به گزارش مشرق، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نظارت بر دستگاه‌های اجرایی کشور را بر عهده مجلس شورای اسلامی گذاشته است. تذکر، سؤال، تحقیق و تفحص، نظارت بر مجامع، هیئت‌ها و شوراها و استیضاح از جمله ابزارهایی است که در امر نظارت به کمک وکلای ملت می‌آید.
مجلس شورای اسلامی که عالی‌ترین نهاد قانونگذاری و قوه ناظر بر عملکرد دستگاه‌هاست، براساس قانون هرگاه که بخواهد می‌تواند در عملکرد مسئولان دستگاه‌های اجرایی و یا در مورد اداره امور کشور از ابزارهای ویژه نظارتی خود بهره گیرد.
اکنون با گذشت حدود ۲۰ ماه از آغاز به کار یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، سعی کردیم نگاهی به مهم‌ترین اقدامات نظارتی خانه ملت داشته باشیم.
** مجلس از بعد نظارت
مجلس شورای اسلامی علاوه بر وظیفه قانونگذاری، مسئولیت‌های نظارتی نیز بر عهده دارد که تذکر، تحقیق و تفحص، سوال و استیضاح از جمله ابزارهای نظارتی نمایندگان مجلس هستند.
بنا بر گزارش معاونت قوانین مجلس، وکلای ملت در ۱۶۵ جلسه علنی خود، درخواست ۱۱۲ سوال از وزرای دولت و ۲۴ تحقیق و تفحص داشته‌اند که از سوی هیئت رئیسه اعلام وصول شده است.
| عنوان آخرین وضعیت | سوال | استیضاح | تحقیق و تفحص |
| مسترد شده/ رد شده | - | - | - |
| تحت بررسی | ۷۸ | - | ۲۴ |
| طرح در جلسه علنی | ۳۴ | - | - |
| جمع کل | ۱۱۲ | - | ۲۴ |
آمار درج شده در جدول فوق نشان می‌دهد وکلای ملت در این مدت ۲۰ ماهه عمر مجلس یازدهم، از ابزارهای نظارتی سوال و تحقیق و تفحص استفاده کرده‌اند اما تنها ۳۰ درصد سوالات آنها از وزرای دولت به صحن علنی آمده و منتج به نتیجه شده است و بقیه این سوالات و یا تقاضاهای تحقیق و تفحص به نتیجه مشخصی نرسیده است.
* سرنوشت ۲۴ تحقیق و تفحص
فارغ از تمام این ابزارهای نظارتی، تحقیق و تفحص از عملکرد سازمان‌ها و دستگاه‌ها وظیفه‌ای است که اصل ۷۶ قانون اساسی آن را منحصر به مجلس شورای اسلامی دانسته به قوه مقننه کشور این حق را می‌دهد تا در تمام امور کشور تحقیق و تفحص کند.
البته براساس تبصره ۷ ماده ۲۱۴ آئین‌نامه داخلی پارلمان، تحقیق و تفحص مجلس شامل شورای نگهبان، مجلس خبرگان رهبری، مجمع تشخیص مصلحت نظام و پرونده‌های جریانی مراجع قضایی و امور ماهیتی قضایی نمی‌شود و در مورد دستگاه‌هایی که زیر نظر مقام معظم رهبری هستند با اذن معظم‌له امکان تحقیق و تفحص توسط مجلس وجود دارد.
حُسن "تحقیق و تفحص" این است که اگر نمایندگان پس از شنیدن گزارش تحقیق و تفحص از عملکرد یک دستگاه قانع نشدند و تخلفات را تأیید کردند، آنگاه گزارش به قوه قضاییه فرستاده می‌شود و تخلفات از طریق دستگاه قضایی و از مسیر حقوقی پیگیری می‌شود.
از سوی دیگر، ماده ۲۱۴ آیین‌نامه داخلی مجلس هم این اجازه را به بهارستان‌نشینان می‌دهد تا هرگاه نماینده‌ای، تحقیق و تفحص در هر یک از امور کشور را لازم بداند، تقاضای خود را به صورت کتبی به هیئت رئیسه مجلس تسلیم کند. هیئت رئیسه هم باید ظرف ۴۸ ساعت آن را به کمیسیون تخصصی مربوطه جهت رسیدگی ارجاع کند.
کمیسیون مربوطه هم باید پس از بررسی تا مدت ۱۰ روز گزارش خود را مبنی بر تصویب یا رد تقاضای تحقیق و تفحص به هیئت رئیسه مجلس ارائه دهد. این گزارش خارج از نوبت در دستور هفته بعد مجلس قرار گرفته و به رای وکلای ملت گذاشته می‌شود. در صورت تصویب انجام تحقیق و تفحص، موضوع به همان کمیسیون تخصصی ارجاع می‌شود. کمیسیون هم موظف است در مدت ۲۰ روز اعضای هیئت تحقیق و تفحص را تعیین کند.
براساس تبصره ۸ ماده ۲۱۴ آئین‌نامه داخلی مجلس، مهلت انجام تحقیق و تفحص ۶ ماه از تاریخ صدور ابلاغ اعضای هیئت است و در صورت ضرورت با درخواست هیئت تحقیق و تفحص و تصویب هیئت رئیسه مجلس تا ۶ ماه دیگر قابل تمدید است.
