به گزارش مشرق، تحولات اخیر در سیاست‌های دفاعی و امنیتی جمهوری آذربایجان و ارمنستان، منجر به تشدید رقابت تسلیحاتی بین دو کشور شده است. تلاش‌های ارمنستان برای تقویت توان نظامی خود، به ویژه در زمینه همکاری‌های فنی-نظامی گسترده با فرانسه و هند، باعث افزایش هزینه‌های دفاعی و اتخاذ اقدامات امنیتی جدید توسط جمهوری آذربایجان شده است.
در سال‌های اخیر، گام‌های ارمنستان برای تقویت توان نظامی خود و حمایت فعال غرب، به ویژه فرانسه، اتحادیه اروپا و آمریکا، از این روند، مورد توجه قرار گرفته است. استراتژی تقویت توان نظامی‌گری ارمنستان و کمک‌های مالی، حمایت فناوری و برنامه‌های نوسازی نظامی غرب به ارمنستان باعث نگرانی باکو شده است.
بودجه نظامی ارمنستان در سال ۲۰۲۴ به میزان بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. در حالی که بودجه نظامی ارمنستان در سال ۲۰۲۰ حدود ۶۷۳ میلیون دلار بود، این رقم در سال ۲۰۲۴ به نزدیک یک میلیارد دلار رسیده است. بخش قابل‌توجهی از این افزایش ناشی از کمک‌های مالی کشورهای غربی است.
اتحادیه اروپا در پایان سال ۲۰۲۳ یک بسته مالی جدید به ارزش ۲.۶ میلیارد یورو برای ارمنستان تصویب کرد. بخشی از این بسته به تقویت نیروهای نظامی و مرزبانی اختصاص یافته است. فرانسه نیز قراردادهای ویژه‌ای برای تأمین تسلیحات مدرن به ارمنستان امضا کرده است.
«امانوئل مکرون»، رئیس‌جمهور فرانسه، در سفر خود به ارمنستان در اکتبر ۲۰۲۳ به طور علنی اعلام کرد که فرانسه کمک‌های نظامی خود به ارمنستان را افزایش خواهد داد.
سیاست‌های نظامی ارمنستان پس از جنگ ۲۰۲۰
ارمنستان پس از شکست در جنگ ۴۴ روزه سال ۲۰۲۰ که در آن ارتش این کشور خسارات سنگینی متحمل شد، سیاست تقویت توان نظامی‌گری را در پیش گرفته است. بر اساس گزارش‌های بین‌المللی، ارتش ارمنستان در این جنگ ۲۵۵ تانک، ۱۶۰ خودروی زرهی، ۲۷۹ توپ صحرایی، ۸۵ راکت انداز، ۳۹ سامانه دفاع هوایی و بیش از ۷۳۰ خودروی نظامی را از دست داد. این خسارات، توان رزمی ارتش ارمنستان را به شدت کاهش داد.
ارمنستان از سال ۲۰۲۱ با دوری از روسیه، به دنبال شرکای جدید برای همکاری‌های فنی-نظامی، به ویژه فرانسه و هند، است. این همکاری‌ها در زمینه‌های زیر متمرکز شده است:
۱. سامانه‌های دفاع هوایی و رادارها: ارمنستان در این زمینه عمدتاً به فرانسه متکی است. سامانه‌های دفاع هوایی «Mistral» و دیگر فناوری‌های مدرن فرانسه، ستون فقرات دفاع هوایی ارمنستان را تشکیل خواهند داد.
۲. توپخانه و راکت‌اندازها: هند به تأمین‌کننده اصلی توپخانه برای ارمنستان تبدیل شده است. راکت‌اندازهای «Pinaka» و توپ‌های ۱۵۵ میلی‌متری «ATAGS» ساخت هند در حال ورود به خدمت در ارتش ارمنستان هستند.
۳. خودروهای زرهی و تانک‌ها: ارمنستان در حال مذاکره با هند برای خرید تانک‌های سبک است. این تانک‌ها برای استفاده در مناطق کوهستانی طراحی شده‌اند.
