به گزارش مشرق، شبکه خبر در برنامه "صف اول" شنبه بیست‌وچهارم شهریور، موضوع برنامه‌های دولت چهاردهم در حوزه فضایی را با حسن سالاریه؛ معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان فضایی ایران بررسی کرده است.
مجری: ماهواره بر قائم صد در مدار ۵۵۰ کیلومتری قرار گرفت این ماهواره بر تحقیقاتی گروه صنایع الکترونیک ایران با همکاری پژوهشگاه هوا و فضا وشرکت‌های خصوصی دانش بنیان ساخته اند، وزن ماهواره ۶۰ کیلوگرم است و ماموریت اصلی آن آزمایش سامانه‌های سخت افزاری و نرم افزاری برای اثبات فناوری مانور مداری در فضاست.
ارزیابی زیرسامانه پیش رانش گاز سرد در سامانه‌های فضایی و عملکرد زیرسامانه‌های ناوبری و کنترل وضعیت از ماموریت‌های فرعی ماهواره چمران یک به شمار می‌رود.
در "صف اول" نگاهی داریم به ماهواره چمران یک و آن چه که در دولت چهاردهم در حوزه فضایی قرار است دنبال شود با حضور آقای دکتر حسن سالاریه معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان فضایی ایران، پرتاب موفقیت آمیز ماهواره چمران یک را تبریک می‌گوییم، ماموریت‌های این ماهواره بر را بفرمایید.
ماهواره چمران ۱، یک ماهواره تحقیقاتی است که توسط مجموعه صاایران و با همکاری وزارت دفاع و بخش‌های مختلف هوافضا توسعه یافته است. پروژه‌های فضایی به صورت مشترک بین نهادهای دولتی، بخش‌های خصوصی و مؤسسات پژوهشی اجرا می‌شود.
ماهواره‌بر قائم ۱۰۰ نیز به تازگی دومین پرتاب موفق خود را با موفقیت انجام داد که یک پیشرفت مهم در صنعت فضایی کشور است. این موفقیت در کنار پرتاب موفق ماهواره چمران ۱، نشان‌دهنده بلوغ فناوری و قابلیت اطمینان بالای پرتابگرهای ما، به ویژه پرتابگرهای سوخت جامد، است که این پیشرفت‌ها به رونق اقتصاد فضایی کشور کمک خواهد کرد.
یکی از برنامه‌های دولت سیزدهم و دکتر هاشمی، تأکید بر توسعه فضایی و انتقال از مرحله تحقیق و توسعه به ارائه خدمات و درآمدزایی از صنعت فضایی است. این برنامه به مجلس ارائه شده و جزئیات بیشتری در مورد آن به زودی توضیح داده خواهد شد.
ماهواره چمران ۱، قابلیت مانور مداری دارد. به این معنا که هنگامی که ماهواره در مدار خاصی قرار می‌گیرد، می‌توانیم موقعیت مداری آن را به صورت کاملاً اختیاری تغییر داده و از یک نقطه به نقطه دیگری جابه‌جا کنیم. این ویژگی نشان‌دهنده توانایی بالای ماهواره در مدیریت موقعیت مداری خود است.
بعد از پرتاب این مراحل را طی کند؟
بله، این امکان با داشتن زیرسیستم‌های دقیق کنترل وضعیت، سامانه‌های هدایت و ناوبری پیشرفته، پیشرانه‌های مناسب برای ماهواره و الگوریتم‌ها و نرم‌افزارهای مناسب تحقق می‌یابد. تا پیش از این، بسیاری از ماهواره‌ها که وظیفه پیشران و مدیریت مداری داشتند، قادر به تغییر موقعیت مداری خود بودند، اما این تغییرات معمولاً محدود به اصلاح موقعیت و نگه‌داشتن ماهواره در وضعیت خاص بود.
در حال حاضر، ما به بحث جابه‌جایی اختیاری ماهواره در مدار، تغییر فاز و حتی تغییر شیب مداری پرداخته‌ایم. این قابلیت‌ها به ویژه در زمینه منظومه‌سازی کاربرد دارند. علاوه بر حفظ و اصلاح موقعیت مداری، این ویژگی‌ها در توسعه منظومه‌های ماهواره‌ای بسیار مهم هستند. برای مثال، پرتاب ماهواره مهدا که در سال گذشته انجام شد، نشان‌دهنده پیشرفت در پرتاب‌های چندگانه است و این روند در دولت سیزدهم نیز ادامه خواهد یافت.
در همایش اخیر، وزیر محترم دولت سیزدهم، دکتر هاشمی، تأکید کرده‌اند که باید به سمت توسعه منظومه‌های ماهواره‌ای در برنامه هفتم توسعه حرکت کنیم. این برنامه به توسعه و تقویت صنعت فضایی کشور اختصاص دارد.
در برنامه هفتم، توجه ویژه‌ای به پیشرفت در ساخت و توسعه ۳۰ ماهواره و به ویژه فعالیت در قالب منظومه‌های ماهواره‌ای شده است. هدف این است که این ماهواره‌ها به صورت منظومه‌ای عمل کنند.
