به گزاش مشرق به نقل از تسنیم،برنامه مناظره این هفته با موضوع و محوریت سینمای جشنوارهای برگزار شد.مسعود جعفری جوزانی، ابوالحسن داودی، منوچهر شاهسواری، پرویز شیخطادی و اکبر نبوی میهمانان این برنامه بودند.
این دوازدهمین برنامه «مناظره» است.
نگاه به جشنوارههای خارجی یا نگاه به داخل سرزمین، سوالی بود که مرتضی حیدری در ابتدای این قسمت از مناظره، آن را موضوع اصلی مناظره اعلام کرد.
به همین ترتیب سوال پیامکی برنامه مناظره، یک تشخیص اولویت برای سینمای ایران بود: کدام مخاطب باید در اولویت فیلمسازان ایرانی باشد؟ گزینه اول :مردم داخل ایران. گزینه دوم جشنوارههای خارجی.
بعد از صحبتهای اولیه مرتضی حیدری، مجری ثابت برنامه که ظاهرا برای اولین بار بود که وارد یک بحث فرهنگی به روز ایران میشد، مستندی در مورد تاریخچه حضور ایران در جشنوارههای خارجی پیش از انقلاب و بعد از انقلاب پخش شد.
در گوشههایی از این مستند تصاویری از حضور ایران در جشنوارههای خارجی پخش شد.بحث داغ سیاهنمایی فیلمهای جشنوارهای از موارد مطرح شده در این مستند کوتاه بود.چیزی که میشد حدس زد که یک محور اساسی برای بحثهای امروز است. حدسی که دقایقی بعد صحبت آن اثبات شد.
جوزانی:تریبون جهانی جشنوارهها را از دست ندهیم، سوال برنامه غلط است
مسعود جعفری جوزانی اولین فردی بود که به پشت تریبون مناظره آمد.
جوزانی حرفهایش را غیرمنتظره شروع کرد و غیرمنتظره پایان داد، هر چند که نهایتا موضعی بینابین گرفت. جوزانی در ابتدا با تاکید بر اینکه پرسیدن این سوال که آیا سینمای جشنوارهای و حضور فیلمها در خارج از کشور فضیلت محسوب میشود از اساس اشتباه است، گفت: سینما یک زنجیره است، سینما پوستر یک ملت است، وقتی میخواهیم وارد یک بازی شویم باید با قواعد آن بازی آشنا باشیم. وقتی فیلمسازی میخواهد فیلم بسازد نباید فکر کند که این فیلم را برای جشنواره میخواهد بسازد. اگر یک فیلم نتواند در داخل کشور موفق باشد در خارج از کشور نیز موفق نیست اما باید توجه داشت که حضور یک فیلم در یک جشنواره خارجی یک موفقیت محسوب میشود و جلوگیری از آن اشتباه است.
وی با تاکید بر اینکه باید به یک تعریف مشترک از سینما برسیم، گفت: سینما یک صنعت است که باید به دادوستد با مردم بپردازد. مردم چون ارزشها و رویاهای خود را در سینما میبینند به آن جذب میشوند و به سینما میآیند. اگر بناست در بازار جهانی حضور یابیم باید با همه توان تلاش کنیم تا در جشنوارههای خارجی حضور پیدا کنیم. این به این معنی نیست که برای سلیقههای مخاطبان خارجی فیلم بسازیم.
این تهیه کننده و کارگردان با اشاره به خصلتهای مشترک مردم جهان گفت: مردم دنیا دارای احساسات مشترکی هستند. نگرش به پاکی، خوبی و توسعه قابل توجه همه است. ما میتوانیم با حضور در جشنوارهها تریبونی جهانی داشته باشیم و نباید به هیچوجه آن را از دست دهیم. چون چرخه سینمای ما به هم میریزد. البته نباید فکر کنیم حضور در جشنوارهها و گرفتن جایزه فضیلتی برای ما نسبت به بقیه ایجاد میکند.
داوودی: سینمای بعد از انقلاب آئینه تمام نمای فرهنگ ایران/همه جشنوارهها را به یک چشم سیاسی نگاه نکنیم
ابوالحسن داوودی، کارگردان، فیلمنامهنویس و تهیهکننده سینمای ایران دومین فردی بود که در برنامه مناظره به بیان دیدگاههای خود درباره حضور سینمای ایران در جشنوارههای خارجی پرداخت.داوودی ترجیح داد حرفهایش را با پایان حرف جوزانی شروع کند.
وی در ابتدای صحبتهایش گفت: در حال حاضر بحثهای مهمتری در سینمای ایران وجود دارد که باید به آنها پرداخت مسالهای مانند ماهیت و وضعیت کنونی سینمای ایران نیاز به بحث و پرداختن بیشتری دارد اما امروز در اینجا به مساله حضور سینمای ایران در جشنوارههای خارجی میپردازد.
وی ادامه داد: نگاهی به تاریخچه حضور ما در جشنوارههای خارجی نشان میدهد که در دورههای مختلف این حضور تاثیرات متفاوتی بر سینمای ایران داشته است. آنچه مسلم است سینمای ایران بعد از انقلاب به آیینه تمامنمای فرهنگ ایران تبدیل شد و توانست سفیر فرهنگی ارزانقیمتی برای کشور ما باشد.
داوودی با اشاره به لزوم استفاده از سینما به عنوان یک ابزار اظهار کرد: ما اگر از این ابزار استفاده نکنیم یک عنصر مهم و ارزانقیمت را برای شناساندن خودمان به دنیا از دست دادهایم. در همین راستا بایستی ورای تمام سلیقهها و جناحهای سیاسی نگاهی ملی به حضور در جشنوارهها داشته باشیم که اگر غیر از این باشد بازی را باختهایم.
این تهیهکننده سینمای ایران تصریح کرد: سینما برای حضور در جشنوارههای جهانی باید جایی برای بیان افکار ملی و چیزی فراتر از یک حضور صرف در جشنوارهها باشد. از طرفی دیگر جشنوارههای جهانی یک قالب سیاسی مشخص ندارند و نمیتوان همه آنها را به یک نگاه مشخص دید. به طور حتم فیلمهای خوب فرصت حضور در جشنوارهها را خواهند داشت.
