و ما صاحب قانون اساسی و زیربناهای مهم اقتصادی شدیم. شهرها آباد شد و کشور رنگ دیگری گرفت.

ولی از جانب دیگر چیزی که در تحرکات و عملیات‌ نظامی آمریکا و متحدینش به عنوان مبارزه علیه تروریسم و یا مبارزه علیه جنبش طالبان بود، کاملاً به ضرر افغانستان بود؛ آن تحرکات آمریکایی‌ها به مردم افغانستان صدمات شدیدی زد و باعث آزردگی شدید و تلفات بسیار مردم شد. در این باره نظر و صدای من را شنیده‌اید.

من قبلا هم این را گفتم و نظرم در این باره کاملا منفی است ولی در مورد کمک‌هایشان و بهبود زندگی مردم افغانستان جا دارد از همه کشورهایی که به ما کمک کردند تشکر کنم.

* به زعم شما آیا معامله پنهانی بین طالبان و آمریکا صورت گرفت که طالبان به این سرعت و سهولت توانستند شهرها را فتح کنند و بر مسند قدرت بنشینند؟

کرزی: نمی‌دانم. در این مورد اطلاعی ندارم ولی تلاش بر این بود که این روند از طریق صلح باشد ولی اینکه چرا نشد را شاید طالبان و اشرف غنی و آمریکا بهتر بدانند. ما می‌خواستیم از طریق مذاکرات بین افغانی، صلح شود و امیدوار بودیم که موفق شود ولی متاسفانه نشد.

* بعد از استقرار طالبان در کابل، موضوع پنجشیر و شخص آقای احمد مسعود در رسانه‌ها مطرح شد. نظر شما درباره پنجشیر و مسعود و موضوعاتی که در این باره مطرح شده است، چیست؟

کرزی: از آغاز کار کوشش ما بر این بود که موضوع پنجشیر از طریق مذاکره حل شود و هر دو طرف یعنی طالبان و برادران ما در پنجشیر و آقای احمد مسعود هم همین آرزو {حل مشکل از طریق مذاکره} را داشتند ولی متاسفانه نشد. این را می‌دانم که بخش بزرگی از طالبان متاثر هستند که چرا کار به جنگ کشید و احمد مسعود هم شدیداً متاثر است که چرا جنگ شد. امید همه به صلح بود. آرزوی ما این است که حل مشکلات به روش‌های جنگ و غیرصلح آمیز نباشد. بلکه از طریق صلح و مذاکره، دوستی و برادری باشد.

من همانطور که گفتم، طالبان را زمانی که آنها با مشکلات جدی در افغانستان مواجه بودند و زیر حمله آمریکا و دیگر خارجی‌ها قرار داشتند، برادر خطاب کردم. امروز هم به بزرگان طالبان عرض می کنم که آن تعداد از مردم افغانستان که با اینها اختلاف نظر دارند هم از این خاک هستند و برادر و خواهر ما هستند و آنها باید کوشش زیادی کنند تا با مردم پنجشیر که صاحب و اولاد این خاک هستند از طریق برادری و برابری تعامل کند نه با جنگ.

و آرزوی ما از احمد مسعود و دیگر برادران‌مان هم این است که آنها نیز از طریق صلح پیش ‌بیایند تا مملکت صاحب زندگی آرام  و خوشبختی و سعادت باشد و فرد فرد این کشور در هر خانه‌ای با برادری و برابری با هم زندگی کنند.

استفاده از زور و تشتت و جنگ، راه حل هیچ مشکلی در این کشور نیست بلکه صلح و برادری و گفتگو و اتحاد و اتفاق ملی راهگشای مشکلات کشور است و باعث ترقی و سرفرازی کشور خواهد بود.

* پیش بینی شما درباره مقاماتی که از افغانستان خارج شدند چیست و چه سرنوشتی در انتظار آنهاست؟

کرزی: خداکند برگردند. کشور همگی است و افغانستان اگر همه مردمش در آن آزادانه زندگی و رفت و آمد نکنند آرام نمی‌شود.

پس خدا کند آنهایی که از کشور رفتند هرچه زودتر برگردند و همه ما -چه طالبان وچه بقیه مردم- در کشور خود در صلح و آرامش و اتحاد باشیم و حکومت نیز از طریق اراده ملی مشخص شود.

* نظرتان درباره کابینه موقت طالبان جیست و طالبان در آینده چه کار باید بکند تا شاهد افغانستانی که در ذهن شماست، یعنی افغانستان پیروز، آرام و موفق برای همه باشیم؟

کرزی: اگر چه طالبان این کابینه رابه عنوان سرپرستی(موقت) اعلام کردند ولی در این باره قبلاً هم نظرات واضح و صریح داشتم که حتی اگر سرپرست هم باشد باید همه شمول باشد و تمام مردم افغانستان چهره خود را در آن ببینند. دولت باید ماحصل اراده ملی مردم افغانستان و خدمتکار مردم باشد.

آرزوی من این است که این کابینه هرچه زودتر اصلاح شود و تمام مردم افغانستان از هر گوشه و کنار و هر قشر و مذهب، خود را در او ببینند. در آن صورت کامیابی خواهیم داشت. اگر خدای نکرده حکومت نماینده همه مردم نباشد، مملکت به سمت آرزویی که ما داریم که صاحب صلح و ثبات و آرامش باشد، قدمهای استواری نخواهد گذاشت.

پس برای قدم‌های استوار در این مسیر، اول باید همه مردم احساس کند در این خاک حق دارند و زندگی آرامی خواهند داشت. دوم خود را در ساختار دولتی ببینند و سوم در تعلیم یکسان باشند، خصوصا زنان هم همگی باید در ساختن یک افغانستان بهتر، شریک باشند.

* به عنوان سوال آخر، صحبت‌های زیادی درباره نقش ایران در مسائل این روزهای افغانستان شده است، شما از ایران چه انتظاراتی دارید؟ برخی معتقدند که باید ایران با طالبان برخورد نظامی می‌کرد؛ برخی می‌گویند باید میانجی‌گری می‌کرد...

کرزی: ایران همیشه دوست بسیار عزیز و نزدیک مردم افغانستان بوده است. ما دو کشور همسایه و مسلمان و همزبان و هم فرهنگ هستیم ونزدیکی‌های بی‌شماری با هم داریم؛ خصوصاً در ۲۰ سال گذشته حکومت و مردم ایران کمک‌های زیادی به افغانستان کردند و ما از عمق دل از آنها متشکر هستیم.

حکومت ایران با طالبان هم در تماس و صحبت بوده و آرزو داریم همچنان ایران به افغانستان کمک کند تا صاحب صلح و ثبات و ترقی و زندگی بهتر شوند. ما مطمئنیم ایران به کوشش خود ادامه خواهد داد.

باز هم از شما و مردم ایران تشکر می‌کنم که همیشه دوست کشور افغانستان بودید.