گروه بين‌الملل مشرق- روابط تيره مسكو و واشنگتن بر سر بحران سوريه، با تصويب قوانين ضد آمريكايي و ضد روسي در دوما و كنگره به اوج خود رسيده است و جنگ سرد ميان مسكو و واشنگتن كه پيش از اين بر سر منطقه قفقاز، ايران و اخيرا بحران سوريه شعله‌ور بود، اكنون به قانونگذاران دو كشور نيز رسيده است.
گرچه بسياري از كارشناسان و تحليل‌گران سياسي، روسيه را بازيگري معامله‌گر در عرصه بين‌الملل و در حال بازي با برگ‌هايي نظير ايران و سوريه براي گرفتن امتياز از آمريكا مي‌دانند، اما شرايط منطقه و جهان به نحوي پيش رفت كه اين‌بار تمايل روسيه به امتياز گيري و معامله با آمريكا از بين رفته است، چرا كه ولاديمير پوتين رئيس جمهور زيرك اين كشور، موقعيت جهاني و قدرت روسيه در تقابل با آمريكا در خطر مي‌بيند.
كلاهي كه بر سر روسيه رفت!/ تجزيه روسيه نيز دستور كار آمريكاست
به گزارش مشرق، با وجود بازي طولاني‌مدت روسيه با برنامه هسته‌اي ايران – و مشخصا تحويل نيروگاه بوشهر – و همچنين سامانه دفاع موشكي اس-300 كه در نهايت نيز با توافقات پنهان و آشكار با آمريكا منتفي شد، مقامات كرملين در تحولات خاورميانه و سپر دفاع موشكي آمريكا در شرق اروپا، متوجه سياست بلندمدت قدرت‌زدايي آمريكا از روسيه در منطقه قفقاز و خاورميانه – به واسطه هم‌پيماني با ايران و سوريه – شدند. شايد نقطه آغاز آشكار شدن تقابل مسكو – واشنگتن را بتوان ماجراي حمله به ليبي دانست. جايي كه روسيه با وجود مخالفت با دخالت نظامي در ليبي، بدليل برخي امتيازات اقتصادي و سياسي، در شوراي امنيت راي ممتنع به قطعنامه 1973 داد. اما پس از آغاز حمله آن را همواره محكوم كرد. اما روسيه نمي‌خواهد داستان كلاهي كه در جريان ليبي بر سرش رفت در مورد سوريه نيز تكرار شود. مقامات روسیه اعلام کرده اند حمایت خود از سوریه را با هیچ امتیازی معامله نخواهند کرد.
نقشه‌اي كه براساس گزارش سازمان سيا، روسيه را به حداقل به 8 كشور تجزيه خواهد كرد
گفته می شود علت وتوی قطعنامه شورای امنیت علیه سوریه و همچنین اعزام ناوگان روسیه به آب های مدیترانه، برگزاري رزمايش در سواحل سوريه، استقرار تنفنگداران دريايي و فروش موشک‌های پیشرفته روسی اسكندر به سوریه آن است که مقامات روسی به اسنادی دست یافته‌اند که در صورت آرام شدن خاورمیانه و به ثمر نشستن پروژه های آمریکا، طرح تجزیه روسیه به 5 تا 7 کشور در دستور آمریکایی ها قرار خواهد گرفت.
تقابل مسكو – واشنگتن به دوما و كنگره هم كشيده شد
ظاهراً این نوسانات و تقابلات به مثل ویرانگر در روابط آمریکا و روسیه پایانی ندارد. آخرین مورد اين تقابل طي دو هفته گذشته رخ داد، وقتی رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین اعلام کرد که لایحه مصوب دوما را که یکی از موارد آن ممنوعیت به فرزندخواندگی پذیرفتن کودکان روس توسط شهروندان آمریکاست امضا خواهد کرد. بنا بر این لایحه، سازمان‌های غیر دولتی نیز از دریافت کمک نقدی از سوی آمریکا برای مشارکت در فعالیت‌های سیاسی، در صورتی که این فعالیت‌ها برخلاف منافع روسیه باشد، منع خواهند شد، و نیز ورود هر یک از مقامات آمریکایی متهم به نقض حقوق بشر به روسیه ممنوع خواهد شد.
اين تصميمات پس از آن گرفته شد كه در ناآرامي‌هاي پس از انتخابات اخير در روسيه، آمريكا و شخص وزير خارجه وقت اين كشور هيلاري كلينتون، جانب معترضان به نتيجه انتخابات را گرفت و از سوي پوتين متهم به دخالت در امور داخلي و تلاش براي ايجاد آشوب در روسيه شد. وزیر خارجه آمریکا بلافاصله بعد از برگزاری انتخابات دومای دولتی روسیه اعلام کرده بود که این انتخابات آزاد و عادلانه نبوده و آمریکا بشدت نگران اخبار رسیده در مورد تخلفات صورت گرفته در جریان این انتخابات است.
پوتين: آمريكا و شخص هيلاري كلينتون عامل تحريك معترضان پس از انتخابات بوده است
این لایحه، یا به اصطلاح قانون دیما یاکوولف، که به افتخار پسربچه‌ای روس به اين نام نامگذاری شده است، در واکنش به قانون سرگی ماگنیتسکی به تصویب رسیده است که بنا بر آن برخی از مقامات روس متهم به نقض حقوق بشر از سفر کردن منع شده‌اند و مورد تحریم‌های اقتصادی قرار گرفته‌اند. دیما یاکوولف پسربچه روسی بود که در آمریکا به فرزندخواندگی پذیرفته شد بود اما در اثر غفلت پدرخوانده‌اش در خودرو تنها مانده و در اثر گرمازدگی جان خود را از دست داده است. ظاهراً هدف از تصویب لایحه ماگنیتسکی ابراز خشم آمریکا از شرایط مربوط به بازداشت و مرگ سرگی ماگنیتسکی وكيل روس بوده كه بدليل اتهاماتي كه به مقامات روسيه وارد كرده بود بازداشت شد و پس از نزديك به يكسال در زندان جان خود را از دست داد. به اعتقاد مقامات روسيه، ماگنيتسكي با دستگاه‌هاي امنيتي و اطلاعاتي آمريكا در ارتباط بوده و پروژه اتهام‌زني به مقامات كرملين را به نيابت از آن‌ها اجرا كرده است.
سابقه تاريخي دشمني قانونگذاران آمريكا و روسيه
کرملین همواره از اقدامات آمریکا با هدف اعمال تحریم علیه مقامات روس شكايت كرده است اما در اين ميان نحوه برخورد کنگره آمريكا نيز مشکل‌ساز بوده است.
نخست، کنگره از میان دو گزینه به اصطلاح لایحه جهانی- که بنا بر آن علیه مقامات دولتی هر کشوری که متهم به نقض نظام‌مند حقوق بشر بدون پاسخگویی سیستم قضایی داخلی شده‌اند، تحریم‌هایی اعمال میشود- و لایحه‌ای که تنها بر روسیه تمرکز داشته است، گزینه دوم را برگزید. قربانیانی که مانند ماگنیتسکی مورد بدرفتاری مقامات کشورهای دیگر قرار گرفته‌اند، به خصوص آن‌‌هایی که دارای روابط اقتصادی و امنیتی تنگاتنگی با آمریکا هستند.
دوم، کنگره با معاف نكردن روسیه از تحریم‌های 1974 جکسون-ونیک (كه با هدف محدود كردن روابط تجاري با كشورهاي كمونيستي و فاقد بازار آزاد وضع شده بود) برخلاف تاييد مکرر روساي جمهوری (هم از سوی دموکرات‌ها و هم جمهوریخواهان) مبنی بر این که روسیه از سال 1994 از مقررات بازار آزاد پیروی کرده، جوی منفی ایجاد کرده است. این که هدف اصلی کنگره از ربط دادن تحریم‌های ماگنیتسکی به اعطای حق روابط تجاری عادی همیشگی، در واقع تنبیه مسکو (به خاطر تمام خطاهایش از ممنوعیت صادرات مرغ گرفته تا ایجاد محدودیت برای فعالیت میسیونرهای مذهبی آمریکا) و نیز ادامه استفاده از اهرم فشار کنگره بر چگونگی مدیریت این رابطه دوجانبه از سوی روسای جمهور آمریکا و روسیه بوده است.
با وجود اينكه هر از گاه صحبت‌هايي درمورد از سرگيري روابط و همكاري‌ها، جريان‌هاي سياسي موجود در هر دو كشور كه تعيين كنندگان سياست‌هاي كلان آمريكا و روسيه هستند، تمايل چنداني به نرمش و همكاري ندارند. چنان چه هر گونه نزاعی میان روسیه و همسایگانش رخ دهد، گرایش مرسوم در آمریکا برای موضعگیری دربرابر روسیه وارد عمل مي‌شود، و نیز تمایل همیشگی مقامات روسیه به خوش و بش با رقباي ژئوپلتیک آمریکا مانند ایران یا ونزوئلا به تيره‌تر شدن روابط منجر مي‌شود.
اقدام متقابل دوماي روسيه در تصويب قوانين ضد آمريكايي
پس از تصویب قانون ماگنیتسکی، واکنش اولیه روسیه پیشنهاد تصویب قانونی "متقابل" بود که براساس آن مقامات آمریکایی متهم به نقض حقوق بشر از ورود به روسیه منع می‌شدند.
صرف تقابل به مثل با قانون‌گذاری امریکا، با این که ممکن است وجهه خوددارانه‌ای از روسیه به نمایش گذاشته باشد، تأثیر زیادی نخواهد داشت. بنابراین دوما پا فراتر گذاشت و علاوه بر اقدام به اعمال ممنوعیت سفر، بر دو حوزه دیگر نیز تمرکز کرد: ممنوعیت به فرزندخواندگی پذیرفتن کودکان بی‌سرپرست روس توسط شهروندان آمریکایی (از زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی چیزی حدود شصت هزار کودک از سوی خانواده‌های آمریکایی به فرزندی پذیرفته شده‌اند) و اعمال محدودیت‌های جدید بر گروه‌هایی که از سوی آمریکا حمایت مالی می‌شوند.
البته روسها حواسشان بوده که بر جنبه‌هایی از روابط آمریکا و روسیه که به نفع روسیه است دست نگذارند. بنابراین هیچ یک از شرکت‌های آمریکایی که در بخش‌های کلیدی اقتصاد روسیه سرمایه‌گذاری کرده‌اند تحریم نمی‌شوند (برای نمونه، هیچ ممنوعیتی در مورد شراکت میان شرکت دولتی نفت روسیه رازنفت و اکسون موبیل اعمال نمی‌شود، رابطه‌ای حیاتی در صورت توسعه بیشتر بخش انرژی روسیه، بخصوص در شمالگان). دوما هیچ ممنوعیتی نیز برای ادامه فعالیت شبکه توزیع شمالی جهت فرستادن ذخایر و پرسنل به افغانستان ایجاد نشده است- هم شاهرگی حیاتی برای نیروهای آمریکا و ناتو و هم منبعی پرسود برای شرکت‌های روس.
وقتی دوما لایحه را تصویب کرد، پوتین دو گزينه در پيش رو داشت. وي می‌توانست تصمیم دیگری بگیرد؛ حال که توانسته خشم روسیه را به جهانیان ابراز کند، وقت آن رسیده که با وتو کردن این لایحه در جهت حفظ روابط حسنه با واشنگتن نیز گامی بردارد. اما وی چنین تصمیمی نگرفت و با انتخاب گزينه دوم، آن را تاييد كرد.
سال 2013، سال پر چالش آمريكا و روسيه
اکنون نوبت آمریکاست که دست به عمل بزند اما احتمال می‌رود که به زودی در ماه نوامبر، حتی پیش از آن که لایحه دوما برای اعمال محدودیت فعالیت‌های سازمان‌های غیردولتی تحت حمایت مالی آمریکا به تصویب نهايي برسد، یکی از اعضای کلیدی کمیته روابط خارجی سنا، سناتور جین شاهین، متذکر شد که نظر به روابط آمریکا و روسیه، منافع مشترک برای حفظ این رابطه کافی نیست. دولتي در روسیه جزئی از منافع ملی آمریکا قلمداد میشود که به حقوق و آزادی‌های مردم خود احترام بگذارد.
با این آگاهی، و با توجه به زمانبندی قانون منع فرزندخواندگی در فصل کریسمس، فشار زیادی متوجه کنگره و اوباما برای پاسخگویی خواهد بود. یکي از واكنش‌هايي که در این مدت كوتاه مطرح شده اعمال تحریم‌های ماگنیتسکی بر قانونگذاران دوماست که به نفع این لایحه رأی دادند، و دوما نیز ناگزیر از واکنش متقابل خواهد بود. در حال حاضر، برخی جنبه‌های اساسی رابطه میان آمریکا و روسیه- شراکت در مورد افغانستان، همکاری در زمینه شمالگان و برخی مسائل کلیدی امنیتی دیگر- کاملاً از این قبیل مشکلات در روابط دوسویه جدا مانده‌اند. اما تداوم فرسایش هرگونه پیشرفتی که در "تجديد و بهبود روابط” در مدت ریاست جمهوری ديمیتری مدويديف و دور نخست ریاست جمهوری اوباما به دست آمد ممکن است حتی این حوزه‌ها را نیز به خطر افکند.
تقابل اسكندرهاي روسيه با پاتريوت‌هاي ناتو در منطقه
