به گزارش مشرق، ۶ سال از سالگرد کودتای نافرجام ترکیه ۱۵ جولای ترکیه سپری شده و اردوغان، مردم را در سالگرد کودتا، به میدان فراخواند تا یک بار دیگر، اقدام نظامیان وابسته به شبکه فتح الله گولن را محکوم کنند.

اما در کمال ناباوری، اردوغان این بار در سخنرانی عمومی خود به گونه ای درباره کودتا صحبت کرد که بسیاری از کارشناسان سیاسی و سران احزاب را در شوک و حیرت فرو برد.

او گفت: «این شهروندانی که در سالگرد کودتای خائنان جمع شده اند، همگی محب و شیفته ائتلاف جمهور هستند و در انتخابات عادی به ما رای می دهند. زیرا آنان خوب می دانند که ائتلاف ۶ حزب، در واقع ساختاری است که طرفدار همان گفتمان خائنانه فتح الله گولن و دشمنان کشور است.»

از نگاه جامعه شناسی سیاسی، این وحشتناک ترین اقدام یک رهبر برای تحریک مخالفین، منتقدین و ناراضیان و تقسیم جامعه به دو قطب دوست و دشمن است. حالا اردوغان تبدیل به سیاستمداری شده که وحدت حزبی و دمیدن بر آتش دوقطبی را بر عواطف ملی و وحدت بخش ترجیح می دهد و اعتقادی به چتر گسترده و واحد ندارد.

مصیبتی که وحدت آفرین شد

می گویند هیچ عاملی به اندازه جنگ، اجزای یک جامعه و عناصر ساختار سیاسی یک کشور را به هم نزدیک نمی کند. وقتی که بقای کل کشور و جامعه، مورد حمله قرار می گیرد، دست کم به شکل موقت، فضایی برای طرح مجدد اختلافات فردی، گروهی، قبیله ای و حزبی باقی نمی ماند.

همه یکی می شوند و به وحدت می رسند تا تهدید خارجی را دفع کنند. این قضیه، در مورد کودتای ترکیه نیز صدق می کند. چرا که مردم این کشور، خاطرات تلخ و سیاهی از کودتاهای پیشین داشتند و نمی خواستند یک بار دیگر، قدرت به دست ژنرال ها بیفتد.

کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ میلادی لطمات سنگینی به ترکیه زد و تبدیل به نقطه عطف عجیبی در تاریخ تحولات سیاسی این کشور شد. اما در عین حال، در تاریخ ۲۱ ساله حیات سیاسی و اجتماعی حزب عدالت و توسعه، هیچگاه، هیچ رویدادی به اندازه کودتا بین احزاب مختلف ترکیه وحدت آفرین نشد.

تنها چند روز پس از کودتا، بیش از یک میلیون نفر از شهروندان ترکیه در ینی کاپی استانبول جمع شدند تا از ۲۵۱ فرد کشته شده کودتا و هزاران مجروح این رویداد یاد کنند و در عین حال، انسجام ملی و وحدت سیاسی ترکیه را به نمایش بگذارند.

در آن مراسم که در غروب آغاز شده بود، همزمان با فرا رسیدن تاریکی، از مردم خواسته شد تا چراغ قوه گوشی تلفن های همراه خود را روشن کنند. صحنه ای پدید آمد که به یک دریای نور شباهت داشت که میلیون ها پرچم سرخ ترکیه، بر فراز آن به اهتزاز درآمده بود. در این مراسم، سران تمام احزب مخالف اردوغان نیز حضور داشتند و همه آنان در حمایت از دموکراسی و دولت  برآمده از اراده مردم صحبت کردند.

حرف اردوغان به چه معنی است؟

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه، سیاستمداری است که همیشه آماده دعوا است. اردوغان در مورد مسائل داخلی، اهل سازش و تعامل نیست و معتقد به له کردن رقیب و منتقد و مخالف است.

از دید او، بقای رقیب به معنای تهدید مداوم است و همه باید زیر چتر آکپاراتی جمع شوند. درست بر اساس این تفکر، او در سالگرد کودتا نیز همه مخالفین گولن را دوستدار «ائتلاف جمهور» (ائتلاف اردوغان و باغچلی) دانست.

سخن اردوغان در مورد کودتا و ائتلاف جمهور، به این معنی است که از دید او مفاهیم کلان و مهمی همچون امنیت ملی، بقای کشور، میهن پرستی، وحدت ملی و خاستگاه مشترک، تنها و تنها در بقای حزب خود او نهفته است.