۴. پهپادهای FPV: ارمنستان با الهام از تجربه اوکراین در جنگ، به دنبال افزایش استفاده از پهپادهای FPV است. این پهپادها می‌توانند در تاکتیک‌های رزمی ارمنستان و مقابله با تجهیزات دشمن مؤثر باشند.
کمک‌های نظامی آمریکا به ارمنستان
وزارت امور خارجه آمریکا تأیید کرده که در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۰۰ میلیون دلار کمک نظامی به ارمنستان اختصاص داده است. این کمک‌ها شامل سامانه‌های راداری مدرن، پهپادها و تجهیزات جاسوسی است. مربیان نظامی آمریکایی نیز در حال اجرای برنامه‌های آموزشی برای ارتش ارمنستان هستند.
در کنگره آمریکا، بحث‌هایی درباره نوسازی نظامی ارمنستان مطرح است و برخی از سناتورها خواستار تبدیل ارمنستان به «شریک استراتژیک غرب» هستند. انتظار می‌رود که در سال ۲۰۲۴ نیز کمک‌های نظامی آمریکا به ارمنستان افزایش یابد.
همکاری‌های نظامی فرانسه و ارمنستان
همکاری‌های نظامی فرانسه و ارمنستان به سطح جدیدی رسیده است. فرانسه حمایت فناوری گسترده‌ای برای نوسازی نظامی ارمنستان ارائه می‌دهد. بر اساس گزارش‌ها، فرانسه در حال تأمین سامانه‌های موشکی زمین به هوا، توپخانه و دیگر تسلیحات با دقت بالا به ارمنستان است. در پایان سال ۲۰۲۳، شرکت «Nexter» فرانسه و ارمنستان قراردادی برای تأمین توپ‌های خودکششی «CAESAR» امضا کردند. گفته می‌شود که این سامانه‌ها می‌توانند موازنه قدرت را در منطقه قفقاز جنوبی تغییر دهند.
تلاش برای احیای ارتش ویران شده ارمنستان
ارمنستان با کمک غرب، در حال تلاش برای احیای ارتش ویران‌شده خود است. اقدامات ارمنستان برای تقویت توان نظامی عبارتند از:
هماهنگی با استانداردهای ناتو: نیروهای مسلح ارمنستان در حال هماهنگ شدن با استانداردهای ناتو هستند. با کمک مالی اتحادیه اروپا، سامانه‌های فرماندهی و کنترل مدرن در ارتش ارمنستان در حال اجرا هستند. همچنین، شرکت پرسنل نظامی ارمنستان در رزمایش‌های بین‌المللی افزایش یافته است.
ایجاد واحدهای جاسوسی جدید: وزارت دفاع ارمنستان اعلام کرده که در سال ۲۰۲۴، واحدهای جاسوسی جدید ایجاد و از فناوری‌های پهپادی مدرن استفاده خواهد شد. خرید پهپاد از آمریکا، فرانسه و بلژیک نیز شتاب گرفته است.
آمار و ارقام این کمک‌های عبارتند از:
کمک‌های نظامی آمریکا به ارمنستان (۲۰۲۳): بیش از ۱۰۰ میلیون دلار
کمک‌های نظامی فرانسه به ارمنستان: سامانه‌های توپخانه‌ای با دقت بالا و سامانه‌های موشکی زمین به هوا
کمک‌های مالی اتحادیه اروپا به ارمنستان: ۲.۶ میلیارد یورو
بودجه نظامی ارمنستان (۲۰۲۴): حدود یک میلیارد دلار
غرب به دنبال تغییر موازنه قدرت در قفقاز جنوبی
تقویت قدرت نظامی‌گری ارمنستان با حمایت غرب، موازنه قدرت را در منطقه قفقاز جنوبی تغییر می‌دهد. از نظر باکو، تقویت توان نظامی ارمنستان تهدید مستقیمی برای امنیت ملی جمهوری آذربایجان است و خطر وقوع درگیری جدید در منطقه را افزایش می‌دهد.
جمهوری آذربایجان در مجامع بین‌المللی از حمایت غرب از ارمنستان انتقاد و آن را تهدیدی برای ثبات منطقه‌ای توصیف می‌کند. دولت آذربایجان، کمک‌های نظامی غرب، به ویژه فرانسه و آمریکا، به ارمنستان را مانعی برای برقراری صلح پایدار در قفقاز جنوبی می‌داند.
