سرویس دفاع و امنیت مشرق _ صبح روز بیست و هشتم آبان ماه ۱۴۰۲ حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب در مراسم ویژه‌ای به بازدید از آخرین دستاوردهای نظامی و تسلیحات بومی ساخته شده توسط متخصصین ایرانی در نمایشگاه نیروی هوافضای سپاه پرداختند. در این مراسم از تسلیحات متنوعی در حوزه موشک‌های هایپرسونیک، پهپادهای رزمی و جدیدترین محصولات پدافندی ساخته شده توسط هوافضای سپاه رونمایی شد.

نسل جدید سامانه پدافندی ۹ دی

حدود ۹ سال قبل در اردیبهشت ۱۳۹۳ در مراسم مشابهی با حضور رهبر معظم انقلاب، سامانه پدافندی "سوم خرداد" نخستین بار رونمایی شد و از آن زمان تا کنون این سامانه دستخوش تغییرات زیاد و ارتقاهای سنگینی شده است؛ سوم خرداد یک سامانه پدافندی برد متوسط محسوب می‌شد که به مرور زمان موشک‌های مختلفی با بردی بین ۵۰ تا ۲۰۰ کیلومتر نظیر طائر۱، طائر۲، طائر۲ بی و سی طراحی شده است.

سامانه پدافندی سوم خرداد پس از اینکه انواع آزمایشات میدانی را در سالهای ۹۳ تا ۹۸ پشت سر گذاشت و به شکل انبوه در اختیار یگان های پدافندی هوافضای سپاه قرار گرفت در خردادماه ۱۳۹۸ موفق به سرنگونی پهپاد جاسوسی پیشرفته "گلوبال هاوک" آمریکایی با شلیک تنها یک موشک شد و بیش از پیش نام خود را بر سر زبان‌ها انداخت.

اگرچه سوم خرداد توان شکار طیف متنوعی از تهدیدات هواپایه نظیر هواپیماهای با و بدون سرنشین، بالگردهای رزمی و موشک های تهاجمی دشمن را دارد، اما در اردیبهشت ماه ۱۴۰۰ نسخه جدید و تخصصی ضد کروز آن با نام سامانه "۹ دی" رونمایی شد.

بنابر اعلام رسمی سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه این سامانه با ارتقای سامانه سوم خرداد که در گذشته توانایی شلیک موشک‌های تا برد ۱۰۰ کیلومتر را داشت و با شکار پهپاد جاسوسی و متجاوز گلوبال هاوک امریکایی قابلیت های خود را به نمایش گذاشت، امروز قادر به شلیک موشک‌های پیشرفته کوتاه برد و مقابله با تهدیدات نزدیک از قبیل موشک کروز، پهپاد، بالگردها و بمب‌های رها شده از هواپیما است.

نمایشگاه جدید نیروی هوافضای سپاه شاهد رونمایی از جدیدترین نسخه ارتقا یافته از سامانه "۹ دی" بود که در آینده نزدیک جزئیات بیشتری از توانایی‌های این سامانه پدافندی کوتاه برد منتشر خواهد شد.

اما تکمیل حلقه‌های پدافندی هوافضای سپاه در کنار دو سامانه کوتاه برد ۹ دی و میانبرد سوم خرداد، نیازمند طراحی و توسعه یک سامانه برد بلند جدید بود که امروز به شکل رسمی به نمایش درآمد.

تکمیل آخرین حلقه از زنجیره پدافندی هوایی سپاه با "مهران"

با توسعه انواع تسلیحات تهاجمی هوابرد مدرن توسط قدرت‌های جهانی نظیر موشک‌های کروز هوا به زمین و بمب‌های دورایستا گلاید کننده، علاوه بر مبحث ساخت سامانه‌های پدافندی تخصصی برای هدف قرار دادن این پرتابه‌ها، مسئله حیاتی‌تری تبدیل به دغدغه مهندسان و طراحان سیستم‌های دفاعی شد یعنی " دور نگه داشتن هر چه بیشتر جنگنده دشمن از آسمان خودی". عمده بمب های دورایستا عملیاتی در نیروی هوایی قدرت هایی نظیر آمریکا، روسیه، چین و ... بردی حدود ۷۵ تا ۲۰۰ کیلومتر دارند؛ یعنی بمب هایی که بدون پیشرانه و تنها از طریق بالچه‌های مخصوص هواسرشی افزایش برد یافته اند.

همچنین موشک‌های کروز عملیاتی نظیر JAASM امریکایی، "استورم شدو" بریتانیایی، اسکالپ فرانسوی و KH-۵۹ روسی نیز در مدل های مختلف بردی بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ کیلومتر داشته و جنگنده‌های حامل آنها قادر به شلیک این پرتابه‌ها از فاصله‌ای نسبتا امن و دور از پدافند رقیب هستند؛ اما هر چه سیستم دفاعی شما دارای موشک‌های پدافندی با برد بیشتری بوده و در نزدیکی خط حریم هوایی خودی مستقر شوند، جنگنده دشمن بایستی در فاصله بیشتری عقب‌نشینی کرده و دسترسی آنها به تاسیسات راهبردی در عمق خاک خودی کمتر خواهد شد.

امروزه اساس طراحی سامانه‌های پدافندی دوربرد نه شکار جنگنده و بالگرد، بلکه هرچه دورتر نگه داشتن جنگنده های دشمن و کاهش توانایی آنها برای شلیک تسلیحات دورایستا به عمق خاک خودی است. سامانه پدافندی "مهران" که روز یکشنبه در نمایشگاه ویژه هوافضای سپاه با حضور رهبر معظم انقلاب رونمایی شد نخستین سامانه پدافندی دوربرد تخصصی ساخته شده در نیروی هوافضای سپاه محسوب می‌شود.

با توجه به اینکه موشک‌های سامانه سوم خرداد حداکثر ۲۰۰ کیلومتر برد دارند، پیش بینی می‌شود برد رسمی موشک‌های "مهران۲" که در آینده پیش رو اعلام خواهد شد بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلومتر باشد که بر این اساس، سامانه مهران در واقع تکمیل کننده شبکه پدافند هوایی سپاه محسوب می‌شود.

حالا کار سامانه هایی نظیر سوم خرداد و ۹ دی برای مقابله با پرتابه‌های شلیک شده دشمن ساده تر می شود، زیرا سامانه مهران با استقرار احتمالی در نزدیکی مرزهای هوایی کشورمان جنگنده‌های دشمن را ناچار به حفظ فاصله‌ای حداقل ۳۰۰ کیلومتری از حریم هوایی ایران اسلامی خواهد کرد که ضمن محدود کردن دسترسی آنها به عمق خاک کشورمان، طیف گسترده‌ای از بمب‌های هواپرتاب آنها نظیر مهمات SDB یا JDAM با بردی حدود ۱۰۰ کیلومتر را از دور خارج کرده و آنها را ناچار به استفاده از ذخایر محدودتر موشک‌های کروز تهاجمی می‌کند.

سامانه پدافندی دوربرد "مهران" را در مقام مقایسه می توان با سامانه S-۴۰۰ روسی دارای شباهت دانست که آخرین نسل عملیاتی شده پدافند دوربرد روسیه را تشکیل می دهد و با توجه به استفاده از تکنولوژی‌های جدید، طراحی بهبود یافته و احتمالا برد عملیاتی بیشتر موشک‌ها، توانایی و عملکرد بهتری نیز نسبت به این سیستم مشهور پدافندی روسی داشته باشد.