به گزارش مشرق، مردم ساکن روستاهای این استان در گذشته های دور که مواد غذایی مورد نیازشان را به دست خود تولید می کردند و کمتر برای تامین مایحتاج روزانه به شهر می رفتند معمولا در سرمای شب های زمستان برنجی برای پخت غذا نداشتند،زبانزد بودن ضرب المثل اول چله آخر شله در کهگیلویه و بویراحمد گواهی بر این موضوع است.
چهره های فرهنگی این استان آیین چاله گرمکنون را نشانه آینده نگری و خردورزی می دانند زیرا آنان در پاییز به اندازه نخستین روز بهار برنج ذخیره می کردند تا در این شب میمون اثری از تنگدستی در سفره های خود نبینند.
این آیین هنوز هم مرسوم است اما در برخی مناطق غذاهای سنتی جای خود را به غذاهای امروزی داده است.
قدیمی ها برای چاله گرمکنون چه می پختند؟
پژوهشگر آیین های سنتی در کهگیلویه و بویراحمد می گوید:در رسوم و آیین های سنتی استان نخستین غذای روز اول سال جدید چاله گرمون نام دارد و مردم بهترین غذایشان را می پختند.
عشرت عسکری که ۱۴ مورد از آثار مردم شناسی مردم کهگیلویه و بویراحمد را پس از بررسی های میدانی در فهرست آثار ملی به ثبت رسانده بیان کرد:در مناطق مختلف استان غذاهای متفاوتی برای چاله گرمکنون درست می شود.
این پژوهشگر تاکید کرد: بیشترین غذای چاله گرمون در گذشته با برنج و سبزی های کوهی مانند کنگر، توله و بابونه درست می شد که با ماست سیریا موسیری و روغن محلی مصرف می شد.
عسکری تصریح کرد:گوشت قبرمه از دیگر غذاهای سفره شب عید چاله گرمکنون در کهگیلویه و بویراحمد بوده است.
برای درست کردن گوشت قبورمه پس از آبپز کردن گوشت آن را با میزان زیادی پیاز و ادویه سرخ می کنند.
وی خاطرنشان کرد: امروزه در بیشترین مناطق کهگیلویه و بویراحمد غذاهای سنتی جای خود را به غذاهای دیگر پلو با گوشت یا مرغ ،پلو با ماهی داده می شود.
دیگر آیین های سنتی مردم کهگیلویه و بویراحمد
پخت نان شیرین با ترکیبی از آرد، شیر، شکر،کنجد و ادویه از سنت‌های دیرینه مردم کهگیلویه و بویراحمد است که در سال های اخیر رنگ باخته بود اما در روزگار کرونایی پارسال تاکنون این سنت دوباره جان گرفته است.
بانوان کهگیلویه وبویراحمد معتقد هستند پخت نان شیرین باعث سرگرمی،نشاط و یادآوری خاطرات شیرین روزگاران نه چندان دور برای آنان می شود.
درست کردن آجیل‌هایی مانند گندم برشته، کنجد، کلخنگ و بادام از دیگر رسوم نوروزی مردم کهگیلویه و بویراحمد است.
برخی از مردمان این دیار بر این باور هستند آجیل محلی به دلیل داشتن نمک کمتر و شیرینی موجود در آن که شامل میوه های خشک و قندهای طبیعی است سالم تر از شیرینی ها و آجیل های امروزی است.
شب عیدی مردگان
در این آیین که در واپسین روزهای سال برگزار می‌شود، مردم برای شادی روح مردگان خیرات درست می‌کردند و بین هفت خانواده توزیع می‌کنند.
پژوهشگر میراث فرهنگی ساکن شهرستان باشت در مورد آیین عیدی مردگان کهگیلویه و بویراحمد نیز تاکید کرد: شهروندان استان سه تا ۱۰ روز پیش از تحویل سال نو این آیین را انجام می دهند.
وی بیان کرد:غذاهای مختلفی مانند شیر برنج ، حلوا ،خرما ،پلو یا برنج با گوشت برای خیرات مردگان انجام می دهند.
همدلی با خانواده های داغدار
عوض کردن لباس سیاه خانواده هایی که یکی از اعضای خود را از دست داده اند از سوی بزرگان فامیل از دیگر آیین های مردم کهگیلویه و بویراحمد در آستانه عید نوروز است.
در این آیین لباس های رنگی برای بانوان و مردان عزادار اهدا می شود.
در دهه آخر اسفند ریش سفیدان برای آشتی دادن افرادی که با هم کدورتی دارند پیش قدم می شوند تا سال نو در فضای همدلی آغاز شود.
دید و بازدیدهای نوروزی در این استان از دیگر آدابی است که مانند دیگر نقاط کشور بلافاصله بعد ازلحظه تحویل سال آغاز و معمولا تا پایان تعطیلات نوروزی نیز ادامه خواهد داشت.
البته به دلیل توصیه متخصصان به پرهیز از برپایی دورهمی های خانوادگی به دلیل احتمال انتشار ویروس کرونا این آیین بسیار کمرنگ و بیشتر با استفاده از موبایل انجام می شود.
شاهنامه خوانی و نواختن موسیقی ساز و کرنا نیز در روز عید در کهگیلویه و بویراحمد رسم است که در مناطق روستایی و عشایر برپا می شود که در این مراسم به نواختن موسیقی محلی( ساز و کرنا )و شاهنامه خوانی می پردازند، البته پس از انتشار ویروس کرونا از پارسال تاکنون مردم این خطه عطای این آیین را به لقایش بخشیده اند.
آیین هایی که به فراموشی سپرده شده است
پیش از سیزده به در یا روز طبیعت زنان روستایی معمولاً سنگ‌های اطراف اجاق خود را بیرون می‌انداختند و مرغ یا گوسفندی را در آن ذبح می‌کردند و خونش را در اجاق می‌ریختند و سپس گوشت قربانی را بین خانواده‌ها تقسیم می‌کردند، این مراسم برای دفع بلا در طول سال انجام می‌شود.
این آیین به تدریج با از بین رفتن اجاق‌های سنتی که با هیزم سوخت آن تأمین می‌شد محدود به قربانی مرغ یا گوسفند و توزیع آن بین همسایگان شده است.
استان کهگیلویه و بویراحمد را به دیار آریوبرزن، یکی از سرداران نامی ایران باستان می‌شناسند.
این استان بخشی از تمدن عیلام بوده و در دوره بعد از اسلام و همچنین بعد از ورود آرایی‌ها جزئی از خاک تمامی حکومت‌های ایران بود.
استان کهگیلویه و بویراحمد با حدود ۷۲۶ هزار نفر جمعیت در جنوب غربی ایران قرار دارد.
کهگیلویه و بویراحمد بیش از ۱۶ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد.