برای تحقق این هدف، نیاز به پرتاب چندگانه ماهواره‌ها وجود دارد. در این روش، ماهواره‌ها باید قادر به تنظیم و اصلاح موقعیت نسبی خود نسبت به یکدیگر باشند. به عنوان مثال، وقتی سه ماهواره به طور همزمان پرتاب می‌شوند، باید موقعیت مداری آنها نسبت به یکدیگر تنظیم و در فواصل مناسب قرار گیرد.
موفقیت در عملیات منظومه‌سازی به توانایی ما در تست و ارزیابی این قابلیت‌ها در مدار بستگی دارد. ماهواره چمران ۱ یکی از گام‌های مهم و اساسی در این مسیر است و قابلیت‌هایی مانند اصلاح و تغییر عمدی موقعیت مداری ماهواره را فراهم می‌کند. این قابلیت‌ها در توسعه منظومه‌های ماهواره‌ای و سایر کاربردهای فضایی بسیار مهم هستند.
از ابتدا این روند را پیش بینی کردید که پرتاب صورت گیرد بعد تغییر مسیر می‌دهد؟
به تدریج از ماهواره ارتباط برقرار می‌کنیم و در حال حاضر ماهواره در مرحله پایدارسازی قرار دارد. براساس نتایج اولیه، پایدارسازی در مسیر خوبی پیش می‌رود و به خوبی انجام شده است. مرحله بعدی، نشانه‌روی ماهواره و سپس تست زیرسیستم‌های مختلف شامل تعیین موقعیت، مدار و جهت‌یابی ماهواره است. پس از این مراحل، به سمت مانورهای مداری خواهیم رفت و تک تک زیرسیستم‌ها تست شده و در نهایت به مرحله اصلی تست خواهیم رسید تا به تثبیت نهایی برسیم.
در فضا، آزمایشات به گونه‌ای انجام می‌شود که ماهواره‌های ساده‌تر و نمونه‌های تحقیقاتی معمولاً در شرایط آزمایشگاهی روی زمین تست می‌شوند. اما برای ارزیابی واقعی، ماهواره باید در شرایط واقعی فضا قرار گیرد، جایی که دینامیک و شرایط سخت فضایی، از جمله تشعشعات، تاثیرگذار هستند. این ماموریت به ما این امکان را می‌دهد که زیرسیستم‌های مختلف و الگوریتم‌ها را تست کنیم و نتایج به‌دست‌آمده را برای استفاده در ماهواره‌های دیگر به کار بریم.
برنامه تستی ماهواره به تدریج در روزهای آتی آغاز خواهد شد. عمر عملیاتی ماهواره حدود یک سال پیش‌بینی شده است، اما ممکن است بیشتر شود. در طی این مدت، انواع و اقسام تست‌های مربوطه انجام خواهد شد.
یکی از کاربردهای مهم این ماهواره، استفاده در ساخت سازه‌های بزرگ فضایی است. ماهواره‌های بزرگ و ایستگاه‌های فضایی معمولاً به صورت یکپارچه روی زمین ساخته نمی‌شوند بلکه در فضا به تدریج مونتاژ می‌شوند. تکنولوژی مانور دقیق مداری و جابه‌جایی اختیاری در این زمینه بسیار مهم است.
توانایی جابه‌جایی موقعیت مداری ماهواره، به ما امکان می‌دهد که سازه‌های بزرگ فضایی را در کنار هم مونتاژ کنیم و به یک سازه غول‌پیکر برسیم. این تکنولوژی همچنین برای تصویربرداری از اشیا فضایی، جمع‌آوری زباله‌های فضایی و نزدیک کردن اشیا فضایی به یکدیگر کاربرد دارد. اینها نیازمند انجام تست‌های متعدد در مدار است که ماهواره چمران ۱ بخشی از این تست‌ها را در ماه‌های آتی انجام خواهد داد و به نهادینه شدن این تکنولوژی در فضا کمک خواهد کرد.
برخی از داده‌های آن دریافت شده است؟
ماهواره چمران در ارتفاع ۵۵۰ کیلومتری قرار دارد و زمان گذر آن در مدار حدود ۹۰ تا ۱۰۰ دقیقه است. معمولاً ماهواره روزانه یک بار رد مداری روز و یک بار رد مداری شبانه دارد.
گاهی اوقات، امکان دارد که در یک گذر روزانه دو رد متوالی از روی ایران داشته باشیم. اگر ایستگاه‌های دریافت‌کننده در دیگر نقاط جهان نیز وجود داشته باشند، می‌توانیم ارتباطات بیشتری با ماهواره برقرار کنیم. به طور معمول، ردهای روزانه حوالی ساعت ۹:۳۰ تا ۱۰ صبح و ردهای شبانه حدود ساعت ۱۰ تا ۱۱ شب امکان‌پذیر است. در این زمان‌ها، داده‌های ماهواره تخلیه شده و فرامین جدید به ماهواره ارسال می‌شود. این فرآیند به صورت روتین در ماه‌های آتی ادامه خواهد داشت.