انتقاد تند شاهسواری از سوال برنامه
منوچهر شاهسواری به عنوان سومین نفر پای تریبون مناظره حاضر شد صحبتهای خود را با یک انتقاد کوچک از برنامه آغاز کرد، انتقادی که به یک نقد اساسی در مورد سوال برنامه منتهی شد:یک اطلاع غلطی در این برنامه در مورد من داده شد. من نویسنده نیستم بلکه به عنوان یک تهیهکننده در اینجا حاضر شدم و از سوال به شدت غلط شما در مورد اینکه تولیدگران باید نگاهی به جشنواره داشته باشند یا در تولید فیلم خود نگاهی به مردم ایران داشته باشند انتقاد دارم
او در ادامه افزود: سینمای ایران جایگاه فرهنگی بزرگی دارد چرا باید مخاطبان خود را از مردم ایران انتخاب کند یا از مردم جهان؟ سینمای ایران جهت و سمتوسویی دارد در جهان و همیشه سینماگران ایران با نگاه عالمانه به جهان تلاش دارند که به همه مردم نگاه یکسانی داشته باشند. سینمای ایران وظیفه دمیدن روح به جهان بیرونی را دارد و این نیز جز فرهنگ و هنر ایرانی است که در برجستهترین عنصر فرهنگ که سینما است حاصل میشود.
وی در ادامه افزود: ما میتوانیم حرف درست و جهانی بزنیم. ما در عرصه سینمای جهانی باید به عنوان تولید محتوای اصیل فرهنگی کشنگرانه عمل میکنیم و نباید منتظر بمانیم آثاری چون «آرگو» و «300» ساخته شود و ما آنها را مورد نقد قرار دهیم و در مقابل آن چیزی نساخته باشیم و دیگران بسازند و فقط در مقابل آن واکنش نشان دهیم.
وی در ادامه با اشاره به صحبتهای جعفریجوزانی و عبدالحسن داودی به این نکته اشاره کرد که تمام حرفهایی که ما میزنیم حول یک محور میچرخد اما از نگاه متقابل. در نهایت باید گفت که سینمای ایران با توشههای عظیم فرهنگی و اخلاقی که به دوش دارد میتواند نقش حساسی را حتی در جهان ایفا کند.
شیخطادی: سینمای جشنوارهای سرخورده، حراف، دنیازده، بیثبات و خمور است
پرویز شیخ طادی در ادامه برنامه به جایگاه آمد و با طرح سوال جایگاه فرهنگی ایران صحبتهای خود را شروع کرد و گفت: آیا سینمای تهرانی به سینمای کشور خط میدهد و یا سینمای غربی؟
وی با طرح این سوالات که سینمای بومی ما کجا قرار دارد؟ آیا سینمای جشنوارهای در حق سینما حق دارد؟ آیا جشنوارههای خاص خطدهی ندادهاند؟ افزود: تمام فیلمهای ما فاقد قهرمان و داستان اصلی شدهاند و سینمای ضدقهرمان برای مخاطبان جذابیتی ندارد.
شیخطادی با بیان اینکه اگر به دنبال جذب جشنوارههای خارجی و رضایت مردم ایران هستیم با تقلید به جایی نخواهیم رسید و اگر رسیدهایم که باید ثابت شود.
به گفته این کارگردان در عرصه سینمای کشور و ساخت فیلمها نیازمند رقابت با نقاط مختلف کشورهای جهان هستیم.
وی قهرمانان سینمای اروپا و جشنوارهای را دارای ویژگیهای از جمله سرخوردگی، حراف، دنیازده، بیثبات، خمور، افتاده در جریان باد، جوزده و... دانست.
شیخطادی به حضور در جشنوارههای بینالمللی اشاره کرد و گفت: البته حضور در این جشنوارهها انسان را شورمند میکند به این دلیل که میدانیم فیلم دیده شده و مخاطب آن را درک کرده است.
کارگردان «روزهای زندگی» به بیان خاطرهای از تهیه کننده فرانسوی پرداخت و یادآور شد: در سال 86 از فرانسه تهیه کنندهای ایرانی برای ساخت فیلمی با من تماس گرفت و گفت، یک شرط دارم که باید با موضوع کشور خودت و همسایه ایران فیلمی بسازی و باید در آن انتقاد کنی و من به دلیل انتقاد آن را نپذیرفتم.
وی افزود: ما باید اهداف جشنوارههای سینمایی را بشناسیم. باید دیپلماسی فرهنگی سیاسی را بشناسیم. ساخت 100 فیلم ضدایرانی و ایجاد 50 شبکه فارسیزبان از جمله اقدامات کشورهای اروپایی بر علیه کشور ایران است. باید با این پیشفرضها به سینما نگاه کرد.
پایان بخش اول مناظره با سخنان نبوی/" اگر پیام فیلم متناسب با ارزشهای ماست چه بهتر که جهانی شود"
بخش اول برنامه مناظره امروز با سخنان اکبر نبوی، کارشناس و منتقد سینما به پایان رسید.
اکبر نبوی در ابتدا با تاکید بر اینکه صحبتکردن در مورد سینما به آسانی حرف زدن درباره دیگر هنرها نیست، گفت: سینما دارای سه ساحت است که هر کدام برای خود جهانی متفاوت دارد. سینما دارای ساحتهای صنعتی، رسانهای و هنری است. نمیتوان بدون توجه به همه آنها در مورد سینما صحبت کرد. وقتی در مورد مخاطب سینما صحبت میکنیم باید توجه کنیم که به کدامیک از این ساحتها توجه داریم.
وی افزود: اگر میخواهیم به وجه صنعتی سینما توجه کنیم باید در نظر بگیریم که سینما کالا است و مصرفکننده داخلی و خارجی معنا ندارد. باید بازار را تا حدی که میتوان گسترش داد. در وجه رسانهای سینما مهمترین شاخص پیامی است که این رسانه عرضه میکند. اگر پیام متناسب با ارزشهای ملی باشد خوب است که در جهان منتشر شود و این انتشار میتواند با هر ابزاری از جمله جشنوارههای خارجی انجام شود.
