به گزارش مشرق به نقل از ابنا، آنچه در پي مي‌آيد گزارشي کوتاه است از وضعيت شيعيان در اين کشور کوچک:
مشخصات کشور تونس
جمهوري تونس کشوري است در شمال آفريقا با مساحت ???،??? کيلومتر مربع و جمعيتي بالغ بر 11 ميليون نفر.
اين کشور بر کرانه درياي مديترانه قرار دارد و از غرب با الجزاير و از شرق و جنوب با ليبي هم‌مرز است. پايتخت اين کشور شهر "تونس" است.
در سال 1881 فرانسه، تونس را مستعمره خود نمود. با آغاز جنگ جهاني دوم، ارتش آلمان براي تقويت پايگاه متحدين در شمال آفريقا، در تونس نيرو پياده کرد. در سال ???? نيروهاي ارتش آلمان از تونس عقب‌نشيني کردند و تونس به کنترل متفقين درآمد. اين کشور طي پيمان پاريس که در سال ???? ميلادي امضاء شد، استقلال خود را به دست آورد.
کشور تونس به 24 استان (يا ولاية) تقسيم شده و سه جزيره مهم نيز به نام‌هاي"زمبره"، "قرقنه" و "جربه" دارد.
ريشههاي تشيع در سودان
حضور تشيع در کشور آفريقايي تونس به همان قرن اول ظهور اسلام برمي‌گردد؛ حتي قبل از زماني که دولت ادارسه (ادريسي‌ها) در قرن دوم هجري در مراکش و حکومت فاطميون در مصر و تونس ايجاد شد.
ساکنان اصلي تونس "بربرها" بودند که از مواليان اهل‌بيت(ع) به شمار مي‌رفتند. شدت اين ولاء به حدي بود که پس از واقعه جانسوز کربلا، يکي از قيام‌هاي خونخواهي، به وسيله آنان و در تونس فعلي رخ داد. بني‌اميه نيز مشابه آنچه در "قتل‌عام حرّه" در مدينه منوره انجام داده بود را در تونس اعمال کرد.
حکومت شيعيان فاطمي
نخستين خليفه فاطمي «عبيدالله المهدي» نام داشت که خود را از نسل «محمد بن اسماعيل بن جعفر الصادق(ع)» و از ذريه حضرت فاطمه(س) معرفي کرد. وي در سال 103 با تصرف «اسکندريه» نيت خود را براي فتح مصر آشکار ساخت و سلسله فاطميان را در سال 803 در تونس تشکيل داد که دامنه آن پس ازمدتي به مصر کشانده شد.
دوران سياه استعمار و استبداد
در دوران جديد، فرانسه اين کشور را به استعمار کشيد تا سال 1956 که اين کشور داراي استقلال گرديد.
اما بعد از استقلال هم، سياست "حذف کامل دين اسلام از نظام دولتي و زندگي مردم تونس" دنبال شد. اين سياست ـ به موازات اقدامات «آتاتورک» و «پهلوي اول» در ترکيه و ايران ـ به دست «حبيب بورقيبه» در تونس اجرايي گرديد.
در سال 1987 «زينالعابدين بنعلي» قدرت را در دست گرفت. وي که دريافته بود سياست زور براي حذف دين، قابل پيگيري نيست کوشيد تا جايي که به حکومت ديکتاتورياش ضرر نرساند فعاليت ديني ـ اسلامي را آزاد بگذارد. به عنوان نمونه، وي به "دانشگاه زيتونه" که نماد اسلامي کشور تونس به شمار مي‌آيد، توجه جديدي نمود؛ راديو قرآن راه اندازي کرد؛ به مراکز قرآني (در حد حفظ و قرائت) کمک مي کرد؛ و نيز تلاش مي نمود تقيد شخصي خود به ظواهر شرع (مانند رفتن به حج) را به مردم نشان دهد.
مذاهب اسلامي
سياست حاکمان تونس در طول تاريخ اين بود که جز مذهب مالکي، مذهب ديگري رواج پيدا نکند؛ لذا مذهب بيشتر مردم تونس "مالکي" است. مذاهب "تشيع"، "حنفي" و "اباضي" ـ يعني نحله‌اي از خوارج ـ نيز در اين کشور زندگي مي‌کنند.
نتيجه اقدامات لائيک حکومت‌ها در تاريخ اين کشور، اين بوده است که برخي از مسلمان آن ـ عليرغم آنکه بسيار علاقمند به دين و قرآن هستند اما ـ نگاهشان نسبت به دين نگاهي سکولار باشد و مثلا "حجاب" را جزء مسلمات دين ندانند و بي‌حجاب بودن برايشان طبيعي جلوه کند. اما اکنون جرياني ايجاد شده است که به دنبال زنده کردن تراث تاريخي است و مي‌خواهد از لحاظ علمي بداند که مثلا فاطميون که بودند و چه کردند و چه دستاوردهايي داشتند.
تشيع در تونس معاصر
مانند تمامي کشورهاي آفريقا، در تونس نيز سه نوع "محب اهل‌بيت(ع)" وجود دارد:
1. شيعيان کهن.
2. نو شيعه‌ها (مستبصرين).
3. اهل‌سنت دوستدار و موالي اهل‌بيت (ع).
از آنجا که اکثريت مسلمانان تونس به لحاظ "عقيده"، بشدت علاقمند به اهل‌بيت(ع) هستند و از لحاظ "عمل" نيز پيرو مذهب مالک بن انس ـ که نزديک‌ترين مذهب فقهي سني به تشيع محسوب مي‌شودـ مي‌باشند، مي‌توان بسياري از مردم تونس را شيعياني دانست که از تشيع خود بي‌اطلاع هستند!
اما ـ گذشته از اين ريشه‌ها و علايق ـ گروه دوم شيعيان تونس (يعني مستبصران و نوشيعه‌ها) اکنون خود را به دو گروه تقسيم مي‌کنند: "شيعيان مذهبي" و "شيعيان سياسي".
منظور از شيعيان سياسي کساني هستند که جريانات سياسي آنها را به مذهب شيعه متمايل کرده است. شيعيان مذهبي نيز کساني هستند که با مطالعه و تحقيق به مذهب شيعه گرويده‌اند.
همچنين تعداد زيادي از شيعيان تونسي در اروپا و آسيا زندگي مي‌کنند. «عمادالدين الحمروني» يکي از فعالان شيعه است که در دوران ديکتاتوري بنعلي "مجمع فرهنگي اهل‌بيت(ع) تونس" را در اروپا تأسيس کرد. تعداد قابل توجهي از طلاب تونسي نيز در "حوزه علميه قم" و "جامعة المصطفي(ص) العالمية" در ايران تحصيل مي‌کنند.
عاشورا ؛ راز ماندگاري شيعه
يکي از نشانه‌هاي تشيع در قاره سياه، مراسم ماه محرم است که به اشکال گوناگون در تونس و ديگر کشورهاي آفريقايي وجود دارد و از ارزش خاصي برخوردار است. در تونس از زمان تسلط فاطميان بر اين کشور، مذهب تشيع و سنت‌هاي آن از جمله مراسم سوگواري ايام عاشورا جزء آيين‌هاي اجتماعي مردم قرار گرفت؛ به طوريکه عاشورا تا چندي قبل جزء تعطيلات رسمي اين کشور بود.
مردم تونس ـ شيعه و سني ـ در ايام محرم از هرگونه مراسم شادي مانند جشن عروسي و ختنه‌کنان خودداري مي‌کنند. آنها حتي در عزاداري‌هايشان در اين ماه، از خوردن غذاهاي رنگين اجتناب مي‌کنند و صبح عاشورا نيز به قبرستان‌ها و مزار اموات سرمي‌زنند و معتقدند که همه ارواح در روز عاشورا کنار قبر خود حضور پيدا مي‌کنند و منتظر ديدار بستگان زنده خود هستند.