اطلاعات مربوط به سلامت ماهواره و زیرسیستم‌های آن از اهمیت بالایی برخوردار است. در درجه اول، اطمینان از سلامت و عملکرد صحیح زیرسیستم‌های ماهواره برای ما بسیار مهم است، و پس از آن، تمرکز بر روی ماموریت‌های ماهواره و انجام وظایف تعیین شده است.
چیزی که ما امروز شاهد پرتاب موفقیت آمیز بودیم این مدل ارتقای یافته روش‌های قبلی است یا نه یک اقدام کاملا جدید است با این ویژگی‌هایی که توضیح دادید.
در ماهواره‌های دیگر نیز پیشرانه‌هایی داشته‌ایم، اما نه با همین هدف و جزئیات خاص. تمام ماهواره‌هایی که تا کنون پرتاب کرده‌ایم، به طور کلی دارای زیرسیستم‌هایی مانند توان، ارتباط داده، ارسال و دریافت داده، کامپیوتر پرواز و سایر موارد بوده‌اند. با این حال، الگوریتم‌های به‌کار رفته در این ماهواره و تست‌هایی که در حال انجام است، ویژگی‌های خاص خود را دارند.
اگرچه در ماهواره‌های قبلی زیرسیستم‌های مشابهی وجود داشته است، این ماهواره برای نخستین بار الگوریتم‌های جدیدی را آزمایش می‌کند. در ماهواره‌های دیگر نیز به بحث اصلاح مداری پرداخته شده، اما نه با ویژگی‌ها و جزئیات خاصی که در این ماهواره مطرح است.
درباره اهمیت آزمایش امروز یا پرتاب موفقیت آمیز امروز وارد موضوع کاربردهای این ماهواره شدید، ما را این آزمایش موفقیت آمیز در چه جایگاهی در عرصه جهانی قرار می‌دهد؟
ماهواره‌ها با این قابلیت نداشتند و ما به جد دنبال توسعه منظومه‌های ماهواره‌ای هستیم و در دولت چهاردهم تاکید روی این قضیه با شتاب بیشتر و تاکید خود وزیر هستیم و در برنامه‌هایشان در مجلس ارائه دادند و داشتن این قابلیت برای رسیدن به منظومه‌های ماهواره‌ای یک ضرورت محسوب می‌شود.
کشورهای دیگری که این فناوری را دارند کدام هستند؟
کشورهای پیشرفته در زمینه ساخت ماهواره شامل آمریکا، چین، و انگلستان هستند. ما نیز به عنوان سازنده ماهواره در این حوزه فعال بوده‌ایم، اما تا به حال در سطح مشابهی از تکنولوژی و تست‌های پیچیده برخوردار نبوده‌ایم. اکنون قصد داریم این تکنولوژی را به‌طور کامل تست کرده و عملیاتی کنیم.
امیدواریم این بخش از تکنولوژی فضایی به بهترین نحو در محصولات فضایی ما تست و به کار گرفته شود. با حرکت به سمت توسعه منظومه‌های ماهواره‌ای، ضروری است که این تکنولوژی را در اختیار داشته باشیم، چرا که فضای ماورای جو در حال شلوغ‌تر شدن است. ماهواره‌های متعدد در بالای جو قرار دارند و کشورهای مختلف در این حوزه فعال‌اند. قابلیت مانور مداری دقیق برای مدیریت ترافیک فضایی ضروری به نظر می‌رسد.
با توجه به وجود فضای ماورای جوی شلوغ و حضور چند هزار ماهواره که این تعداد به تدریج افزایش می‌یابد، اگر کشور ما نتواند به موقع این تکنولوژی را توسعه دهد و به کار گیرد، ممکن است در این حوزه عقب بماند و با مشکلات جدی مواجه شود
هم جامی ماند و هم جا ندارد.
مدیریت فضایی همچنین تکنولوژی را نیاز دارد.
ماهواره‌های قبلی که پرتاب شده با احتساب آن چه اتفاق افتاده است، الان در صنعت و دانش فضایی ما در رتبه دهم جهان قرار داریم؟
در مورد صنعت فضایی بومی، بحث‌های زیادی در خصوص شاخص‌های مختلف مطرح است. به ویژه، تاکید بر دانش و صنعت بومی فضایی وجود دارد، به گونه‌ای که تمام مولفه‌های فضایی شامل پایگاه‌های پرتاب، ماهواره‌سازی و پرتابگرها به طور کامل بومی و چرخه فضایی به طور مستقل و داخلی باشد.
در حوزه اقتصاد فضا نیز نیاز به تلاش جدی داریم. در حال حاضر، باید با سرعت بالایی مرحله تحقیق و توسعه را پیش ببریم. این موضوع یکی از برنامه‌های اصلی دولت دوازدهم است و هدف آن رساندن صنعت فضایی به مرحله شکوفایی و ارائه خدمات و بهره‌وری بیشتر است. بنابراین، در زمینه اقتصاد فضا نیاز به فعالیت‌های جدی و مداوم وجود دارد.