این منتقد سینما اضافه کرد: اگر به وجه هنری سینما توجه کنیم، سینما یا الهی است و یا شیطانی. هنر یا فطرتگرا یا مادی است. اگر هنر یک اثر سینمایی متناسب با فطرت انسانها باشد خوب است. اگر زبان سینما فطری باشد میتواند مخاطب خود را در جهان پیدا کند. در آن زمان نمیتوانیم برای هنر محدودیتی در مخاطب پیدا کنیم. مگر فردوسی و حافظ با بخشنامه انتخاب شدند؟ مردم با دل و جان آنها را انتخاب کردند.
نبوی در پایان در پاسخ به سوال حیدری مجری برنامه که در مورد حضور فیلمهای ایرانی در جشنوارهها پرسید گفت: حضور ما در جشنوارهها به نفع فرهنگ ملی ما بوده است.
بخش دوم مناظره آغاز شد/ شیخطادی: سینمای جشنوارهای، سینمای ایران را خنثی کرده است
بخش دوم مناظره با محوریت این قالب بحث شروع شد که میهمانان برنامه در مورد اظهارات یکدیگر صحبت میکنند در این بخش پرویز شیخطادی در پاسخ به اظهارات منوچهر شاهسواری گفت: بحثی که من در اینجا مطرح کردم در حوزه سینما به لحاظ صنعتی سینماست. مثالهای که آقای شاهسواری گفتند همه سینمای قهرمانی و مردمپسند است و مردم دنیا این سینما را دوست دارند. نه سینمای جشنوارهای را.
وی در ادامه افزود: سینمایی میتواند در مقابل سینمای هالیوود مقابله کند که سینمای قصهدار و قهرمانی است. سینمای ضد داستان و سینمای جشنوارهای نه تنها به اقتصاد کمک نکرده است بلکه به ورود مردم به سینما نیز کمکی نکرده است.
در اینجای مناظره مرتضی حیدری در خصوص فیلم سینمایی جدایی نادر از سیمین و مخاطبان سینمایی که داشت سوال کرد و پرویز شیخطادی در پاسخ گفت: بحث در مورد این فیلم مفصل است، اما خیلی اوقات مردم گاهی اوقات برای کنجکاوی به تماشای فیلم میروند.
او در ادامه افزود: سینمای هالیوود خط خودش را از سینمای جشنوارهای جدا کرده است تا اقتصاد خود فعال کند. چطور ممکن است ما بگوییم سینمای جشنوارهای به اقتصاد لطمهای نمیزند. این نگاه جشنوارهای سینمای ما را به یک سینمای خنثی تبدیل کرده است.
در اینجای بحث منوچهر شاهسواری دوباره گفت: آیا علت خنثی شدن سینمای ایران تنها نگاه جشنوارهای به سینماست؟ که پرویز شیخطادی در پاسخ گفت: موضوع مناظره فعلا نگاه جشنوارهای به سینماست. من در مورد خنثی بودن سینما به دلیل نگاه جشنوارهای که در سینمای ایران وجود دارد صحبت میکنم.
شاهسواری:فیلمهای جشنوارهای هیچگاه موجب تحقیر ایران نشدند
منوچهر شاهسواری درباره طرح اصلی برنامه مناظره یعنی پرداختن به حضور سینمای ایران در جشنوارههای خارجی با مطرح کردن یک سوال اساسی اظهار کرد: فیلمهایی که در جشنوارههای خارجی حضوری موفق داشتند چگونه میتوانند موجب تحقیر ما در مجامع بینالمللی شوند. قبل از انقلاب فیلمهایی مانند گاو دو جایزه کارگردانی و بازیگری را در یکی از جشنوارههای معتبر بینالمللی دریافت کردند و ما همچنان به این فیلم افتخار میکنیم.
وی ادامه داد: نخستین فیلم جدی ما بعد از انقلاب که توانست در جشنوارههای بینالمللی خود را مطرح کند و جایزه بگیرد فیلم دونده اثر امیر نادری بود این فیلم حکایت پسر نوجوانی است که برای رسیدن به اهدافش تلاش میکند و رنج میکشد تا یاد بگیرد. چنین شخصیتی و چنین داستانی کجایش برای ما حقارت میآورد.
شاهسواری تصریح کرد: من میخواهم بگویم که فیلمهای جشنوارهای هرگز موجب تحقیر فرهنگ ما نمیشود ما باید با یک عقل منصف به این قضیه بنگریم و از زوایای مختلف آن را مشاهده کنیم تا بتوانیم در این باره تصمیم درصتی بگیریم.
ابوالحسن داوودی در ادامه برنامه از شیخطادی خواست که مثالی از فیلمهای جشنوارهای موفق بزند.وی ادامه داد: جشنوارهها براساس سلایق، سیاستها و دولتهای مختلف اعمال میشوند که قطعا بعضی جشنوارهها سیاسی و با غرض برگزار میشود.
به گفته این تهیهکننده سینمای ایران انفعال و سرخورده نیست و ما باید سرانجام مشخص کنیم که نمایش واقعی از از جامعه درست است یا غلط؟ حتی فیلم «جدایی نادر از سیمین» ساخته اصغر فرهادی نیز قبل از اکران در دورهای توقیف شده بود.
وی ادامه داد: آیا این حرکت مبتنی بر سیاستهای جشنواره و یا براساس سیاستهای مدیریتی کشور است.
داوودی بیشترین سهم نمایش تصویر جامعه ایرانی را در عرصه سینما دانست و تصریح کرد: سهم ما مهم و تاثیرگذار بوده. در اینکه دارای نکات منفی هم بوده شکی نیست اما سینمای ایران دارای تاثیرگذاری بسیاری در جوامع بینالملل بوده است.
مسعود جعفری جوزانی در ادامه گفت: ما از ناتواناییهای داخلی خود ارزیابی درستی نداریم و آن را بر گردن یکدیگر میاندازیم در حالی که عدهای در اوایل انقلاب بودند که زبانشان سریعتر از عقلشان حرکت میکرد و توانستند وارد حوزه سینما شده و متاسفانه براساس لابی اروپا ضربههای بد و محکمی را بر تفکر، فیلمسازی و سیاستهای ما وارد کنند.