براساس این مواد آیین‌نامه و تاکید قانون اساسی بر اعمال وظیفه نظارتی مجلس از طریق انجام تحقیق و تفحص‌ها مشخص است که دست نمایندگان برای تحقیق و تفحص به طور کامل باز است. اگر چه در ادوار مختلف مجلس، وکلای ملت از این حق قانونی خود استفاده کرده و بر عملکرد دستگاه‌های مختلف نظارت داشته‌اند اما نگاهی گذرا به درخواست‌های تحقیق و تفحص و سرانجام نافرجام آنها مشخص می‌شود که نتیجه لازم از تحقیق و تفحص‌ها به دست نیامده است.
۲۴ تحقیق و تفحص در ۲۰ ماه ابتدایی مجلس یازدهم مطرح شده است اما هیچ کدام به مرحله "قرائت گزارش" نرسیده است.
جلسه و سی و ششم/ ۶ آبان ماه ۱۳۹۹
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از نحوه واگذاری انبارهای شهید شاهوی شهر گلستان شهرستان بهارستان |
سازمان خصوصی‌سازی |
اقتصادی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد سازمان منطقه تجاری و صنعتی اروند |
دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد |
اقتصادی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه و سی و هفتم/ ۷ آبان ماه ۱۳۹۹
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد منطقه آزاد قشم |
دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد |
اقتصادی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
| تقاضای تحقیق و تفحص از نحوه واگذاری هلدینگ پتروشیمی باختر به بخش خصوصی |
سازمان خصوصی‌سازی |
اقتصادی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه پنجاه و سوم/ ۲ دی‌ماه ۱۳۹۹
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از بررسی عملکرد شرکتهای خودروسازی درخصوص کیفیت و قیمت خودرو |
وزارت صنعت، معدن و تجارت |
صنایع و معادن |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه شصتم/۲۴ دی‌ماه ۱۳۹۹
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از شرکت فولاد مبارکه اصفهان |
شرکت فولاد مبارکه اصفهان |
صنایع و معادن |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه شصت و هفتم/ ۱۹ بهمن ماه ۱۳۹۹
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد شرکت دخانیات ایران |
شرکت دخانیات ایران |
صنایع و معادن |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد بانک‌های خصوصی |
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران |
اقتصادی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه نود ویکم/ ۲۱ردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد شرکتهای زیرمجموعه شرکت سرمایه‌گذاری آتیه صبا و شرکت کفش ملی |
صندوق بازنشستگی کشوری |
اقتصادی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
| تقاضای تحقیق و تفحص از مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و فعالیت‌ها و عملکرد آن مرکز و نیز عملکرد وزارت امور خارجه در حفظ اطلاعات محرمانه کشور |
مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و وزارت امور خارجه |
امنیت ملی و سیاست خارجی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه نود و چهارم/ ۲۹ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد استانداری کرمانشاه |
وزارت کشور |
امور داخلی کشور و شوراها |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه یکصد و ششم/ ۶ تیر ماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از نحوه احداث پتروشیمی الوند |
وزارت نفت |
انرژی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه یکصد و هفتم/ ۸ تیر ماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از از عملکرد سازمان ملی استاندارد ایران |
سازمان ملی استاندارد ایران |
صنایع و معادن |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه یکصد و دهم/ ۲۸تیر ماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد سازمان سنجش آموزش کشور از سال ۱۳۹۱ تاکنون |
سازمان سنجش آموزش کشور |
آموزش، تحقیقات و فناوری |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه یکصد و شانزدهم/ ۱۹ مرداد ماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از پرداخت حقوق‌های نامتعارف در دستگاه‌های اجرایی |
قوه مجریه |
برنامه و بودجه و محاسبات |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد شرکتهای آب و فاضلاب استان خوزستان از سال ۱۳۹۴ تا پایان شهریور ماه ۱۳۹۹ |
وزارت نیرو |
عمران |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه یکصد و بیست وپنجم/ ۱۴ شهریورماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد سازمان بنادر و دریانوردی |
سازمان بنادر و دریانوردی |
عمران |
تقاضای تحقیق و تفحص رد شد |
جلسه یکصد و چهلم/ ۱۱ آبان‌ماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد دولت در مورد ارز (۴۲۰۰) تومانی منابع و مصارف |
وزارت امور اقتصادی و دارایی |
اقتصادی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد سازمان بورس و اوراق بهادار |
سازمان بورس و اوراق بهادار |
اقتصادی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه یکصد و چهل و سوم/ ۱۸ آبان‌ماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد بانک‌های دولتی و بانک‌های واگذرشده در اجرای اصل (۴۴) قانون اساسی |
بانک مرکزی و سازمان خصوصی‌سازی |
اقتصادی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه یکصد و پنجاه و پنجم/ ۲۳ آذرماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از نحوه اجرای طرح (۴۶) هزار هکتاری آبیاری دشت سیستان |
وزارت جهادکشاورزی |
کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط‌زیست |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه یکصد و پنجاه و هشتم/ ۷ دی ماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد وزارت نفت |
وزارت نفت |
انرژی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه یکصد و شصت و یکم/ ۱۴ دی ماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از عملکرد شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور |
وزارت نیرو |
انرژی |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
جلسه یکصد و شصت و چهارم / ۲۱ دی ماه ۱۴۰۰
| عنوان تقاضا |
دستگاه مورد تحقیق و تفحص |
کمیسیون گزارش‌دهنده |
توضیحات |
| تقاضای تحقیق و تفحص از نهاد ریاست جمهوری |
نهاد ریاست جمهوری |
امور داخلی کشور و شوراها |
تقاضای تحقیق و تفحص تصویب شد |
۰۵:۱۳ - ۱۴۰۰/۱۱/۰۳