یک تعریف بیشتری نسبت به آن چه که اشاره کردید در حوزه اقتصاد فضایی داشته باشید؟
در حال حاضر، ما ماهواره‌های تحقیقاتی متعددی را در حال ساخت داریم و تلاش می‌کنیم تا پرتابگرها را به مرحله تثبیت برسانیم. برنامه‌های متعددی برای پرتاب و ساخت ماهواره‌ها در دست اجراست که در برنامه ده‌ساله و برنامه پیشرفت هفتم گنجانده شده است. این پیشرفت‌ها، دلگرم‌کننده و مایه خوشحالی است. اما موفقیت کامل زمانی حاصل می‌شود که بتوانیم از این دستاوردها درآمدزایی کنیم و به نتایج ملموس اقتصادی دست یابیم.
اینها مقدمه‌ای است که ما را به یک جهش به نقطه اقتصاد فضایی برساند؟
ما باید از داده‌های فضایی در حوزه‌های مختلف به طور گسترده‌تری استفاده کنیم. این داده‌ها باید به صورت مستقیم در مدیریت بخش‌های مختلف کشور، از جمله کشاورزی و محیط زیست، به کار گرفته شود و استفاده از آنها باید به طور کلی گسترش یابد.
همچنین، صنعت فضایی کشور باید خدمات خود را به کشورهای دیگر ارائه دهد. باید ماهواره‌های مورد نیاز خود را از مرحله تحقیق به مرحله عملیاتی رسانده و در مدار قرار دهیم
چقدر فاصله داریم؟
در حال حاضر نمی‌توانیم به دقت زمان مشخصی برای فاصله‌ها تعیین کنیم، اما تاکید داریم که با افزایش تعداد ماهواره‌های در حال ساخت و پرتاب‌ها، به ویژه در دولت دوازدهم، پیشرفت قابل توجهی حاصل شود. هر پرتاب برای ما یک دستاورد است و با تکرار این فرآیند و طی مراحل تحقیق و توسعه، کیفیت و اثربخشی کارها بهبود می‌یابد.
اگر پرتاب امروز که به دست محققان نیروی هوافضای سپاه انجام شد را با پرتاب‌های قبلی مقایسه کنیم، خواهیم دید که این پرتاب از نظر کیفیت، نظم و ویژگی‌های فنی برتر است. پرتاب‌های آینده قطعاً بهتر خواهد بود و برنامه‌ریزی برای پرتاب بعدی از پایگاه فضایی چابهار در حال انجام است. پایگاه چابهار به عنوان یک پایگاه استراتژیک در نظر گرفته شده است.
چه زمانی خواهد بود؟
پیش‌بینی می‌شود که از اواخر امسال، پرتاب‌ها از پایگاه فضایی چابهار امکان‌پذیر باشد. این پایگاه دارای فازهای مختلفی است و دولت دوازدهم به طور جدی پیگیر تکمیل و بهره‌برداری از این فازها و همچنین اقتصادی کردن این بهره‌برداری‌هاست.
با افزایش تعداد ماهواره‌های ساخته شده و انجام تست‌های متعدد در فضا، هر محصول برای رسیدن به مرحله عملیاتی نیاز به تست‌های فراوانی دارد. هر تست به ما اطلاعات ارزشمندی می‌دهد و مشکلات موجود را آشکار می‌کند. با افزایش تعداد تکرارها و انجام تست‌ها با آهنگ و نواخت بیشتر، می‌توانیم در چند سال آینده به عنوان یکی از کشورهای صادرکننده محصولات فضایی شناخته شویم و این هدف دور از دسترس نیست.
پرتابگرهای ما، مانند قائم ۱۰۰، به وضعیت مطلوب و تثبیت شده‌ای خواهند رسید و ماهواره‌ها نیز به همین سمت پیش می‌روند. صنعت ماهواره که ۱۵ تا ۲۰ ساله است، اکنون با کیفیت بالاتری در زمینه بی‌خطا بودن ماهواره‌ها مواجه است. دانشمندان ما حرفه‌ای‌تر عمل کرده و پیشرفت‌های قابل توجهی داشته‌اند. همچنین، بخش خصوصی در این صنعت به خوبی پیش می‌رود و فعال‌سازی بخش خصوصی یکی از مولفه‌های کلیدی در اقتصاد فضا است.
خیلی دخیل بودند در پرتاب امروز؟
بله، در پرتاب‌های قبلی نیز بخش خصوصی نقش داشته است، از جمله در پروژه پارس ۱. یکی از مولفه‌های کلیدی فعال‌سازی اقتصاد فضا، تقویت بخش خصوصی است. برای پیشرفت در صنعت فضا، بدون مشارکت فعال بخش خصوصی، موفقیت دشوار است.
در دولت دوازدهم، برنامه‌های جدی برای همکاری با بخش خصوصی در حال پیگیری است. ما در حال جمع‌آوری ماهواره‌ها و پروژه‌های مختلف با همکاری بخش خصوصی هستیم و به این همکاری محدود نمی‌شویم. بسیاری از پروژه‌ها در حال تعریف، آماده‌سازی و مناقصه هستند و هدف‌گذاری‌های دقیقی برای بخش خصوصی انجام شده است.