به گفته این کارگردان وقتی تحقیق میکنیم متوجه میشوید که جاسوسهای مجانی که ما آنها را پرورش دادهایم پشت این حرکتها قرار دارند و توسط لابیها هدایت میشوند.
وی اضافه کرد: حضور فیلمهای ایرانی در جشنوارههای بینالمللی باعث افتخار ما است.
نتایج اولیه نظرسنجی برنامه اعلام شد/ 70 درصد، اولویت سینما را مردم ایران دانستند
اولین نتایج نظرسنجی برنامه دوازدهم مناظره در این قسمت از برنامه توسط مدرتضی حیدری اعلام شد. طبق این نظرسنجی از در حدود 15 هزار رای ارسال شده حدود 70 درصد معتقد به گزینه اول، یعنی درنظر گرفتن مخاطبان ایرانی برای فیلمها بودند و تنها 30 درصد معتقد به اولویت جشنوارههای خارجی برای سینماگران ایرانی بودند.
جعفری جوزانی:باید یقه مدیریت فرهنگی را گرفت که چرا فیلم جشنوارهای ساخته میشود/ رابطه دولت و سینما هنوز معلوم نیست
جعفری جوزانی ادامهدهنده بعدی بحث بود. جوزانی با تاکید بر اینکه مشکل ما این است که در مورد همه مشکلات داخلی یک جدول درست میکنیم و بعد براساس آن به دشمنی فرضی و غیر توجه میکنیم، گفت: هر تفکری دشمن دارد. اما نباید به تخطئه بپردازد. اگر از اوایل انقلاب قرار بود به حرفهای کسانی که به تخطئه سینما میپرداختند گوش دهیم، سینمای فعلی را نیز نداشتیم.
وی افزود: امروز نیز اینگونه است، امروزه کسانی که در قدیم با موتور جلوی سینما مانور میدادند و میگفتند سینما لهو و لعب است، در فرنگ نشستهاند و برعلیه فرهنگ جامعه ما عمل میکنند. اگر اکنون به فیلمی در جشنوارههای خارجی لطفی میشود نیز از طریق همین افراد است که اکنون در دل اجنبیها هستند.
این تهیه کننده و کارگردان سینما در ادامه افزود: اینکه به صورت کلی بگویم فیلم جشنوارهای بد است، درست نیست. ما در وزارت ارشاد اداره ممیزی داریم که همه فیلمها از فیلتر آن میگذرد. ما فیلمسازان نمیدانیم باید به سلیقه اداره ممیزی فیلم بسازیم و یا طبق سلیقه مردم فیلم بسازیم. هیچ فیلمی بدون عبور از فیلتر اداره ممیزی ساخته نمیشود و هر فیلمی که در جشنواره میرود با تایید این اداره است. پس باید یقه مدیران فرهنگی را گرفت و گفت، که چرا شما فیلم جشنوارهای ساخته میشود.
جعفری جوزانی با اشاره به به انتخاب داوران جشنوارهها در یک روند طبیعی گفت: داوران طبق سلیقه خود فیلمها را انتخاب میکنند من نیز بارها به عنوان داور جشنوارههای فیلم انتخاب شدهام. ممکن است فیلمی در افغانستان در مورد مشکلات بانوان در این کشور ساخته شود و من با آن احساس همسویی کنم و به آن جایزه دهم.
وی در ادامه تصریح کرد: هنوز مشخص نیست که تولید را باید مردم انجام دهند و دولت راهبردی عمل کند و یا باید دولت نیز فیلم بسازد. اکنون بنیادها و سازمانهای زیادی از دولت هستند که فیلم تولید میکنند و با زور و اعمال قدرت فیلمها را در نوبت اکران میگذارند. سینمادارها هم مجبور هستند فیلمها را با تعداد اندکی مخاطب اکران کنند.
این تهیه کننده و کارگردان سینما با تاکید بر اینکه وجود سینما در شرایط فعلی افتخار بزرگی محسوب میشود، گفت: همین که سینما داریم افتخار بزرگی است چون توسط یک فعالیت جمعی به آن رسیدهایم. اگر میخواهیم به وجه هنری سینما توجه کنیم باید زمان صرف آن کنیم. نباید فقط سینما را محکوم کنیم. باید از عقلمان نیز کمک بگیریم. هر کس که فیلمی ساخت و در جشنواره شرکت کرد و جایزه برد، وطنفروش نیست.
اکبر نبوی: تماشای فیلم «دایره» برای خود جعفر پناهی هم شرمآور است، اما همه فیلمهای جشنوارهای مثل «دایره» نیست
اکبر نبوی منتقد سینمایی کشور در ادامه بحث درباره جایگاه اجتماعی سینما گفت: به اعتقاد من سینما یک پدیده اجتماعی است و باید تحلیل درستی از آن داشته باشیم، وقتی ما تحلیل درستی از سینما نداریم مباحث به صورت کلی مطرح میشوند، دقیقا مانند آن چیزی که در این برنامه در حال رخ دادن است.
وی ادامه داد: وقتی به تغییرات اجتماعی جامعه بشری نگاه میکنیم، ادبیات مسلط بر جوامع روشنفکری به شدت متاثر از رئالیسم سوسیالیستی است. نگاه برخی از دوستان را که به صورت مطلق به این مقوله مینگرند اصلا نمیپسندم هر کدام از دیدگاهها قابل تفکیک است ما نمیتوانیم نگاهی سیاه و مطلق داشته باشیم و یا اینکه کاملا به قضیه خوشبین باشیم.
نبوی با تاکید بر نگاه رئالیسم سوسیالیستی ادامه داد: در نگاه رئالیسم سوسیالیستی گرایش به طبقههای تهیدست بیشتر است. فیلمسازهایی که این نگاه را دارند هم بیشتر به سمت طبقات فرودست جامعه میروند. در این قشر فقر و مشکلاتی مانند این بیش از هر چیزی به چشم میآید حال این فقر گاهی نکات تاریکی را نشان میدهد و گاهی هم میتواند عزت یک جامعه را نشان دهد مانند فیلم «بچههای آسمان» اثر مجید مجیدی.
این منتقد سینمای ایران در ادامه صحبتهایش آمارهایی درباره حضور سینمای ایران در جشنوارههای خارجی ارائه کرد.
