به گزارش مشرق، قطر و جزیره قبرس، در دو حوزه جغرافیایی خلیج فارس و شرق مدیترانه، بسیار از هم دور هستند. اما حالا، فرصتی ایجاد شده تا این دو کشور عربی و اروپایی، به هم نزدیک شوند. برخلاف تصور مقامات ترکیه، شایعاتی که در مورد احتمال توافق بین قطر و قبرس مطرح شده بود به واقعیت تبدیل شد و امضای توافق اکتشاف گاز بین قطر و جمهوری قبرس، تعجب رسانه های ترکیه را به دنبال آورد.

برادرمان قطر ما را فروخت

در یک دهه گذشته، روابط بین ترکیه و قطر به اوج رسیده است. حالا ده ها سرمایه دار و ثروتمند بزرگ قطری در ترکیه صاحب شرکت و مال و ملک هستند و رابطه اردوغان با شیخ تمیم امیر قطر، با هیچکدام از روابط عربی او، قابل مقایسه نیست.

رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهور ترکیه، همواره اردوغان قطر را برادر حقیقی خطاب می کند. او چند روز پیش در سفر به قطر و در بازدید از پایگاه نظامی مشترک ترکیه و قطر اعلام کرد که امنیت قطر را امنیت کشور خودش می داند.

روزنامه قرار (نزدیک به گل و داود اوغلو) چنین تیتری به کار برده است: «تو هم برادر؟» و روزنامه ینی چاغ (متعلق به حزب خانم آکشنر) نوشته است: «برادرمان قطر ما را فروخت». بدین ترتیب، هر دو روزنامه در تیتر خود از لفظ کنایی برادر استفاده کرده اند که اعتراضی به رویکردهای تیم اردوغان در قبال دوستی و ارتباط با قطر است.

این روزنامه ها همچنین بدین موضوع اشاره کرده اند که تنها چند روز از سفر اردوغان به دوحه سپری شده و امضای قرارداد بین قطر و کشوری که ترکیه علیه آن گارد گرفته، موضوع مهمی است و نباید حزب حاکم ترکیه در برابر آن سکوت کند. چرا که اکتشاف گاز در منطقه ای خواهد بود که مورد اعتراض ترکیه است و دولت اردوغان، همواره آن منطقه را قلمرو فلات قاره ای خود دانسته است.

با وجود مخالفت ترکیه، امضا کردند

به رغم مخالفت ترکیه با این قرارداد، غول آمریکایی اکسون موبیل و انرژی قطر روز جمعه قراردادی را برای اکتشاف نفت و گاز و اشتراک تولید در جزیره تقسیم شده قبرس امضا کردند. قرارداد امضا شده بین قطر، قبرس و اکسون موبیل، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

ناتاسا پیلیدس، وزیر انرژی قبرس، وارناواس تئودوسیو، مدیر عامل شرکت اکسون موبیل قبرس و علی المنا مدیر بخش بین المللی بالادستی و اکتشاف انرژی قطر، این قرارداد را در نیکوزیا امضا کردند.

این دومین قرارداد اکتشاف گاز است که کنسرسیوم برای بلوک ۵ در منطقه انحصاری اقتصادی جزیره قبرس امضا کرده است.

در فوریه ۲۰۱۹، کنسرسیوم یک میدان عظیم گاز طبیعی در نزدیکی قبرس در بلوک ۱۰ کشف کرد که بزرگترین یافته جزیره تا به امروز است.  تخمین زده می‌شود پنج تا هشت تریلیون فوت مکعب را در خود جای دهد.

این کنسرسیوم قصد دارد در اواخر دسامبر یک چاه ارزیابی در بلوک ۱۰ حفر کند و نتایج آن تا پایان فوریه اعلام می شود.

ناتاسا پیلیدس، وزیر انرژی قبرس، در پاسخ به سوالی درباره واکنش منفی ترکیه به صدور مجوز بلوک ۵ گفت: «ما بر اساس قوانین بین المللی و حقوق دریا پیش می رویم،  این اصل همیشگی ما بوده است. کار میدانی بر روی بلوک ۵ در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ آغاز خواهد شد.»

این قرارداد در حالی امضا شده که ترکیه تهدید کرده است از جستجوی نفت و گاز اکسون موبیل در سواحل قبرس پس از اعطای حقوق بلوک ۵ توسط نیکوزیا به این کشور جلوگیری خواهد کرد.

هفته گذشته، وزارت خارجه ترکیه گفت که بخشی از منطقه دارای مجوز، فلات قاره ترکیه در شرق مدیترانه را نقض می کند.

این وزارتخانه اعلام کرد: «ترکیه هرگز به هیچ کشور، شرکت یا کشتی خارجی اجازه نمی‌دهد در حوزه‌های قضایی دریایی خود به فعالیت‌های اکتشاف هیدروکربن بپردازد».

باید جواب بدهیم

دریادار بازنشسته جم گوردنیز که در کنار جاهد یایجی به عنوان مبدع دکترین «وطن آبی» و قدرتمند شدن ترکیه در حوزه دریا شناخته می شود، توافق اخیر قطر و قبرس را خطرناک تلقی کرده و معتقد است که ترکیه باید در کوتاه ترین زمان ممکن پاسخ دهد. در غیر این صورت، شکست خود را در برابر یونان و قبرس پذیرفته و درآینده امتیازات دریایی بیشتری را از دست خواهد داد.

ترکیه تنها کشوری است که دولت «جمهوری ترک قبرس شمالی» را به رسمیت شناخته است.

وزیر امور خارجه قبرس شمالی گفته است: «ما در برابر توافق قبرس و قطر سکوت نمی کنیم و دست روی دست نخواهم گذاشت. در کنار وطن مادر (ترکیه)، از حقوق خود دفاع خواهیم کرد.»

با وجود این هشدارها، در بیانیه تانژو بیلگیچ سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه در اعتراض به توافق اخیر، نامی از قطر به میان نیامده است.

هدف قطر چیست؟

در چند سال گذشته، میزان توجه یونان و قبرس به کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، بیشتر و بیشتر شده است. آنان با عربستان سعودی و امارات متحده عربی، بارها دیدار کرده و رزمایش مشترک نیز انجام داده اند. در گام بعدی، آن سوتر از این کشورها، اردن را نیز با خود همراه کردند و در مجمع گاز شرق مدیترانه، در را به روی ترکیه بستند.

در نتیجه قطر، در صورت فاصله گرفتن از قبرس و یونان، رقابت را به دیگر کشورهای عربی منطقه واگذار خواهد مرد و به نوعی، در انزوا قرار خواهد گرفت. به همین خاطر، با وجود رفاقت نزدیکی که با ترکیه دارد، حاضر نیست از امتیاز ارزشمندی به نام حضور در شرق مدیترانه، دست بردارد.

شواهد نشان می دهد که ترکیه، اهداف و انگیزه های سیاسی، امنیتی و اقتصادی فراوانی برای تداوم رابطه با قطر دارد و بعید است که توافق گازی بین قطر، قبرس روم نشین و آمریکا، از سوی آنکارا با واکنش جدی روبرو شود. اما نمی  توان از بیان این واقعیت گذشته که همراهی قطر با قبرس و یونان، در موازنات شرق مدیترانه، ترکیه را در موقعیت ضعیف تری قرار خواهد داد.