به گزارش مشرق به نقل از فارس، محمدرضا سنگری نویسنده و پژوهشگر در سلسله نشست‌های شعر انقلاب اسلامی با موضوع «شعر انقلاب، شعر انتظار» بیان داشت: درباره شعر آئینی و انتظار ابعاد و زاوایی گوناگونی برای طرح و پاسخ سؤال وجود دارد. خداوند در قرآن کریم هم از نعمت و هم درباره منت سخن به میان آوردند یعنی همه داده‌های خداوند نعمت‌های او به شمار می‌روند اما وقتی سخن از منت است یعنی بدون آن نعمتی وجود نخواهد داشت.

سنگری ادامه داد: وقتی به پاس یک نعمت از پروردگار شاکر هستیم در قلمرو منت زیباسخن گفتن جدی‌تر می‌شود و در اینجا می‌توان از ادبیات موعود و انتظار سخن گفت.

وی افزود: امام صادق (ع) می‌فرمایند که انسان به سه امر اعم از امنیت و آرامش،‌عدالت و فراوانی و انبوهی و گسترده نعمت‌ها نیازمند است که همه این موارد در اصل ظهور اتفاق می‌افتد.

انقلاب اسلامی تمهیدی برای سرود شعر انتظار است

این شاعر متعهد کشور گفت: انقلاب اسلامی تمهیدی برای سرودن شعر انتظار است یعنی شاعری نمی‌تواند در این دوران به سر برد و نتواند این موضوع را درک کرده و به آن نپردازد. یعنی اگر کسی ظهور را نشناسد به سختی خواهد توانست از آرمان‌های انتظار و انقلاب اسلامی سخن بگوید.

وی اضافه کرد: انقلاب اسلامی ایران با پسوند آشنایی همراه بود چرا که در طول تاریخ خیزش‌های بسیاری وجود داشت به نوعی که در قبل از انقلاب اسلامی دوره مشروطه را تجربه کردیم که در آن دوران نیز از اسلام صحبت‌هایی به میان می‌آمد اما رونما بوده است و بخش قابل توجه کسانی که منادیان و اهل ادبیات آن هستند موضوع ضد اسلام می‌گیرند.

سنگری ادامه داد: معتقدم شاعر انقلاب اسلامی نمی‌تواند برخلاف این انقلاب و انتظار گام بردارد یعنی شاعری که در انقلاب اسلامی شکل می‌گیرد نمی‌تواند تکیه‌گاه ارزشی او چیزی به جز اهداف انقلاب اسلامی باشد.

وی افزود: شعر رضوی، شعر نیایش و شعر انتظار در درون این حرکت یعنی انقلاب اسلامی شکل گرفته و خود را نشان داده است.
 
آرمان‌گرایی یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های شعر انقلاب اسلامی است

این نویسنده درباره آرمان‌گرایی، بیان کرد: یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های شعر انقلاب اسلامی آرمان‌گرایی است که در منشا آن مهدی (عج) و موعود قرار می‌گیرد.

وی اضافه کرد: کل انقلاب حرکت به سمت مطلوب است و به همین منظور بوده که شعر مهدوی در انقلاب اسلامی رشد می‌یابد.

ادبیات میانی دهه 50 تاریک و سیاه است

وی عنوان کرد:‌ اگر مجموعه‌های شعر دهه 40 و 50 را بررسی کنیم به ویژه سال‌های میانی دهه 50 که سال‌های اقتدار حکومت پهلوی است و شکست ‌بسیاری از جریان‌های سیاسی و شبه‌نظامی مشاهده می‌شود اگر ادبیاتی که در این دوره ظهور کرده را مورد بررسی قرار دهیم اکثر کلمات، بن‌بست، تاریک، زمستان، یأس و مرگ است و حتی شاعری که تخلص آن امید است می‌گوید من ناامید هستم و حتی در شعر نیما می‌توان آن را مشاهده کرد.

سنگری ادامه داد: عناوین دهه 50 و آغاز دهه 60 تفاوت جدی با یکدیگر دارند یعنی اکثر کتاب‌های دهه 50 با عنواینی همچون زمستان، سایه فرد و دوزخ نامگذاری می‌شدند و عمده شاعران از مرگ سخن می‌گویند حتی میان بسیاری از روشنفکران مسئله خودکشی اتفاق می‌افتد و برخی نیز خودکشی می‌کنند.