نبوی گفت: براساس آماری که در سینمای ایران وجود دارد از ابتدای حضور ایران در جشنوارههای بینالمللی 27 هزار حضور در جشنوارههای بینالمللی تجربه کردهایم که 2700 جایزه بینالمللی حاصل این حضور بوده است. در این میان فیلمهای بعد از انقلاب 26 هزار بار در جشنوارههای خارجی حاضر بودهاند. میزان داورانی که از ایران برای داوری در جشنوارههای خارجی دعوت شدهاند 600 بار بوده است که 580 داور بعد از انقلاب دعوت شدهاند.
وی با بیان پرسشی صحبتهایش را ادامه داد: ما باید از خود بپرسیم که از نگاه به این آمار به چه نتیجهای خواهیم رسید. هر کدام از این فیلمها حضورشان تاثیر خاصی در معرفی سینما و فرهنگ ایران داشته است. ما به هیچ وجه نگاهی مطلقگرا به حضور ایران در جشنوارههای بینالمللی داشته باشیم هرگز نمیتوان این حضور را به طور مطلق سیاه دید و هرگز هم نمیتوان کاملا دیدگاه روشنی نسبت به این قضیه داشت.
نبوی ادامه داد: بهطور حتم همه فیلمها خوب نبودند، فیلمی مانند «دایره» اثر جعفر پناهی برای ما و شاید در خلوت خود فیلمساز موجب شرمسازی است. این فیلم به هیچوجه بیانگر عزت فرهنگ ایران نیست اما باید از خودمان بپرسیم که آیا تنها با وجود فیلمی مانند «دایره» باید همه فیلمهای دیگر را که در جشنوارههای خارجی حاضر میشوند با یک چشم ببینیم.
وی در پایان بار دیگر با تاکید بر اجتماعی بودن سینما اظهار کرد: بهطور حتم سینما یک پدیده اجتماعی است و نباید با نگاهی مطلق ان را نگریست. سینما گاهی از وزارت خارجه در معرفی و دفاع از فرهنگ ایرانی موفقتر بوده است و البته گاهی هم نتایج تخریبی برای فرهنگ کشور ما در بر داشته است.
شیخطادی: چرا به یک «حبه قند» فیلم جشنوارهای نمیگوییم/دیپلماسی غرب میخواهد ایران را آشفته نشان دهد
بحث به تدریج در حال داغ شدن بود.پرویز شیخطادی که جنجالیترین حرفهای امروز تا به اینجا متعلق به او بود، دوباره به میدان آمد و گفت: فرق است بین افتخار و توهم افتخار. اگر این افتخارات در اتمسفر غرب و به خصوص در مورد کشورهای در حال توسعه صورت میگیرد باید به گونه دیگری به آن نگاه کرد و آنها را رصد کنیم و ببینیم چند جشنواره حرکت سیاسی را دارند پیش میبرند. وقتی مرتضی حیدری در خصوص مصداقهایی از فیلمهایی که در جشنوارهها حضور پیدا کردند از شیخطادی پرسید وی از آوردن مصداق و مثال خودداری کرد و به این نکته بسنده کرد که چرا امثال فیلمهای «یک حبه قند» عنوان فیلم جشنوارهای ارسال نمیشود.
شیخطادی در ادامه گفت: من یک مثالی میزنم . دو سال پیش در جشنواره فیلم فجر 170 فیلم از کشورهای مختلف ارسال شده است. وقتی هیئت انتخاب به این فیلمها نگاه میکردند همه آنها را شبیه هم و شبیه فیلمهای ما میدیدند. نمیدانیم که ما چه کردیم که آنها فکر میکنند ما اینگونه فیلمهای بدون مخاطب را میتوانیم بپذیریم.
وی در ادامه افزود: حکومت اسلامی مدلش به گونهای است که غرب نمیخواهد این کشور موفق شود و دیپلماسی غرب تلاش دارد که کشور ایران را آشفته نشان دهد اما اگر هوشمندی در سیاستگذاری صورت بگیرد آنها در تحلیل خود با مشکل مواجه خواهند شد.
مرتضی حیدری مجری برنامه خطاب به ابوالحسن داودی به سوال مخاطبان برنامه اشاره کرد و گفت: این نگاه وجود دارد که در صنعت سینمای ما تولیدکنندگان و فیلمسازانی وجود دارند که مافیایی را برای سینمای ایران شکل دادند و بعضی میخواهند در جشنوارههای خارجی حضور پیدا کنند تا بتوانند در جمع این گعدهها قرار بگیرند.
داودی: مدیریت فرهنگی هر دوره میخواست سینما را از نو اختراع کند
داودی در پاسخ به این سوال گفت: ما در این دورانی که گذشت شاهد افراطها و تفریطهایی بودیم که در شرایط مدیریتهای مختلف آن را دیدهایم.
وی با اشاره به قضاوتهایی که در دورههای مختلف مدیریتهای سینمایی نسبت به دورههای گذشته خود انجام میدهند گفت: دوره مرحوم سیفالله داد تا دوره بعدی آن حتی تا دوره شمقدری و تاکنون دوستان همه میخواهند سینما را گویا دوباره اختراع کنند و این را در تمام زمینهها و عرصههای سینمایی ایران شاهد هستیم و این اتفاق و رفتار غلط در عرصه مدیریتی جاری شده است.
داودی در بخش دیگری از سخنان خود اشاره کرد: هر کسی باید شأن خود را به اندازهای که دارد جستجو کند و اینکه در سینما جریانهای خاصی داریم که به صورت منفعت طلبانه هستند و میخواهند همه چیز را برای خودشان داشته باشند وجود دارد. همانگونه که در همه جا است اما چون سینما به عنوان ویترین فرهنگ تعریف شده است بیشتر در چشم است. من معتقدم در اینکه کسی که میخواهد شأن خود را پیدا کند باید تلاش کند و به نظر من همه میتوانند با سلیقههای متفاوتی که دارند با تکیه بر نقاط مشترکی که هست این مشکلات را بپوشانند.
در ادامه برنامه مرتضی حیدری سوالات بینندگان را مطرح کرد و خطاب به منوچهر شاهسواری پرسید آیا راه ورود به سینمای ایران هم از جشنوارههای خارجی میگذرد یا خیر؟ که شاهسواری گفت: این دو موضوع اساسا جدای از یکدیگر هستند.