مردم تونس شب عاشورا با آتش زدن علف‌هاي خشک و شعله‌ور کردن آنها که به «اجيجه» شهرت دارد، گلوله‌هايي شليک مي‌کنند و بر اين اعتقادند که اين آتشها و روشناييها موجب شادماني اطفال کربلا مي‌شود. اين سنت، شبيه به شمع‌روشن کردن شيعيان ايران در شام غريبان است که نوعي همدردي با اطفال امام حسين(ع) محسوب مي‌گردد.
آمار شيعيان تونس
مانند تمامي کشورهاي ديگر ـ مخصوصا کشورهاي پليسي و استبدادي ـ آمار دقيقي درباره تنوع اقوام، مذاهب و اقليتها وجود ندارد.
اما درباره تعداد شيعيان کشور تونس (يعني کساني که هم به لحاظ عقيده، هم به لحاظ احکام و هم به لحاظ محبت، پيرو اهل‌بيت(ع) بوده و رسماً شيعه دوازده امامي هستند) دو آمار معتبر زير منتشر شده است:
1. آمار «مجمع جهاني اهل‌بيت(ع)» در سال 2008 :
مطابق اين آمار از جمعيت 10 ميليوني تونس، حدود 196.000 نفر شيعه هستند.
2. آمار انجمن دين و زندگي اجتماعي آمريکا «مؤسسه PEW» در سال 2009 :
مطابق اين آمار از جمعيت 10.102.000 نفري تونس، حدود 102.000 شيعه هستند.
پراکندگي جغرافيايي شيعيان تونس
شيعيان تونس بيشتر در جنوب اين کشور و مناطقي مانند "قفصه"، "قابس"، "سوسه"، "مهديه" و نيز شهر "تونس" پايتخت اين کشور زندگي مي‌کنند و به تبع رويکردهاي مختلفي که دارند گاه افراط و تفريط نيز در بين آنان به چشم مي‌خورد؛ اما به شکل کلي، شيعيان تونس، ذهنيتي ساده و بدون غل و غش در ارتباط با اين مذهب دارند و برخي مسائل اختلاف‌برانگيز که بين نخبگان تشيع در کشورهاي اصلي شيعه وجود دارد در اين کشور مطرح نيست.
وجود مستبصر مشهور «دکتر سيد محمد تيجاني سماوي» که از اهالي شهر "قفصه" يکي از شهرهاي جنوبي کشور تونس است نيز علت گرايش بسياري از تونسي‌ها ـ چه در داخل اين کشور و چه در اروپا ـ به مذهب اهل‌بيت(ع) شده است.
در جولاي سال 2007 هفته‌نامه الوطن تونس ـ که گفته مي‌شود "گرايش بعثي" دارد ـ با چاپ مقاله اي با عنوان چگونه شيعه شدند و ... چرا؟ ضمن چاپ عکس نه نفر از شيعيان تونس مانند «تيجاني» و «مبارک بغداش» ، به مسائلي مانند تعريف شيعه، کيفيت انتشار تشيع در تونس، مشکلات شيعيان تونس و ازدواج موقت، پرداخت و تلاش نمود بين مسلمانان تونس فتنه‌انگيزي کند. اين نشريه سپس خواهان اظهار نظر مردم در ارتباط با تشيع از طريق ايميل شد؛ که به لطف خدا اينگونه توطئه‌ها نيز به شناخت بيشتر مردم و در نتيجه گسترش اين مذهب خواهد انجاميد.
يکي از نگراني‌هاي شيعيان تونسي، فرزندان آنها و باصطلاح "نسل جديد" است. اين نگراني با وجود دو تهاجم فرهنگي که از سوي "غرب" و "وهابيت" عليه اسلام اصيل آغاز شده است جدي‌تر نيز به نظر مي‌رسد.
اکنون و با سقوط حکومت استبدادي بنعلي، بايد ديد که پيروان مذهب اهل‌بيت(ع) در آينده تونس چه نقشي را بازي خواهند کرد.