به عبارتی دیگر، ترکیه و امنیت ملی آن، تنها زمانی برای اردوغان مهم است که قدرت در دست خود او باشد و در غیر این صورت دلیلی برای ایستادن در میدان وجود ندارد.

اردوغان به راحتی، ۶ حزب مخالف خود را به همدستی و همراهی با گولن متهم می کند و این در حالی است که سران این احزاب، قبل از کودتای ۱۵ جولای ۲۰۱۶ میلادی، همواره از نفوذ گولن و شاگردان او اظهار نگرانی کرده و هشدار داده بودند. اما آنان با این برچسب و اتهام خطرناک روبرو می شدند: از آنجایی که از قدرت خواجه فتح الله گولن افندی آگاه هستید، می خواهید بین دولت و جماعت گولن، فتنه و اختلاف به وجود بیاورید.

دوقطبی به نفع کیست؟

تفاوت در دیدگاه های سیاسی در جوامع و کشورهای مختلف، امری بسیار طبیعی است، اما قضیه دوقطبی، از بیخ و بن متفاوت است. ایجاد دوقطبی سیاسی – اجتماعی، یکی از خطرناک ترین انواع پدید آوردن تهدید داخلی علیه امنیت ملی یک کشور است.

کافیست گروهی از اعضای یک جامعه، خود را برحق، ملی، خودی، اصیل و ماندگار بنامند و گروه مقابل خود را باطل، بیگانه، مزدور و بلاتکلیف و محکوم به نابودی بدانند. کافیست، گروهی خود را آوانگارد و پیشرو و طیف مقابل را مرتجع و واپسگرا بداند.

در این صورت، تمام تلاش و ظرفیت اجتماعی و سیاسی کشور، صرف آن خواهد شد که طرف مقابل را از صحنه حذف کنید و قدرت را برای مدتی نامعلوم، در دستان خود حفظ کنید. این همان اتفاقی است که در ترکیه روی داده است.

انواع و اقسام دوقطبی سیاسی – اجتماعی در ترکیه، با چنین سرفصل ها و برچسب هایی در این کشور به وجود آمده اند:

لاییک و سکولار در برابر محافظه کار اسلامگرا.

دموکرات و پیشرو در برابر مرتجع واپسگرا.

ترکی – کُردی.

سنّی – علوی.

شرقی – غربی.

چپ – راست.

آتاتورک گرا – خلافت گرا.

ملی گرا – دموکرات.

یکی از مهمترین ابتکارات اردوغان و دستگاه های عظیم رسانه ای و تبلیغاتی تحت امر حزب او، مفهوم سازی و اتیکت زنی است.

در ادبیات سیاسی اردوغان و آکپارتی، یک شهروند مطلوب، خودی، شایان اعتماد و شایان برخورداری از خدمات و امکانات دولت و کشور، فردی است که قطعاً و یقیناً محافظه کار عضو ائتلاف جمهور و هوادار اردوغان باشد، به تاریخ عثمانی افتخار کند، به ورژن ملی گرایی امتزاجی ترکی – اسلامی باور داشته باشد و علاقه و تمایلی به نمادها و باورهای جریانات دیگر، نشان ندهد.

در این بستر سیاسی و فکری، طیف مقابل، به لادین بودن، بی بند و باری جنسی و اخلاقی، تبعیت از بیگانگان و بی اعتنایی به آرمان های کشور متهم می شود. در نتیجه بسامد «ما» و «آنها»، در سخنان اردوغان و باغچلی به طور مداوم تکرار می شود تا بنزین بر آتش دوقطبی و اختلاف سیاسی و اجتماعی بریزد.

اردوغان، عملاً استفاده از تشدید دوقطبی را به یک ابزار سیاسی تبدیل کرده که قرار است بر اساس آن، به جای ارائه برنامه و راهکارهای قابل قبول برای رسیدن به پیروزی در انتخابات، از این حربه استفاده شود: اگر «ما» قدرت نگیریم و «آنها» پیروز شوند، کشور را بر باد خواهند داد.

ممکن است در کوتاه مدت، استفاده از حربه ای به نام تشدید دوقطبی، به نفع حزب حاکم باشد، اما در کشوری همچون ترکیه با انواع و اقسام گسل های اجتماعی و فرهنگی، تداوم استفاده از این ابزار، خطرات و تبعات فراوانی به دنبال می آورد.