به گزارش مشرق، مقامات دولت ترکیه اعلام کرده اند که این کشور، خود را برای امضای نهایی توافق ساخت یک نیروگاه هسته ای بزرگ به دست مهندسین چینی در یکی از استان های غربی، مهیا می کند. گفته شده، مدتی طولانی برای مذاکرات هسته ای بین آنکارا – پکن، سپری شده و حالا طرفین حس می کنند به توافق و رسیدن به مرحله احداث، نزدیک شده اند.

مجموعه رادیویی تلویزیونی رسمی ترکیه موسوم به تی.آر.تی، از قول آلپارسلان بیرقدار وزیر انرژی و منابع طبیعی، اعلام کرده که با پیام های مثبت هی یانگ معاون سازمان ملی انرژی چین، می تواند بگوید که مذاکرات طولانی مدت به مرحله نهایی رسیده است.

به گفته مقامات آنکارا، قرار است سومین نیروگاه هسته ای ترکیه، در یک منطقه به نام ایگنیادا در استان ساحلی کرکلار الی احداث شود که در مجاورت استانبول قرار دارد. آلپارسلان بایراکتار وزیر انرژی و منابع طبیعی به طور رسمی به بلومبرگ گفته که در مذاکره با مقامات چینی برای احداث سومین نیروگاه اتمی ترکیه پیشرفت قابل توجهی حاصل شده است و این توافق می تواند «در ماه های آینده» به امضای نهایی برسد. وی تصریح کرده که هیئت چینی به ریاست هی یانگ، معاون رئیس سازمان ملی انرژی چین از استان کرکلار الی در شمال غربی ترکیه بازدید کرده و به برخی نکات اولیه در مورد محل احداث نیروگاه اشاره کرده است. بیرقدار همچنین به این موضوع اشاره کرده که فعلاً بین ترکیه و چین، اختلافاتی وجود دارد اما طرفین بر این باورند که می توان با مذاکرات بیشتر، به توافق نهایی رسید. وزیر انرژی ترکیه جزئیات بیشتری در اختیار خبرنگاران نگذاشته و مشخص نیست این اختلاف نظرها، مربوط به سوخت هسته ای است یا مسائل دیگر.

هنوز از جزئیات مالی پروژه هسته ای چینی ها در ترکیه، اطلاعات روشنی در اختیار رسانه ها گذاشته نشده اما یک منبع فنی نزدیک به این موضوع به خبرگزاری ان.اچ.کی ژاپن گفته است: «مذاکرات به شکل مثبتی پیش رفته و انتظار می رود دو کشور ظرف یک سال به توافقی بین دولتی دست یابند. در صورت نهایی شدن این توافق، از حیث رقم مالی، بزرگترین سرمایه گذاری چین در خارج از کشور خواهد بود».

چین برای هسته ای شدن ترکیه عجله ندارد

درباره این پروژه در چند سال گذشته بین ترکیه و چین مذاکراتی در جریان بوده است. در آوریل ۲۰۱۲ میلادی، توافقنامه همکاری برای استفاده از انرژی هسته ای برای مقاصد صلح آمیز بین ترکیه و چین در پکن، پایتخت چین امضا شد و این توافقنامه در سال ۲۰۱۶ توسط پارلمان ترکیه تصویب شد. این توافق دو کشور را قادر می سازد تا در فرآیندهای مربوط به مطالعات میدانی، طراحی، ساخت و بهره برداری از نیروگاه های هسته ای همکاری کنند. علاوه بر این، محتمل است در زمینه تامین مواد هسته ای و خدمات مرتبط با سوخت هسته ای همکاری داشته باشند. نزد طرف ترکی، مرجع ذیصلاح برای نظارت بر انجام این قرارداد، «سازمان انرژی اتمی ترکیه» تعیین شد. طرف مقابل هم «سازمان ملی انرژی اتمی چین» را به عنوان متولی و طرف قرارداد معرفی کرده است.

قبلاً اعلام شده بود که در سفر وانگ یی وزیر امور خارجه چین اواخر ماه جولای به آنکارا، موضوعاتی مانند انرژی هسته ای، کشاورزی و هوانوردی غیرنظامی و همچنین هماهنگی طرح های کمربند و جاده چین و کریدور مرکزی ترکیه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. گفته می شود که اردوغان اعلام علاقه مندی کرده که در مورد پهپادهای نظامی نیز با چین گفتگو کند اما طرف چینی اعلام کرده که حاضر است فقط درباره هواپیماهای بدون سرنشین فعال در حوزه های کشاورزی، جنگلبانی و هواشناسی با ترکیه صحبت کند و علاقه ای به ابعاد نظامی این موضوع ندارد.

ترکیه از نیروگاه نخست تا نیروگاه سوم و چهارم

ترکیه در حالی می خواهد سومین نیروگاه هسته ای خود را به کمک چین بسازد که هنوز هم ساخت دو نیروگاه اول و دوم به فرجام روشنی نرسیده اند.

