به گزارش مشرق، «عبدالباری عطوان» سردبیر روزنامه اینترنتی «رای الیوم» چاپ لندن و از تحلیلگران مشهور جهان عرب، با انتشار گزارشی به تحلیل دلایل، اهداف و نتایج تغییر موضع «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهور ترکیه در مسئله پیوستن سوئد به ائتلاف نظامی ناتو پرداخت.

اردوغانیسم؛ پدیده‌ای که همچنان تحلیل‌پذیر است

در مقدمه این گزارش آمده است: «مرات یتکین»، نویسنده مشهور اهل ترکیه، اولین کسی بود که اصطلاح سیاسی «اردوغانیسم» را به عنوان پدیده‌ای که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه در طول ۲۰ سال حکومتش بر سپهر سیاسی آنکارا نشان داد، ابداع کرد. برجسته‌ترین مشخصه‌های این اردوغانیسم، پراگماتیسم اپورتونیستی، پوپولیسم شعاری و ادغام کردن اسلام سیاسی با ناسیونالیسم ترک به عنوان ایدئولوژی اصلی این کشور است.

عطوان در ادامه افزود: امروز به یاد یتکین، این نویسنده ترکیه‌ای و نظریه او افتادم، زمانی که منابع خبری فاش کردند رئیس‌جمهور اردوغان پس از دستیابی به اکثر خواسته‌هایش، به ویژه عدم حمایت غربی‌ها از مخالفان کُرد، با پیوستن کشور سوئد به ائتلاف نظامی ناتو موافقت کرده است. ایالات متحده و شخص «جو بایدن»، رئیس جمهور آمریکا هم هم روز گذشته و به سهم خود، با لغو ممنوعیت ترکیه برای دریافت جنگنده‌های F-۱۶، قرارداد ۲۰میلیارد دلاری نوسازی نیروی هوایی ترکیه، رفع بحران اقتصادی ترکیه با سرمایه گذاری در این کشور موافقت کرد.

اوکراین و سوئد؛ راه‌های بازگشت اردوغان به سوی غرب

سردبیر روزنامه رای الیوم به سفیر اخیز زلنسکی به ترکیه اشاره کرده و می‌نویسد: طی روزهای اخیر این تغییر مواضع آنکارا واضح بود؛ چرا که رئیس جمهور اردوغان از همتای اوکراینی خود «ولودیمیر زلنسکی» در استانبول استقبال کرده و با او دیدارهایی داشت. علی‌رغم این، اردوغان پنج تن از رهبران شبه نظامی نازی گروه «آزوف» را هم با او راهی اوکراین کرد. رئیس‌جمهور ترکیه با این کار توافقنامه تبادل زندانیان با روسیه را نقض کرد؛ توافقنامه‌ای که در متعهد شده بود این زندانی‌ها را تا پایان جنگ در ترکیه نگه دارد. اردوغان در افزایش گام‌های حمایتی از اوکراین اعلام کرد از پیوستن کی‌یف به ناتو حمایت می‌کند و با ارائه فناوری پهپادهای «بیرقدار» به عنوان هدیه به زلنسکی، این سطح حمایت را بالا برد.

او درباره دلایل حمایت‌های اخیر اردوغان از اوکراین نوشت: رئیس جمهور ترکیه تصمیم گرفته تا دوباره به آغوش گرمتر آمریکا بازگردد و در کشورش برای ائتلاف نظامی ناتو که ترکیه زمانی کی از کشورهای پایه‌گذار آن بود، چادر برپا کند. این گام‌های عملی و مواضع اعلامی، به معنای پشت‌کردن کلی یا جزئی اردوغان به متحد جدید خود یعنی روسیه است؛ پس از آن که او به طور موثر از انزدیکی روابطش با مسکو به عنوان یک ابزار چانه‌زنی استفاده کرد و ایالات متحده را برای تحقق همه مطالبات و خواسته‌های خود تحت فشار قرار داد.

پشت‌کردن به اتحاد با روسیه.. فقط برای نجات اقتصاد فروپاشیده؟

عطوان در ادامه و درباره استفاده ابزاری اردوغان از اتحادش با مسکو توضیح داد: کارت روسی که رئیس‌جمهور اردوغان برای خدمت به اهداف خود و اعمال فشار بر آمریکا استفاده کرد، پس از پایان انتخابات ریاست جمهوری و قانونگذاری ترکیه که در ۱۴ ماه می برگزار شد، بیشتر ارزش خود را از دست داد. پیروزی اردوغان و حزبش در این انتخابات ملی، کارت دیگری را جایگزین روسیه کردند که اتفاقاً کارایی و سود کمتری به نسبت مسکو نداشت؛ این کارت جدید، عضویت سوئد در ائتلاف نظامی ناتو بود. چیزی که تنها با لغو وتوی ترکیه، بدون توجه و احترام به احساسات روسیه و شخص پوتین، رئیس‌جمهور آن در این برهه حساس محقق می‌شد.