سنگری گفت: برخی از شخصیت‌های مذهبی که  در مذهب پرورده نشده‌اند دچار این مشکل شده و احساس یأس و نوامیدی می‌کنند اما وقتی انقلاب اسلامی رخ می‌دهد افکار شاعران گشوده شده و امید در آن تلاطم می‌یابد.

توجه به باورهای شیعی و ظهور امام زمان در دوره انقلاب اسلامی

این پژوهشگر تاریخ گفت: بعد از انقلاب اسلامی عنواینی که برای آثار انتخاب می‌شد اکثراً به مخاطب روحیه و امید می‌داد که از جمله آنها می‌توان به عناوینی همچون «از آسمان سبز»، «سرود سپیده»، «سحرزاد» و «تنفس صبح» نام برد. یعنی باورهای شیعی و ظهور حضرت مهدی (عج)‌ در دوره انقلاب اسلامی بیشتر بیان می‌شود و شیعه‌ها بیشتر به سوی امید می‌روند.

وی اضافه کرد:‌ یک دسته سروده‌هایی هستند که مکتب‌نگرانه و ژرف‌نگرانه هستند و خود شاعر این را به خوبی درک کرده است که اگر شعر آنها را تبیین کنیم چندین روایت در آن مشاهده می‌شود.

سنگری ادامه داد: نخستین کسی که برای امام زمان (عج) غزل دارد، حافظ است چرا که به سهولت می‌توان غزل این شاعر به حضرت مهدی (عج) منسوب کرد.

وی بیان کرد:‌ شعر گذشته فارسی دارای یک نوع شعر است که عنوانی برای آن وجود ندارد که می‌توان آن را اشتولوم نامید،‌ همچنین برخی از شعرها گستاخانه است که می‌توان به اشعار عطار که وقتی با خدا صحبت می‌کند اشاره کرد حتی مناجات شعبانیه هم نیز اینگونه بوده و با خداوند گستاخانه صحبت می‌کنند.

سنگری ادامه داد: برخی اوقات بعضی از شاعران در محافل درباره ائمه به گونه‌ای صحبت می‌کنند که زبان آنها لاتی است که این امر نشانگر آن است که برخی از شاعران کج‌فهم بوده و مروری بر مطالب درباره ائمه (ع) ندارند.

وی اضافه کرد: یک نوع دیگر از شعرها، عاطفی محض است که این دارای دو نوع هستند یعنی شعرهایی که از روی علاقه و صداقت سروده می‌شوند و شعرهایی که خباثت است یعنی شخصی شعری را برای معشوقه خود سروده و عنوان آن را نذر امامی بیان می‌کند که اگر عنوان آن را از روی شعر برگیریم خودفریبانه و دیگرفریبانه است و شعر هیچ ارزش دیگری ندارد.

شاخصه نخست شعر موعود،‌ شعر همراه با نقد اجتماعی است

این نویسنده گفت: شاخصه‌ نخست شعر موعود، شعر همراه با نقد و نقد اجتماعی است یعنی در آن اعتراض احساس می‌شود. به نوعی در برخی از این اشعار چیزیی‌هایی که نباید باشد وجود دارد و مطالبی که حائز اهمیت است در آن مشاهده نمی‌شود.

سنگری ادامه داد: نقد اجتماعی در بخی از سروده‌های انتظار مشاهده می‌شود به نوعی وجود فضای به ظاهر متناقض در شعر انتظار انقلاب به خوبی می‌توان مشاهده کرد. یعنی هم آه و سوز و هم امید و شور در آن وجود دارد.

وی بیان کرد: از نخستین جلوه ظهور امام زمان (عج) این است که همه پرندگان مقدم این امام همام را در لانه‌هایشان جشن می‌گیرند حتی قبل از اینکه انسان بخواهد برای ظهور امام جشنی برپا کند اما برخی از آثار اینگونه بیان کرده است که زمانی که حضرت مهدی (عج) ظهور می‌کند خون تا رکاب ایشان را در می‌گیرد که این صحت ندارد.