با آنکه ایستگاه های آغازین رویای هسته ای شدن ترکیه متعلق به سال ۱۹۷۰ میلادی و ۵۳ سال پیش است اما هیچگاه امکان آن فراهم نشد که ترکیه به طور جدی برای تحقق این رویا، اقدامی سریع و منظم انجام دهد. تا اینکه همگام با ارتقای روابط سیاسی – امنیتی روسیه و ترکیه در سایه گفتگوهای اردوغان و پوتین، قدم نخست برداشته شد و مهندسین روسی در استان دریایی مرسین در سواحل مدیترانه ای ترکیه، کار ساخت یک نیروگاه هسته ای بزرگ با چهار رآکتور را آغاز کردند. اما روند تاسیس نیروگاه بسیار به کُندی پیش رفته و به دنبال اصرار و پافشاری فراوان اردوغان برای رساندن نیروگاه هسته ای آک کویو به دوران قبل از انتخابات ۲۰۲۳ میلادی، روس ها نهایتاً حاضر شدند یکی از چهار رآکتور نیروگاه را فعال کنند و پوتین نیز حاضر نشد برای افتتاح به ترکیه سفر کند و ترجیح داد که به شیوه آنلاین و از راه دور، نظاره گر باشد.

درباره نیروگاه دوم ترکیه در استان سینوپ نیز که قرار است به دست مهندسین کره جنوبی احداث شود، پیشرفت چندانی حاصل نشده است. اما ترکیه می خواهد، در مجموع، ظرفیت انرژی هسته ای خود را با مشارکت سومین نیروگاه هسته ای که توسط چین ساخته می شود به بیش از ۲۰ گیگاوات افزایش دهد.

یک ماه پیش وزیر جوان انرژی و منابع طبیعی در کابینه اردوغان، همچنین به این موضوع اشاره کرد که ترکیه می خواهد در تراکیا و در منطقه نزدیک به یونان نیز یک نیروگاه هسته ای دیگر بسازد. بیرقدار گفته که مذاکراتی با برخی کشورها برای نصب راکتورهای کوچک مدولار (SMR) انجام شده و این احتمال وجود دارد که رآکتورهای مدولار با ظرفیت ۵ گیگاوات نیز در این سیستم گنجانده شود.

چرا ترکیه به دنبال انرژی هسته ای است؟

یکی از مهمترین ضعف ها و مشکلات عمده ترکیه در مسیر توسعه اقتصادی، بحث انرژی و وابستگی کامل به واردات منابع سوخت است. دولت ترکیه به شکل رسمی اعلام کرده که هزینه کلی واردات منابع انرژی در سال ۲۰۲۲ میلادی، مبلغی معادل ۹۵ میلیارد دلار بوده که با توجه به سقوط ارزش لیره ترکیه در برابر دلار آمریکا، بسیار مبلغ کلانی است و چنین هزینه سنگینی، باعث شده که غول ترکیه بر زندگی اغلب شهروندان سایه بیاندازد. بنابراین اردوغان در چند سال گذشته، موضوع انرژی را به یک مساله و دغدغه مهم ملی و حماسی تبدیل کرده و تلاش می کند نام خود را به عنوان سیاستمداری ثبت کند که برای خودکفایی در حوزه انرژی گام تاریخی برداشته است. او روزی اعلام می کند که در کوهستان های استان های شرناخ، ماردین و دیاربکر نفت به آسمان فوران کرده و روز دیگر نیز می گوید که میادین نفتی کشف شده در سواحل دریای سیاه، به زودی گاز را به منازل مردم خواهند رساند. اما هیچکدام از این رویاها و وعده ها تاکنون محقق نشده اند و چنین به نظر می رسد که موضوع هسته ای نیز، پیش از آنکه یک مساله واقعی و حیاتی باشد، حاوی ژست های سیاسی و تلاش برای قدرت نمایی است. در عین حال، موضوعات مهم و حساسی همچون تامین سوخت هسته ای و چند و چون دفع زباله هسته ای نیز در ترکیه حل نشده و شواهد نشان می دهد که ترکیه با واردات سوخت هسته ای برای نیروگاه های خود، عملاً در مسیر خودکفایی نیز قرار نمی گیرد و همچنان وابسته خواهد بود.

موضوع مهم دیگری که ترکیه را به سمت استفاده از انرژی هسته ای و انرژی های تجدیدپذیر نظیر انرژی خورشیدی و بادی سوق داده، تلاش برای نزدیک شدن به استانداردهایی از میزان تولید کربن است. از آنجایی که ترکیه صاحب یکی از بی کیفیت ترین و بدترین زغال سنگ های جهان است، در مسیر توسعه اقتصادی و افزودن به شمار واحدهای صنعتی، هیچگاه نتوانسته به استانداردهای اروپایی کاستن از میزان تولید کربن، نزدیک شود.

در پایان باید به این اشاره کرد که هفتاد سال از عضویت ترکیه در پیمان نظامی ناتو سپری شده اما ترکیه برای خرید سامانه موشکی و احداث نیروگاه هسته ای، نمی تواند از آمریکا و دیگر قدرت های ناتو کمک بگیرد و ناچار است از دانش و تخصص روسیه و چین استفاده کند.