وی در ادامه و درباره مشوق‌های اقتصادی این چرخش سیاسی اردوغان نوشت: ترکیه بحران اقتصادی خردکننده‌ای را این روزها تجربه می‌کند؛ بحرانی که در افزایش قیمت‌ها ، کاهش تورم، سقوط لیر و کاهش سرمایه گذاری‌های خارجی در این کشور خود را نشان داده شده است. این وضعیت اقتصادی یکی از دلایل اصلی چرخش مواضع رئیس‌جمهور ترکیه در قبال اوکراین و آمریکا بود؛ و این چرخش سیاسی پس از شکست اکثر سفرها و حج‌های سیاسی اردوغان به منطقه خلیج فارس با هدف جذب سرمایه از کشورهای عربی بود. اردوغان در این برهه زمانی دریافت که برای رهایی اقتصاد ترکیه از بحران‌های بی‌سابقه‌اش، تنها راهش بازگشت به آغوش غرب است و شاید مؤثرترین راه‌حل آن از دروازه سوئد بگذرد؛ اما این شرط‌بندی با غرب همچنان مملو از خطر است.

سیاستِ اخاذانه! وقتی غرب اعتمادی به معامله با اردوغان ندارد

سردبیر رای الیوم در بخش دیگری به بی‌اعتمادی غرب نسبت به سیاست های اردوغان اشاره کرده و می‌نویسد: بیشتر توضیح می‌دهیم و می‌گوییم که اعتماد آمریکا و متحدانش در اروپا به رئیس جمهور اردوغان پس از استفاده اخاذانه او از کارت مهاجرت بسیار کاهش یافته است. رفتن او به سوی روسیه و اتحادش با آن در اوج جنگ اوکراین و دستیابی به سامانه‌های موشکی «اس-۴۰۰» مسکو به عنوان جایگزینی برای سامانه‌های «پاتریوت»، دلیل دیگر عدم اعتماد غرب به اردوغان است. دلیل سوم، هماهنگی سیاسی ترکیه با روسیه، در سوریه، آذربایجان و و دیگر مناطق بحرانی جهان است. مجموع این موضوعات و تجربیات، مسئله امتناع اروپایی‌ها از معامله با اردوغان را توضیح می‌دهد، علاوه بر این، لغو وتوی ترکیه برای پیوستن سوئد به ناتو در ازای باز شدن مجدد درهای اتحادیه اروپا به روی عضویت ترکیه دلیل خوبی برای درک موضع اردوغان در این چرخش است.

او درباره تردیدها و نگرانی‌های غرب از مواضع اردوغان نوشت: اگر رئیس جمهور ترکیه که کشورش یکی از اعضای ناتو است، علیه دیگر اعضای این ائتلاف شورش کرد و از سند الحاق سوئد به عنوان کارت فشار استفاده کرده و چندین ماه این اخاذی را پیش‌ببرد، کشورهای غربی چه خواهند کرد؟ حتی اگر بگوییم که بالارفتن سقف مطالبات سیاسی و اقتصادی اردوغان از غرب، با پیوستنش به اتحادیه اروپا متوقف خواهد شد، چه کسی می‌تواند تضمین کند که در صورت پیوستن ترکیه به رهبری او به اتحادیه در آینده قابل پیش بینی، این صحنه و موضع تکرار نخواهد شد؟ به خصوص که این کشور مسلمان با بیشترین جمعیت انسانی (۸۵ میلیون نفر) و دومین ارتش قدرتمند عضو آن خواهد بود؟ این سوالات و تردیدها تنها از طرف من مطرح نیست، بلکه از طرف یکی از وزیران خارجه سابق اروپاست که تلفنی با او در مورد این موضوع صحبت کردم.

عطوان درباره واکنش و شرایط رئیس‌جمهور روسیه بعد از تغییر موضع اردوغان تاکید کرد: پوتین در شرایطی از اردوغان، دوست ترکیه‌ای خود از پشت خنجر خورد که مسکو با بزرگترین چالش‌ها از زمان به دست گرفتن قدرت توسط او، از جمله شورش نظامی گروه واگنر و جنگ علنی‌اش با ناتو در کی‌یف، که ارسال مهمات خوشه‌ای آخرین کمک ائتلاف نظامی به اوکراین بود، روبه‌رو شده است. با این حال، «دیمیتری پسکوف»، سخنگوی کاخ کرملین تلاش کرد تا از شدت این شوک بکاهد و تنها اظهار داشت که الحاق سوئد به ناتو پیامدهای منفی بر امنیت کشورش خواهد داشت؛ روسیه تسلیم شدن ترکیه در برابر فشارهای آمریکا و عضویت آن در ناتو را درک می‌کند.