پاسخ جمهوری آذربایجان به تقویت قدرت نظامی‌گری ارمنستان
در پاسخ به سیاست تقویت قدرت نظامی‌گری ارمنستان، جمهوری آذربایجان هزینه‌های دفاعی خود را به طور قابل‌توجهی افزایش داده است. «سمیر شریف‌اف»، وزیر دارایی جمهوری آذربایجان، اعلام کرده که در سال ۲۰۲۵، هزینه‌های دفاعی و امنیتی این کشور به ۸.۴ میلیارد منات(حدود ۵ میلیارد دلار) خواهد رسید که افزایش چشمگیری نسبت به سال‌های گذشته است.
اهداف جمهوری آذربایجان از افزایش هزینه‌های دفاعی عبارتند از:
خرید فناوری‌های نظامی مدرن: جمهوری آذربایجان بر خرید و به کارگیری فناوری‌های نظامی مدرن، به ویژه پهپادها، توپخانه و سامانه‌های دفاع هوایی مدرن، تمرکز کرده است.
تقویت توان رزمی ارتش: ارتش آذربایجان با تکیه بر تجربه خود در جنگ ۴۴ روزه، در حال تقویت توان رزمی خود، به ویژه در زمینه نیروهای زمینی، هوایی و یگان‌های ویژه است.
حفظ موازنه قدرت در منطقه: با توجه به تقویت قدرت نظامی‌گری ارمنستان، جمهوری آذربایجان در حال تطبیق استراتژی نظامی خود برای حفظ موازنه قدرت در منطقه است.
حامیان تقویت قدرت نظامی‌گری ارمنستان
ارمنستان با حمایت کشورهای غربی، در حال مدرن سازی ارتش خود است. اهداف اصلی حامیان ارمنستان، یعنی فرانسه و هند را می‌توان به شرح زیر بیان کرد:
فرانسه: فرانسه علاوه بر حمایت از تقویت قدرت نظامی‌گری ارمنستان، به دنبال افزایش نفوذ خود در منطقه قفقاز است. پاریس با همکاری سایر کشورهای غربی که از سیاست خارجی جمهوری آذربایجان ناراضی هستند، با حمایت از ارمنستان، به دنبال تغییر موازنه قدرت در منطقه است.
هند: هند به دنبال فروش فناوری‌های نظامی به ارمنستان و گسترش حوزه نفوذ خود در منطقه است.
روسیه: با وجود تلاش‌های ارمنستان برای دوری از روسیه، مسکو نمی‌خواهد ارمنستان را به طور کامل از دست بدهد. روسیه با تأمین سامانه‌های موشکی «اسمرچ» به ارمنستان، در این روند دخالت می‌کند. این موضوع یک پلتفرم نظامی اضافی برای ارمنستان فراهم می‌کند.
رویکرد استراتژیک جمهوری آذربایجان
جمهوری آذربایجان علاوه بر تقویت توان دفاعی خود در مقابل تقویت قدرت نظامی‌گری ارمنستان، در عرصه دیپلماسی بین‌المللی نیز فعال است.
سیاست دفاعی آذربایجان در زمینه‌های زیر در حال توسعه است:
همکاری‌های بین‌المللی: جمهوری آذربایجان در حال تقویت همکاری‌های فنی-نظامی با شرکای استراتژیک خود، از جمله ترکیه و رژیم صهیونیستی است. این همکاری‌ها نقش مهمی در تقویت توان دفاعی جمهوری آذربایجان دارند.
طرح‌های امنیتی منطقه‌ای: جمهوری آذربایجان طرح‌های خود را برای تأمین صلح و ثبات در منطقه ارائه می‌دهد. بازگشایی کریدور موسوم به زنگه‌زور و سایر پروژه‌های منطقه‌ای از جمله این طرح‌ها هستند.
رویکرد جامع به امنیت: جمهوری آذربایجان نه‌تنها در زمینه نظامی، بلکه در زمینه‌های اقتصادی و سیاسی نیز در حال توسعه استراتژی امنیتی خود است.