وی با اشاره به سخنان شیخطادی در خصوص ارزیابی 170 جشنواره فیلم و عدم تماشای مردم از این فیلمها افزود: ما 170 فیلم میبینیم که کسی برای آن بلیتی خریداری نمیکند اما در خارج همه فیلمها دیده میشود که این اقدام با تولید فیلم در ایران و دیده شدن آنها تفاوت دارد.
به گفته این تهیه کننده سینمای ایران؛ مبتنی بر یک اعتماد جدی مردمی، قدرت زبان فارسی و داشتن پیشینه قوی است و باید این عوامل را سرلوحه اهداف خود قرار دهیم.
شاهسواری تولید و نیز عبور از ممیزیهای کاهنانه و افزایش ظرفیت سینمای ایران را تنها راه بیرون رفت از این وضعیت دانست و گفت: سینمای ایران باید به سمت بازارهای بینالمللی حرکت کند و با رویکرد انفعالی موفق نخواهیم شد. باید از این حوزه (انفعالی) خارج شویم و به تولید برسیم.
جوزانی: استقبال نکردن از فیلمهای کیارستمی در داخل کشور، ربطی به جشنوارهای بودن آن ندارد
جعفری جوزانی در پاسخ به اینکه چرا فیلمهای عباس کیارستمی به جز فیلمهای که در جشنواره بینالمللی حضور داشته است در اکران گیشه موفقی نداشته است، گفت: اگر فیلمی در گیشه موفق نبوده مربوط به خود فیلم است و ربطی به این بحث ندارد. حضور فیلمها در جشنوارههای بینالمللی دستاوردهای خوبی دارد.اما ملتها شبیه به یکدیگر نیستند. اگر کیارستمی فیلمی ساخته که در فرانسه تولید شده و ضرر اقتصادی برای ایران نداشته است، گیشه نداشتن آن مشکلی را برای کشور به وجود نخواهد آورد.
پرسشی در مورد چرایی اعلام نام «جدایی نادر از سیمین» توسط همسر باراک اوباما
ابوالحسن داوودی در پاسخ به این سوال که اعلام برنده شدن فیلم «جدایی نادر از سیمین» توسط همسر باراک اوباما را اتفاقی میدانید؟ پاسخ داد: آن بخش سوال را نمیدانم ولی فیلم «جدایی نادر از سیمین» نوعی سینمای اجتماعی است و تصویر بدی از جامعه ایران را نشان نمیدهد که بخواهد شان ما را پائین بیاورد و زمانی که این فیلم در برابر فیلمهایی که حیثیت ایران را از بین میبرد با چنین استقبالی مواجه میشود و از تریبون جهانی پخش میشود مزایای بسیاری دارد ؛ اما اموری هم مربوط به توطئه و سیاستهای کشورهای اروپایی است که بحثش جداگانه است.
شاهسواری در پاسخ به اینکه چرا با موضوع تسخیر لانه جاسوسی پیش از آرگو فیلمی ساخته نشده، پاسخ داد: زمانی که نظام فرهنگی ما را وادار میکند در حالت انفعال باشیم، بیشتر حواسمان به بیرون است و به داخل توجهی نداریم.
وی افزود: سینمای ما حرکت به سمت زیرزمینی شدن دارد و بیهودهگویی کلیه خلاقیتهای سینمای ایران را از لمس زندگی روزانه دور کرده و غفلت ما غفلت خاص و غفلتهای مدیران آمرانه میباشد.
شیخطادی: جشنواره خوب هم وجود دارد، اما اتمسفری که برای ایران ساخته شده است بد است
در ادامه برنامه مناظره پرویز شیخطادی در پاسخ به این سوال که آیا جشنوارههای فرهنگی و غیرسیاسی در جهان موجود است که حضور فیلمهای ایرانی در آنها مفید باشد، گفت: امروزه هزاران جشنواره خوب در جهان وجود دارد که میتوانیم در آنها شرکت کنیم اما اتمسفری که برای ما ساختهاند اتمسفر بدی است و تنها چند جشنواره معدود است که برای ما بولد شده است.
نبوی: نمیتوان در مورد همه جشنوارهها یکجور قضاوت کرد
اکبر نبوی در پاسخ به این سوال که بالاخره طرفدار فیلمهای جشنوارهای و یا فیلمهای مردمی است؟ گفت: من سینما را در 3 ساحت طبقهبندی کردم و رویکردم در پاسخ به این سوال مشخص بود. واقعیت این است که نمیتوان حکم مطلقی داد. جشنوارهها همه سیاسی نیستند اما جشنوارههای به شدت سیاسی نیز داریم. برخی فیلمها سیاهنمایی میکنند و برخی نیز نمیکنند نمیتوان در مورد پدیدههای اجتماعی به صورت مطلق نظر داد و فقط میشود به آنها نسبی برخورد کرد.
جعفری جوزانی:رنگ خدا و بچههای آسمان، نمونه فیلمهای مثبتی که در جشنوارهها هم تقدیر شدهاند
مسعود جعفریجوزانی در پاسخ به این سوال که آیا فیلم خوبی وجود دارد که توانسته باشد در جشنوارههای خارجی جایزه بگیرد، گفت: فیلمهای متعددی از جمله رنگ خدا و بچههای آسمان وجود دارد. ما باید در آغاز به این فکر کنیم که خودمان چه کردهایم. اشکالی که ما داریم و رسانهها نیز به آن دامن میزند این است که مدیران به مدیران قبلی تهمت میزنند و میگویند آنها خوب کار نمیکردند. ما اگر به شیوه طبیعی فیلم بسازیم و محدودیتهای سلیقهای را از بین ببریم طبیعتا فیلمهایی ساخته می شود که مردم با آن ارتباط برقرار میکنند و به ما سود میدهند.