جمع‌آوری و هماهنگی با شرکت‌های خصوصی برای رشد بهتر صنعت فضایی در حال انجام است. در این راستا، بخش دولتی و خصوصی با هم رقابت کرده و برای محصولات با ریسک و پیچیدگی‌های بالاتر که ورود به آنها برای بخش خصوصی دشوار است، دولت مسئول پیگیری و توسعه است. محصولات تثبیت شده و آماده بهره‌برداری به بخش خصوصی واگذار می‌شود.
امیدواریم امسال سال خوبی برای پرتاب‌های بخش خصوصی باشد و شاهد پیشرفت‌های ملموس در این حوزه باشیم.
با آن چه که توضیح دادید می‌شود امیدوار بود براساس تکالیف برنامه هفتم زودتر از موعد زمانی به سرانجام برسد این اقتصاد فضایی؟
شخصاً خیلی خوشبین هستم به هر حال اتفاقات خوبی دارد رقم می‌خورد مجموعه‌های خیلی خوبی شکل گرفته و ان‌شاءالله عزم دولت چهاردهم هم به تسریع این فرایند هست و ان‌شاءالله این تسریع و در عین حال بخش خصوصی برای کیفیت بخشی افزایش کیفیت توسعه بیشتر کمک می‌کند.
و بیشتر می‌خواهم توضیح بدهید که هم بخش خصوصی ما و هم شرکت‌های دانش بنیان ما در این صنعت الان دارای چه ظرفیتی هستند؟
در حال حاضر، ما در ساخت بسیاری از زیرسیستم‌ها از ظرفیت بخش خصوصی به خوبی بهره‌برداری می‌کنیم. در گذشته، نقش اصلی در توسعه ماهواره‌ها به عهده نهادهای دولتی مانند صاایران، وزارت دفاع، پژوهشگاه فضایی و پژوهشگاه هوا و فضا بود. اما اکنون بخش‌های دولتی بیشتر به جمع‌آوری و طراحی سیستم‌های کلان پرداخته و بسیاری از زیرسیستم‌ها، تجهیزات و المان‌ها به بخش خصوصی واگذار شده است. این روند باعث شکل‌گیری و گسترش یک شبکه قوی از بخش خصوصی شده است.
برای ما بسیار مهم است که بخش خصوصی در سیستم‌سازی و سامانه‌سازی وارد شده و پروژه‌های متعددی را در حال ساخت دارد. برنامه ما این است که در آینده نزدیک تعداد این پروژه‌ها افزایش یابد. این کار موجب افزایش رقابت و رشد اقتصاد فضا می‌شود، زیرا بخش خصوصی مسیر خود را برای صادرات باز کرده و همچنین به جذب نیروهای نخبه به صورت بهتری کمک می‌کند. تجربیات نشان داده که بخش خصوصی در جذب نخبگان عملکرد بهتری نسبت به نهادهای دولتی دارد.
دولت باید به توسعه زیرساخت‌ها و تسریع در تکمیل پروژه‌های زیرساختی که در حال حاضر در حال ساخت هستند، توجه ویژه‌ای داشته باشد. این شامل بهبود کیفیت آزمایشگاه‌ها، پایگاه‌های پرتاب و سایر زیرساخت‌هاست. ما باید زمینه را برای فعالیت‌های بخش خصوصی فراهم کنیم و ریسک‌های مرتبط با حوزه‌های فضایی را کاهش دهیم، چرا که این حوزه‌ها به طور کلی پرریسک هستند و حتی پرتاب‌های بین‌المللی نیز ممکن است با شکست مواجه شوند.
دولت در حال برنامه‌ریزی است که به طور جدی در مسیر توسعه اقتصاد فضایی گام بردارد و سازوکارهایی را فراهم کند که به کاهش ریسک‌ها و حمایت از بخش خصوصی کمک کند. امیدواریم که در دولت آینده، این تلاش‌ها به نتیجه مطلوب برسد.
قبل از اینکه گزارش را ببینیم یک پرانتز می‌خواهم باز کنم یک نکته کوتاهی را توضیح بفرمایید در خلال صحبت به ماهواره اشاره کردید، اما ماهواره بر و منظومه خیلی کوتاه می‌فرمایید که تفاوت هر کدام از اینها چیست و منظومه به چه معنا است؟
منظومه ماهواره‌ای به معنای مجموعه‌ای از ماهواره‌هاست که با هدف‌های مشخص و هماهنگ عمل می‌کنند. وقتی دو یا سه ماهواره به طور همزمان در کنار یکدیگر فعالیت می‌کنند، به شرطی که ماموریت‌هایشان مرتبط و مشابه باشد و ارتباط معناداری به صورت سیستمی بین آنها برقرار باشد، می‌توانند یک منظومه ماهواره‌ای را تشکیل دهند. در این سیستم، ماموریت‌ها می‌توانند بین ماهواره‌ها تقسیم شوند تا یک عملکرد منسجم ایجاد کنند.
در حال حاضر، ما در تمامی زمینه‌های مرتبط با ماهواره‌ها فعال هستیم و توسعه منظومه‌های ماهواره‌ای یکی از برنامه‌های جدی ماست. این شامل ساخت ماهواره‌های جدید با قابلیت‌ها و کیفیت‌های بالاتر است. پروژه‌های متعددی در حال ساخت داریم که به سرعت باید به مراحل توسعه و پرتاب برسند.
در زمینه منظومه‌سازی، ما از ظرفیت‌های بخش خصوصی به خوبی استفاده می‌کنیم. پروژه‌های جاری داریم و در حال طراحی پروژه‌های جدید برای برگزاری مناقصه و فعال کردن بخش خصوصی هستیم.
آقای دکتر ماهواره پارس ۱ جزو ماهواره‌های سنجشی است دیگر درست است؟
بله
یعنی چی سنجشی؟
ببینید ماهواره سنجشی معمولاً ماهواره‌هایی هستند که برای تصویربرداری و داده برداری از سطح زمین استفاده می‌شوند که حالا به دو دسته خیلی کلی تقسیم می‌شوند ماهواره سنجشی اپتیکی که تصاویر در واقع مختلف در طیف‌های مختلف تصویر به عنوان خروجی می‌گیرند تصویری که قابل رویت و دیدن است به صورت معمول حالا به زبان خیلی ساده بگوییم و ماهواره‌های راداری که ما همین الان.
چمران راداری بود؟
ماهواره چمران در واقع یک ماهواره تحقیقاتی بود که برای تست مداری طراحی شده بود و محموله سنجشی نداشت. این ماهواره به منظور آزمایش زیرسیستم‌ها ساخته شده بود. در عوض، ماهواره‌های سنجشی اپتیکی و راداری داریم که کاربردهای گسترده‌ای دارند و انواع مختلفی از آنها در حال توسعه است.
ماهواره پارس به عنوان یک ماهواره سنجشی اپتیکی، نسل‌های جدیدی از این نوع ماهواره‌ها در حال توسعه است. برای مثال، نمونه ارتقا یافته پارس ۱ در حال حاضر در حال ساخت است و به زودی به اتمام می‌رسد. بر اساس تجربیات بدست آمده از پارس ۱، ما بهبودهایی را در طراحی و قابلیت‌های نمونه‌های بعدی ایجاد کرده‌ایم.
ماهواره پارس ۲ با دقت تصویربرداری ۴ متر در حال ساخت است و به زودی آماده پرتاب خواهد شد. همچنین، ماهواره پارس ۳ با دقت تصویربرداری ۲ متر در حال توسعه است و پیش‌بینی می‌شود که ظرف چند سال آینده آماده پرتاب شود.
علاوه بر ماهواره‌های اپتیکی، ما ماهواره‌های راداری با دقت‌های مختلف نیز داریم. این ماهواره‌های راداری می‌توانند تصاویری با دقت ۵۰ متر و ۲۰ متر تولید کنند و از طیف‌های مختلف برای داده‌برداری استفاده می‌کنند.
در حال حاضر، بخش خصوصی نیز در زمینه ماهواره‌های سنجشی فعال است و ما در حال برنامه‌ریزی برای طراحی و واگذاری پروژه‌های جدید به این بخش هستیم. به طور کلی، مسیر توسعه ماهواره‌های سنجشی با شدت و سرعت خوبی در حال پیشرفت است.
برنامه ویژه هم دارد در توسعه این بخش؟
بله برنامه ویژه هم دارد ما تمام برنامه‌هایمان طبق برنامه ۱۰ ساله فضایی از برنامه اصلی تا برنامه ۱۰ ساله هم برنامه توسعه هفتم و ۵ ساله پیشرفت ۵ ساله و هفتم طراحی شده.
۱۰ ساله از کی تا کی است؟
برنامه پیشرفت هفتم و اهداف آن از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۱۰ به‌طور کامل با برنامه‌های قبلی هماهنگ و منطبق است. در این راستا، توسعه ماهواره‌های سنجشی با انواع و دقت‌های مختلف در حال پیگیری است. حوزه فضایی، حوزه‌ای مستمر و بلندمدت است و نباید به آن به‌طور مقطعی نگاه کرد. تکنولوژی‌های فضایی به‌طور طبیعی نیازمند توسعه و پیشرفت در طول زمان هستند. ساخت یک ماهواره ممکن است سه، چهار، یا حتی پنج سال به‌طول بیانجامد و پس از پرتاب، تیم‌های تحقیقاتی باید نتایج را تحلیل و بهبودهای لازم را اعمال کنند تا نسخه‌های به‌روز و ارتقا یافته تولید شوند.
برنامه‌های مخابراتی نیز به همین ترتیب نیازمند توجه و توسعه مستمر هستند. یکی از اهداف جدی که در دولت چهاردهم دنبال می‌شود، افزایش تعداد ماهواره‌های ساخته‌شده است. این افزایش به‌عنوان مقدمه‌ای برای دستیابی به اقتصاد فضایی، توسعه فناوری و ارتقاء آن به سطحی از قابلیت اعتماد است که بتوانیم از محصولات فضایی به‌طور اقتصادی بهره‌برداری کنیم.
یک نکته اینکه در حوزه زیرساخت‌ها مثل آزمایشگاه و پایگاه پرتاب اولاً الان در چه شرایطی قرار داریم و دوم اینکه دولت چهاردهم برای توسعه این بخش چه برنامه‌ای را در دستور کار دارد؟
سؤال بسیار خوبی است. در توسعه زیرساخت‌ها، که جزء تکالیف خود می‌دانیم، به‌طور مقطعی نگاه نمی‌کنیم و تمام منافع ملی و کشور را مد نظر قرار می‌دهیم. برنامه‌های متعددی برای توسعه داریم؛ از جمله توسعه آزمایشگاه‌های کلاس یک تن که با جدیت دنبال می‌شود. این آزمایشگاه برای صنعت فضایی کشور بسیار مهم و ضروری است و پیش‌بینی می‌کنیم که این آزمایشگاه قبل از پایان دولت به بهره‌برداری برسد. امسال، ان‌شاءالله، زیرساخت‌های فیزیکی آن تکمیل خواهد شد و تجهیزات و امکانات آن در طی یکی دو سال آینده آماده می‌شود. این زیرساخت به‌طور ویژه برای کشور حیاتی است.
در زمینه پایگاه‌های فضایی، پایگاه چابهار نیز به‌عنوان یک نقطه حیاتی و مهم در نظر گرفته می‌شود. برای دستیابی به پیشرفت حرفه‌ای در حوزه فضا، نیازمند این هستیم که ماهواره‌ها را در مدارهای مختلف قرار دهیم. ماهواره‌های سنجشی، به‌ویژه آن‌هایی که با ماهواره‌برهای خارجی پرتاب می‌شوند، معمولاً نیاز به قرارگیری در مدارهای خورشید آهنگ دارند. این مهم از طریق پایگاه چابهار به‌خوبی میسر است.
خورشید آهنگ به چه معنا است؟
ماهواره‌های سنجشی، برای تصویربرداری با بهترین شرایط نوردهی، باید در ساعات خاصی از روز که نور مناسب است، در موقعیت‌های مشخصی قرار گیرند. به‌طور ساده، در این فرآیند، ماهواره باید به‌طور هماهنگ با حرکت خورشید حرکت کند که به این نوع حرکت "خورشید آهنگ" گفته می‌شود. این هماهنگی به ما مزیت‌های زیادی می‌دهد، به‌ویژه در زمینه بهبود وضعیت نوردهی برای ماهواره‌ها.
پایگاه چابهار به‌خاطر شیب مداری خاص خود، این امکان را برای ما فراهم می‌آورد که بتوانیم به‌خوبی ماهواره‌ها را در مدارهای مورد نظر قرار دهیم و با حرکت خورشید هماهنگ کنیم. این ویژگی مهم باعث می‌شود که پایگاه چابهار به‌عنوان یک نقطه کلیدی در این زمینه شناخته شود. ما در دولت به‌دنبال این هستیم که این فازها را تکمیل کنیم و ان‌شاءالله در همین دولت به اهداف مورد نظر دست یابیم.
چابهار را اشاره کردید تا پایان سال؟
بله به بهره‌برداری ان‌شاءالله می‌رسانیم و اولین پرتاب‌ها آنجا قابلیت انجام خواهد داشت.
در موضوع پرتاب‌های بین‌المللی هم بفرمایید که چه برنامه‌ای دنبال می‌شود؟
با توجه به اینکه ما در سال‌های مختلف ماهواره‌های متعددی ساخته‌ایم و همچنان در حال ساخت ماهواره‌های جدید هستیم، نیاز به استفاده از ظرفیت‌های پرتاب داخلی و خارجی داریم. برخی از ماهواره‌ها به‌دلیل وزن و کلاس جرمی خاص خود، برای پرتاب به پرتابگرهای خارجی نیاز دارند. بر اساس نقاط و وضعیت مداری مورد نظر، امسال پیش‌بینی شده است که چندین پرتاب خارجی انجام دهیم.
در این راستا، ماهواره‌هایی مانند کوثر، که توسط بخش خصوصی توسعه یافته است، و همچنین ماهواره‌های طلوع، پایا و ظفر ۲، در نظر گرفته شده‌اند که در صورت عدم تأخیر در پرتاب، توسط پرتابگرهای خارجی به فضا پرتاب خواهند شد. این پرتاب‌ها گام‌های مهمی در پیشرفت فناوری ماهواره‌ای ما خواهند بود، زیرا به ما این امکان را می‌دهند که زیرسیستم‌های مختلف ماهواره را تست و ارزیابی کنیم و به توسعه فناوری ماهواره‌ها کمک کنند.
آقای دکتر درباره کاربرد تصاویر ماهواره‌ای نکته تکمیلی دارید بفرمایید؟
ما می‌توانیم از داده‌های ماهواره‌ای، از جمله تصاویر، در بسیاری از صنایع و حوزه‌های مختلف استفاده کنیم. این داده‌ها کاربردهای گسترده‌ای دارند، از جمله در نقشه‌برداری، کاداستر، کشاورزی، محیط‌زیست، پایش منابع طبیعی و آلایندگی‌ها. این فعالیت‌ها نتیجه سال‌ها تلاش و تحقیق است. برای رسیدن به اقتصاد فضایی شکوفا، لازم است که این داده‌ها به‌طور مؤثر مورد استفاده قرار گیرند.
وزارت ارتباطات برنامه‌ای را در دست پیگیری دارد که شامل همکاری با مجموعه‌ای از شرکت‌های دانش‌بنیان است. هدف این است که داده‌های فضایی و ماهواره‌ای در اختیار این شرکت‌ها قرار گیرد و به تولید گزارش‌های حرفه‌ای و داده‌های ارزش افزوده منجر شود. به عبارت دیگر، تصاویر خام ماهواره‌ای به اطلاعات دانش‌بنیان تبدیل شوند که برای صنایع و کاربران نهایی کاربردی و مفید باشد. ان‌شاءالله این برنامه در ماه‌های آینده به‌طور عمومی اعلام خواهد شد و شرکت‌های فعال در این زمینه درگیر این پروژه خواهند شد.
ان‌شاءالله بسیار خوب یکی دیگر از موضوعاتی که در دولت جدید می‌خواهیم بفرمایید که چه برنامه‌ای را دنبال خواهید کرد درباره پرتابگرهای فضایی است که هم چه وضعیتی الان دارد و هم اینکه برای توسعه چه برنامه‌ای را دنبال می‌کنید؟
ما به‌طور جدی در حال پیگیری توسعه پرتابگرهای سوخت جامد هستیم. هوافضای سپاه مسئولیت این پروژه را بر عهده دارد و پرتابگر قائم ۱۰۰ به شرایط بسیار خوبی رسیده است. در حال حاضر، محققان هوافضای سپاه در حال کار بر روی پرتابگرهای سنگین‌تر از جمله قائم ۱۰۵ و ۱۲۰ هستند. تست‌های زیرمداری این پرتابگرها به زودی آغاز خواهد شد.
همچنین، پرتابگرهای سوخت مایع که توسط محققان وزارت دفاع و سازمان صنایع هوافضای ما توسعه می‌یابند، شامل پرتابگر سیمرغ هستند. سال گذشته، ما یک پرتاب موفقیت‌آمیز با ماهواره‌بر سیمرغ داشتیم و هدف ما این است که این موفقیت را تکرار کرده و فناوری را تثبیت و قابلیت اعتماد را افزایش دهیم. به زودی، پرتاب دیگری با ماهواره‌بر سیمرغ انجام خواهیم داد.
در کنار اینها، توسعه بلوک‌های انتقال مداری نیز در حال انجام است. پژوهشگاه فضایی ما به‌همراه وزارت دفاع و نیروی هوافضای سپاه در حال کار بر روی این بلوک‌ها هستند. این بلوک‌ها برای افزایش ارتفاع مداری پرتابگرها استفاده خواهند شد. علاوه بر این، توسعه پرتابگرهای سنگین‌تر، از جمله پرتابگر سریر که طراحی آن به پایان رسیده است و به زودی تست‌های زیرمداری آن آغاز خواهد شد، در دستور کار ما قرار دارد.
هدف نهایی ما این است که پرتابگرهایمان را سریعاً از مرحله تحقیق و توسعه به مرحله تثبیت و افزایش قابلیت اطمینان برسانیم و در مرحله بعد، با استفاده از موتورهای بزرگ‌تر و کلاس‌های سنگین‌تر، توانمندی‌های پرتابی خود را افزایش دهیم. این تلاش‌ها، چه در زمینه پرتابگرهای سوخت جامد و چه در زمینه پرتابگرهای سوخت مایع، کاملاً مرتبط با برنامه‌های توسعه‌ای است که به آنها اشاره کردم.
اگر که علاوه بر آن چیزی که بیان کردید در طول گفت‌وگو نکته‌ای باقی مانده در خدمتتان هستیم؟
توسعه صنعت فضایی برای کشور یک ضرورت است. واقعیت این است که در آینده نزدیک، کشوری که نتواند به‌راحتی به مدارها دسترسی پیدا کند و صنعت فضایی در آن رونق نیافته باشد، نمی‌تواند به عنوان کشوری پیشرفته و به‌روز در مدیریت شناخته شود. ما نیز باید از داده‌های فضایی بهره‌برداری کنیم و با توجه به شرایط خاصی که تحریم‌ها به ما تحمیل کرده‌اند، به‌سرعت دانش و فناوری بومی خود را در این صنعت توسعه دهیم.
در دولت چهاردهم، برنامه‌هایی برای توسعه علوم و اکتشافات فضایی داریم و همکاری‌های نزدیک با دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها در حال انجام است. ممکن است به نظر برسد که این صنعت هنوز در اولویت نباشد، اما نگاه ما به آینده است. تاکید می‌کنم که در آینده نزدیک، کشورها به‌طور فزاینده‌ای به سهم‌خواهی از فضا خواهند پرداخت. کشورهایی که اکنون صاحب تکنولوژی فضایی هستند، در حال افزایش سهم خود از دارایی‌های فضایی و بهره‌برداری از منابع فضایی هستند. ما نیز نباید در این زمینه عقب بمانیم.
۱۳:۴۵ - ۱۴۰۳/۰۶/۲۵