داوودی: جشنوارههای خارجی فیلمهای حاتمیکیا را مستقل نمیدانند
ابوالحسن داودی در پاسخ به این سوال که چرا فیلمهای حاتمیکیا با وجود استقبال وسیع در داخل کشور در جشنوارههای خارجی مورد استقبال قرار نمیگیرند گفت: به نظرم هر جشنواره یک رویکرد مشخص به خود دارد و براساس آن رویکرد فیلم انتخاب میشود. فیلمهایی که حاتمیکیا میسازد نیز دارای طیفهای مختلف است که دچار فرازونشیبهایی است اما جنس سینمای او به نوعی است که رویکرد و مخاطبانش مشخصتر است. از دید جشنوارهها حرفهایی که حاتمیکیا میزند به حرفهای صداوسیما و سایر رسانههای دیگر نزدیک است. جشنوارهها هر نوع وابستگی یک فیلم به دولت را نمیپذیرند. آنها فکر میکنند فیلمهای حاتمیکیا مستقل نیست.
منوچهر شاهسواری در پاسخ به این سوال که انتخاب فیلم گذشته برای حضور در اسکار چه نفعی برای سینمای ایران دارد، گفت: زمانی ما در مورد مالکیت فیلم و زمانی در مورد ایده و فرهنگ یک فیلم حرف میزنیم. فرض کنید نکونام در اوساسونا بازی کند و قهرمان شود. این مجاورت فرهنگی باعث میشود که ما به آن توجه بیشتری داشته باشیم. امروزه مرزهای فرهنگی جهان مرزهای قابل دفاعی نیست. این مرزها فرو ریخته و ما در اتاقهای شیشهای زندگی میکنیم.
در ادامه برنامه مناظره پرسش یکی از بینندگان برنامه برای شیخطادی مطرح شد. این بیننده پرسیده بود که آیا فیلمهای ژانر دفاع مقدس هم میتوانند در جشنوارههای خارجی حضور داشته باشند یا خیر، شیخطادی برای پاسخ به این پرسش گفت: ما تاکنون برای حضور در برخی جشنوارهها تلاش کردهایم و موفق هم شدهایم اما برای حضور در برخی از این جشنوارهها هم نتوانستهایم که فیلمهای دفاع مقدس را شرکت دهیم.
نبوی: سینمای ما متاثر از جشنوارههای خارجی نیست
در ادامه برنامه اکبر نبوی هم در پاسخ به پرسشی که پرسیده بود که چند درصد از فیلمهای داخلی ما متاثر از فضای جشنوارههای خارجی است گفت: سینمای ما متاثر از جشنوارههای خارجی نیست. اگر به کلیت فیلمهایی که در داخل ساخته میشود نگاه کنیم متوجه میشویم بخش زیادی از فیلمهای ما فارغ از فضای جشنوارههای خارجی هستند.
بخشی دیگری از برنامه مناظره به طرح پرسش خبرنگارهای رسانهها اختصاص داشت. علی رستگار خبرنگار روزنامه جام جم نخستین خبرنگاری بود که پرسش خود رابا جعفری جوزانی مطرح کرد. این خبرنگار گفت: در دولت دهم سازمان سینمایی بحث ضابطهمند کردن حضور سینمای ایران در عرصههای بینالمللی را مطرح کرد آیا دولت جدید چنین رویکردی را دنبال میکند؟ و آیا میتوان حضور بینالمللی ایران را ضابطهمند کرد؟
جعفری جوزانی تهیه کننده و کارگردان سینمای ایران در پاسخ به این پرسش گفت: سیاست و رویکرد دولت جدید در این باره به خودشان مربوط است و من در این باره نمیتوانم اظهار نظر کنم. اما درباره ضابطهمند کردن حضور سینمای ایران در عرصههای بینالمللی باید بگویم دولت بهتر است به کار خودش مشغول باشد و کاری به کار سینما نداشته باشد.
شیخطادی: اسکار گرفتن «جدایی نادر از سیمین» در یک فضای اعترافگونه و سیاهنمایانه رخ داد
پرسش بعدی این بخش به خبرنگار ایسنا اختصاص داشت. این خبرنگار خطاب به شیخطادی گفت: چرا فراموش کردهایم که فیلم «جدایی نادر از سیمین» پیش از آنکه در اسکار جایزه بگیرد جایزه فیلم فجر خودمان را دریافت کرد. در واقع ما خودمان به این فیلم جایزه دادهایم و بعد آنها به این فیلم اسکار دادند. پس چرا بعد از گرفتن اسکار یادمان افتاد این فیلم فضای سیاهی دارد.
شیخطادی در پاسخ به این پرسش گفت: اگر فیلمی در فضای اعترافگونهای که اسکار دارد قرار بگیرد برای ما خوب نیست. ما اگر در داخل به این فیلم جایزه میدهیم به تواناییها و تکنیک این فیلم ایمان داریم. اما وقتی این فیلم به اسکار میرود حالتی اعترافگونه و سیاهنمایی درباره فرهنگ ما را به خود میگیرد.
پریسا ساسانی خبرنگار خبرگزاری مهر آخرین خبرنگاری بود که پرسش خود را با میهمانان برنامه مناظره مطرح کرد. این خبرنگار درباره حضور سینمای دفاع مقدس ایران در جشنوارههای خارجی گفت: خوشبختانه 2 هفته پیش فیلم ملکه جایزه صلح بینالمللی را از یکی از جشنوارههای ایتالیا دریافت کرد. حال این پرسش را از آقای شیخطادی میپرسم شما نسبت به حضور فیلمهای ایرانی در جشنوارههای خارجی موضع داشتید، آیا به جایگاه فیلمهای سینمایی به مثابه یک رسانه اعتقاد دارید؟
شیخطادی در پاسخ به این پرسش گفت: حضور ما در جشنوارههای خارجی ضروری است. ما باید اردوهای ضروری در جشنوارههای خارجی داشته باشیم و تنها با این حضور است که میفهمیم در دنیا چه خبر است. ما هم اکنون در یک فضای غربی قرار گرفتهایم و باید مراقب باشیم با حضور در جشنوارههای خارجی فیلمهایمان به اعترافهای داخلی تبدیل نشود. هم اکنون نبرد بر سر تسخیر افکار عمومی جهان است. ما باید هوشیار باشیم و قدرت تفکیک داشته باشیم.
مناظره دو نفره شاهسواری و شیخطادی
در بخش پایانی برنامه مناظره، به انتخاب حضار از بین 5 میهمان برنامه پرویز شیخ طادی و داود شاهسواری برای مناظره 2 نفره انتخاب شدند.
پرویز شیخطادی در ابتدای این مناظره 2 نفره در خصوص سوالی مبنی بر اینکه حضور عدهای در جشنوارهها برای ماندن در سینمای ایران قلمداد میشود اشاره کرد و گفت: عدهای میروند جشنواره و در جشنوارهها جایزه میگیرند و این به این معنی نیست که از قبل اینها تعیینشده باشند تا در این جشنوارهها شرکت کنند.
داوود شاهسواری با اشاره به سالهای 76 و 77 گفت: ما در آن سالها برای مجیدی با وجود اینکه در جشنوارهها حضور موفقی داشت کلی دردسر کشیدیم. خیلی تلاش کردیم تا مجوز تهیهکنندگی بگیرد. من معتقدم بخش مهمی از بار فرهنگی سینمای ایران را تهیهکنندگان و کارگردانان به دوش میکشد. البته در سالهای اخیر انحصارهایی در سینمای ایران به وجود آمده است و خیلیها آرزومند حذف همه جریانهای مستقل هستند.
شاهسواری در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ما چارهای نداریم تا در تولید سینمایی خود قدرتمند عمل کنیم و در این مسیر خلاقیت و مدیریت دانای فرهنگی و دلسوزی فرهنگی نیازمندیم که میتواند سینمای ایران را شکل دهد.
مرتضی حیدری مجری برنامه سوال دیگری را اینگونه مطرح کرد: نیت اصلی برای ساخت یک فیلم حضور در جشنوارههاست و اینکه بتواند در جشنوارهها صدا کند یا باید این باشد که مردم را به سینماها بکشد؟
شیخطادی در پاسخ به این سوال گفت: بنده منکر این نیستم که فیلم باید برای این ساخته شود که مردم به سینماها بیایند اما گاهی این یک استراتژی میشود که ما باید در جشنوارهها حضور پیدا کنیم. البته این به معنی این نیست که ما خودزنی کنیم و در اتمسفر دیپلماسی آنها حضور پیدا کنیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به سخنان شاهسواری گفت: آنچه باید انجام بگیرد این است که فرهنگ و هنر نباید زیرنظر قوه مجریه باشد و ساختار اداری سینما باید جدا و در حوزه دیگری به صورت مستقل باشد و منافع فرهنگی را در این حوزه مثل یک سرباز حفظ کنند.
او با اشاره به سینمای ملی ایران گفت: ما در کدام یک از استانها سینما، داریم چرا سینمای بومی شکل نمیگیرد. به این دلیل این که هیچ کدام از تشکلهای سینمایی ما در استانها حضور ندارند. چرا ما در مشهد و اصفهان خانه سینما نداریم در حالی که این کمک میکند که آثار سینمای ایران شبیه هم نشود.
شیخطادی در ادامه با طرح چند پرسش گفت: چرا رقابت فرهنگی در استانها وجود ندارد و نقش نظام صنفی در این میان کجاست؟ چه نهادی است که به شکایتها رسیدگی کند. این سوالهاست که باعث میشود ما انحصار را از تهران بگیریم و در استانها پخش کنیم تا در درازمدت سینمای ایران منحصر به تهران نشود و سینمای ملی شکل بگیرد و سینمای ایرانی داشته باشیم.
منوچهر شاهسواری در پاسخ به سخنان شیخطادی گفت: اصل حرف شما را به عنوان یک بحث تئوریکی و ساختاری رد نمیکنم اما تغییرات مدیریتی و معماری را یادآوری میکنم به این معنا که تقریبا ساختار معماری بیهویت، یکسانساز و شلختهای در همه جای کشور بوجود آمده که شکل فیلمهای ما را همین شلختگیها شکل میدهد.
وی افزود: گاهی اوقات همین معماریها کار آنها را دچار مشکل کرده و متاسفانه یکسانسازی عمومی در همه بخشها از جمله فیلم و نیز تلویزیون میبینیم.
به گفته این تهیهکننده در پدیدههای روستایی بافت، طعم و ساخت زندگی آنها نیز همانند ما شده و تنها آلودگی و ترافیک را ندارند. شاهسواری با بیان اینکه ما در دهه اول سینما تا سال 73 یک روند روبهرشدی را داشتهایم تصریح کرد: در این روند ترکیب متنوعی از تمام موضوعات در فیلمهای ایران وجود داشته است. ما تنها کشوری بودیم که در آن جنگ رخ داده و سینمای آن تعطیل نشده است. ما یادگرفتیم که در کنار جنگ موضوعاتی همانند فقر، بیکاری و ... را به تصویر بکشیم و سینمای ایران توانسته که به متقضاهای مدیریتی را پاسخ دهد.
شیخطادی در پاسخ به سوال توصیه به حجتالله ایوبی رئیس سازمان سینمایی گفت: ایوبی یکبار برای همیشه تلاش کند تا ساختار وزارتخانه به گونهای باشد که از درون آن مدیران توانمند تربیت و وارد جامعه شوند.
وی ادامه داد: در وهله دوم معماری شهرها را جدی بگیرد و روی اقوام و ملتها تفکر کند تا آنها نیز فعالیتهای سینمایی داشته باشند و بدانند که ایوبی رئیس سازمان سینمای ایران است نه سینمای تهران.
به گفته این کارگردان توصیه من در پایان این است که ماهیانه یک جلسه عمومی برای سینماگران بگذارد و تریبونی برای سینماگران قرار دهد و تلاش کند که همه را با همدیگر و ایران ببیند.
شاهسواری هم در پاسخ به این پرسش که چه توصیهای برای ایوبی و جنتی دارید گفت: ابتدا توصیه و تذکری برای خودمان دارم. وظیفه اصلی ما روشنگری، تولید و افتخار به داشتههایمان است. دولت نیز وظیفه دارید با گفتگو، اعتماد متقابل را ایجاد کند و به زیر ساختها توجه کند.
مخاطبان محترم گروه فرهنگی مشرق می توانند مقالات، اشعار، مطالب طنز، تصاویر و هر آن چیزی که در قالب فرهنگ و هنر جای می گیرد را به آدرس culture@mashreghnews.ir ارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود.