به گزارش مشرق به نقل از جام جم، برخی از این جاسوس ها در تاریخ به عنوان قهرمان معرفی می شوند و برخی دیگر نیز از خود نام بدی برجای می گذارند. البته وجود آنها اجتناب ناپذیر است و همواره به فعالیت خود ادامه خواهند داد. زیرا به دست آوردن اطلاعات از طرق مخفی، بخشی جدایی ناپذیر از سیاست ورزی در جهان معاصر شده است. در این گزارش، زندگی ده جاسوس برتر تاریخ را ورق می زنیم.

*وایولت اسزابو (۱۹۴۵-۱۹۲۱)

وایولت اسزابویک زن کاملا عادی​بود که به یکباره به قهرمانی فوق العاده در مبارزه علیه نازی ها تبدیل شد. وی​ سال ۱۹۴۱ در لندن با یک افسر فرانسوی با نام اشتین اسزابو ازدواج کرد. همسر وی در جنگ کشته شد. وایولت نیز به همین دلیل در گروه عملیات ​ ویژه ثبت نام کرد. وی که تسلط زیادی بر زبان فرانسوی داشت در تمرین های مرتبط با خرابکاری و نفوذ آموزش دید. وایولت ​ سال ۱۹۴۴ به عنوان داوطلب وارد شمال فرانسه شد و رهبری یک گروه مقاومت را به عهده گرفت. هر چند عملیات دوم وی​ ابتدا با موفقیت همراه بود، اما اسزابو در یک ایست بازرسی نیروهای آلمانی بازداشت شد. او حتی پس از شکنجه شدن نیز به همکاران خود خیانت نکرد و حتی زمانی که در اردوگاه کار اجباری ​راونزبورخ​ دوران اسارت خود را پشت سر می گذاشت نیز مانع کشته شدن یکی از نیروهای بلژیکی شد. وایولت سرانجام در فوریه ۱۹۴۵ کشته شد.

*اولگ پنکفسکی (۱۹۶۳-۱۹۱۹)

اگر بتوان گفت در بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۱، جهان در آستانه جنگ اتمی قرار گرفته بود، اولگ پنکفسکی نیز می تواند ادعا کند جاسوسی بوده که توانسته مسیر تاریخ را عوض کند. خانواده پنکفسکی در زمان انقلاب کمونیستی و جنگ داخلی دارای احساسات ضدکمونیستی بود و پدر وی نیز به همین دلیل کشته شد. در مقابل، اولگ تا پیش از پیوستن به بخش جاسوسی ارتش شوروی، توانست به رده های بالای ارتش دست پیدا کند. وی در ترکیه فعالیت می کرد و حتی با رئیس بخش جاسوسی ارتش نیز رابطه نزدیکی داشت. اما پس از مدتی شرایط پیچیده شد. برخی پنکفسکی را جاسوس می دانستند و برخی دیگر او را عنصر نفوذی کمونیست ها تلقی می کردند. به عنوان مثال، پنکفسکی​ سال ۱۹۶۰ در مسکو تلاش کرد با نزدیک شدن به دانشجویان آمریکایی با سازمان سیا ارتباط برقرار کند و در سفر خود به لندن، اطلاعاتی را در اختیار سرویس های جاسوسی لندن قرار داد. این اطلاعات که در خصوص تسلیحات اتمی شوروی بود به کندی، رئیس جمهور وقت آمریکا این جسارت را داد تا در برابر استقرار موشک توسط شوروی در کوبا مقاومت کند. با این حال، پیتر رایت یکی از افسران بازنشسته MI۵ و نویسنده کتاب «جاسوس کچر» روایت متفاوتی از پنکفسکی مطرح می کند و معتقد است وی فردی نفوذی بوده است. البته آمریکایی ها بر این باور بودند که نقشه های ارائه شده از سوی پنکفسکی در خصوص سایت های پرتاب موشک در کوبا کمک فراوانی به کشف طرح های شوروی و در نهایت جلوگیری از شروع جنگ اتمی کرده است.

*ریچارد سورژ (۱۹۴۴-۱۸۹۵)

ممکن است شما تا کنون اسم ریچارد سورژ را نشنیده باشید، اما عملیات جاسوسی بسیار مهم وی در ژاپن در زمان جنگ جهانی دوم از دلایلی است که وی را می توان در این گزارش معرفی کرد. به باور بسیاری، اقدامات سورژ در تاریخ جاسوسی جهان بی نظیر است. وی در آذربایجان متولد شد و دوران نوجوانی و جوانی خود را در آلمان سپری کرد. سورژ در جنگ جهانی اول نیز حضور داشت. با توجه به این که وی کمونیست شده بود، آلمان مکان بسیار خطرناکی برای او محسوب می شد. به همین دلیل​ به روسیه گریخت و ​ آنجا به عنوان یک جاسوس استخدام شد. سورژ در بریتانیا و آلمان جاسوسی می کرد و برای اقدامات جاسوسی به حزب نازی آلمان پیوست. او سرانجام به شرق آسیا اعزام شد. سورژ کنترل و مدیریت شبکه ای از عوامل خبرچین و جاسوس در ژاپن را در اختیار خود داشت. مهم ترین عملکرد وی این بود که بر طرح های آلمان نازی کنترل پیدا کرد. سورژ حتی از طریق همسر سفیر آلمان در توکیو اطلاعاتی​ در این ارتباط به دست آورده بود.

کشفیات وی بسیار ارزنده بود: کشف پیمان آلمان ـ ژاپن، حمله پرل هاربر و تاریخ حمله هیتلر به شوروی. سورژ این اطلاعات ارزشمند را به مسکو ارسال کرد، هر چند استالین بسیاری از این اطلاعات باارزش را نادیده گرفت. حلقه سورژ با دستگیری وی در اکتبر سال ۱۹۴۱ در هم شکسته شد. پوشش وی در قالب افسران نازی به گونه ای بود که حتی دستگیرکنندگانش نیز متقاعد شده بودند او برای ارتش آلمان جاسوسی می کند. حتی شکنجه نیز نتوانست وی را وادار به افشای اطلاعات خود کند و روس ها نیز هر گونه ارتباط با وی را رد می کردند. سورژ سرانجام در هفتم نوامبر ۱۹۴۴ اعدام شد. نکته جالب این که وی در کشور خود ناشناخته بود تا این که نیکیتا خروشچف، فیلمی ​ از شاهکارهای او تماشا کرد. سرانجام در سال ۱۹۶۴ سورژ مورد تجلیل مقام های روس قرار گرفت و از او به عنوان یک قهرمان جنگ یاد شد.

*سر فرانسیس والسینگهام (۱۵۹۰-۱۵۳۲)

والسینگهام یکی از قدرتمندترین و مخوف ترین افراد در دوران ملکه الیزابت بود. وی یکی از بنیانگذاران حرفه جاسوسی محسوب می شود. او که در خانواده ای ثروتمند به دنیا آمده بود به یک پروتستان متعصب تبدیل شد و زمانی که ملکه مری ـ که یک کاتولیک افراطی بود به سرکوب شدید پروتستان ها پرداخت ـ از کشور فرار کرد. با به قدرت رسیدن ملکه الیزابت اول، والسینگهام به کشور بازگشت و به مرور زمان قدرتمند و در نهایت پس از ارتقا در مشاغل دولتی به سمت وزیر خارجه منصوب شد. وی برای رسیدن به اهداف خود از به کارگیری شکنجه و اعدام نیز ابایی نداشت. همچنین او تمایل زیادی به استفاده از عوامل و نیروهای جاسوسی داشت. والسینگهام از بازگشت مجدد کاتولیک ها به قدرت واهمه داشت و به همین دلیل​ در سفارت فرانسه جاسوس گماشته بود.

او بسیار قدرتمند بود و در سراسر اروپا شبکه ای از جاسوسان را به کار گرفته بود که البته بیشتر از میان تجار و بازرگانان انگلیسی انتخاب می شدند. یکی از عوامل او به نام آنتونی استندن در محافل کاتولیک نفوذ کرده بود و جاسوسانش به وی خبر داده بودند که اسپانیا در حال برنامه ریزی برای حمله به بریتانیاست. به همین دلیل، بریتانیا توانست اسپانیا را شکست دهد. شبکه های جاسوسی والسینگهام بسیار گسترده بودند و البته عملکرد بسیار موفقی نیز داشتند. در حقیقت، شیوه ها و سیاست های وی پایه گذار سرویس های جاسوسی مدرن محسوب می شود.

*کلاوس فوشه (۱۹۸۸-۱۹۱۱)

همان طور که ریچارد سورژ در پیروزی شوروی در جنگ جهانی دوم تاثیرگذار بود، کلاوس فوشه نیز با انتقال اسرار اتمی به شوروی به جهانیان کمک کرد تا در دوره جنگ سرد از امنیت برخوردار شوند. وی پس از به قدرت رسیدن نازی ها در آلمان به بریتانیا گریخت و مطالعات خود را به عنوان یک فیزیکدان ادامه داد. او تا سال ۱۹۴۱ روی پروژه بمب اتمی بریتانیا کار می کرد و به طور بسیار تصادفی اطلاعات خود را از طریق یکی از اعضای گروه سورژ در اختیار شوروی قرار می داد. فوشه در سال ۱۹۴۳ به پروژه منهتن که پروژه بمب اتمی آمریکا بود، منتقل شد به همین دلیل نیز به اسرار بسیار محرمانه دسترسی داشت؛ اسراری که به طور مستقیم در اختیار مقام های شوروی قرار می گرفت. پس از آن که آمریکا و بریتانیا بعد از پایان جنگ بر سر تسلیحات هسته ای با یکدیگر به مشکل برخوردند، فوشه اطلاعات خود را به انگلیسی ها انتقال داد. البته وی بنا به دلایل نامعلومی تمام اخبار مربوط به فعالیت های جاسوسی خود را در اختیار ویلیام اسکاردون مامور MI۵ قرار داد. اطلاعات فوشه در بازداشت و اعدام برخی از مهم ترین جاسوسان اتمی به نام های جولیوس و اتل روزنبرگ تاثیرگذار بود. فوشه نیز همانند سورژ توانست مسیر تاریخ را عوض کند. وی پس از محاکمه ای که تنها یک ساعت و نیم به طول کشید، به ۹ سال زندان محکوم شد و پس از آزاد شدن از زندان به آلمان شرقی رفت. فوشه در آنجا به فعالیت دانشگاهی خود ادامه داد و توانست جوایز متعددی​ به دست آورد.

*آلدریش آمس (۱۹۴۱)

آلدریش آمس جاسوس فوق العاده ای بود، اما در عین حال یکی از کم فکرترین آنها نیز محسوب می شد! وی سالانه ۶۰ هزار دلار از سازمان سیا پول دریافت می کرد و این پول ها را بسیار علنی به مصرف می رساند. پدر او در سازمان سیا فعالیت داشت و در صرف مشروبات الکلی زیاده روی می کرد. به همین خاطر نیز پیشرفت زیادی در کار خود نداشت. آلدریش​ به شغل خانوادگی خود ادامه داد و در تعطیلات تابستان به تجربه اندوزی در بزرگ ترین سازمان جاسوسی جهان پرداخت.

وی در بخش های سطح پایین فعالیت می کرد تا این که تحصیلات آکادمیک راه وی را برای رسیدن به مدارج بالای شغلی باز کرد. آمس با وجود پیشرفت شغلی در برخی موارد دچار اشتباه های فاحشی شد. به عنوان مثال، وی یکبار در متروی نیویورک مدارک مهمی را گم کرد. ​

وی خود به این موضوع اشاره کرده بود که تنها سعی داشته اطلاعات کم ارزشی را در اختیار مقام های روس قرار دهد، اما​ ناگهان در دام آنها افتاده است. خیانت های وی هزینه گزافی برای آمریکایی ها در پی داشت و آنها بسیاری از عوامل خود در اروپای شرقی را از دست دادند. مقام های روس هزینه های زیادی​برای محافظت از آمس متقبل شدند. سیا نیز در دهه ۱۹۹۰ از استخدام عوامل جدید در حوزه شوروی خودداری می کرد. نکته جالب توجه این که آمس از دو تست دروغ سنج با موفقیت عبور کرده بود. اما سازمان سیا در نهایت و پس از سال ها توانست به جاسوسی آمس پی ببرد.

​* تیم ۵ نفره کمبریج

انتخاب یک نفر از میان اعضای این گروه عالی رتبه انگلیسی بسیار سخت است. فعالیت های این گروه تاثیر زیادی بر آثار جان لی کار، نویسنده رمان های جاسوسی داشت. البته باید توجه خاصی به آنتونی بلانت داشت که توانست با اقدامات خود به مناصب بالا دست پیدا کند. خیانت ها و فعالیت های جاسوسی این گروه هنگام ظهور نازی ها آغاز شد. اعضای این گروه عبارت بودند از: کیم فیلبی، دونالد مک لین، گای بورگس، آنتونی بلانت و البته نفر پنجم که می توان گفت موفق ترین عضو این گروه بود، هر چند هویت این فرد مشخص نیست. اعضای این گروه سرشناس زمانی که در کمبریج مشغول تحصیل بودند به استخدام کا گ ب درآمدند. البته انتخاب این افراد بسیار هوشمندانه بود. به عنوان مثال، مک لین به عنوان یکی از مقام های اداره خارجی منصوب شده بود، بورگس در برخی سازمان های مهم دارای دوستانی بود، بلانت و فیلبی نیز در سازمان های جاسوسی بریتانیا در حال ترقی و پیشرفت بودند. البته این فیلبی بود که بیشترین آسیب را به منافع ملی بریتانیا وارد کرد، زیرا وی به عنوان رئیس بخش عملیات​ ضد شوروی سازمان MI۵ انتخاب شده بود. مقام های شوروی در خصوص استخدام این افراد محتاط بودند. آنها معتقد بودند این چهار جوان کمونیست جاسوس دوجانبه هستند. البته در نهایت فعالیت های این شبکه برملا شد. بورگس و مک لین به مسکو متواری شدند. بلانت با تبادل اطلاعات از محاکمه جان سالم به در برد، فیلبی به عنوان روزنامه نگار مشغول به فعالیت شد، بلانت نیز پس از اقرار به فعالیت های جاسوسی خود توانست در حوزه تاریخ هنر فعالیت هایش را ادامه دهد. نظریه مرد پنجم نتیجه انتشار اسناد شوروی است، هر چند اطلاعات مستندی در این خصوص ارائه نشده است.

*ری ماوبی (۱۹۹۰-۱۹۲۲)

اگر می خواهید مکان مناسبی برای مخفی ساختن احساسات و عقاید کمونیستی خود پیدا کنید، به عضویت در آمدن در حزب محافظه کار بریتانیا بهترین راه حل است. این همان کاری است که ماوبی انجام داد. وی هر چند در مجلس عوام عضویت داشت، اما از جای دیگر نیز حقوق دریافت می کرد. در واقع، ماوبی با سرویس جاسوسی نظامی چکسلواکی همکاری می کرد. وی از طریق فعالیت در اتحادیه های تجاری و کارگری توانست وارد عالم سیاست شود. ماوبی ابتدا به عنوان مشاور فعالیت می کرد، اما در سال ۱۹۵۵ به پارلمان راه یافت. البته وی مدت کوتاهی نیز در دولت بریتانیا حضور داشت. ماوبی به مدت ده سال برای کشور چکسلواکی جاسوسی می کرد و نام مستعارش لاوال بود. او اطلاعاتی ​ درخصوص مسائل مختلف امنیتی و سیاسی به پراگ انتقال می داد و حتی برای طرح پرسش در مجلس نمایندگان پول دریافت می کرد. البته خیانت های وی آسیب چندانی به منافع بریتانیا وارد نکرده بود. ماوبی در جاسوسی های خود بسیار بی دقت بود و در بسیاری از موارد از خود ردپا بر جای می گذاشت. ماهیت ماوبی تا زمان فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد بر ملا نشد و پس از سقوط دولت کمونیستی در چک و انتشار مدارک محرمانه بود که فعالیت های جاسوسی وی و زندگی دوگانه اش آشکار شد.

*ماتا هاری (۱۹۷۱-۱۸۷۶)

مارگارتا گیرترویدا مک لئود با نام اختصاری ماتا هاری دوران کودکی چندان خوبی را پشت سر نگذاشته بود. وی در ​جوانی با یک افسر ارتش آلمان ازدواج کرد، اما پس از جدا شدن از این افسر آلمانی، به پاریس رفت و در مشاغل مختلفی همچون مدل هنری یا فعالیت در سیرک به زندگی خود ادامه داد. با شروع جنگ جهانی اول، تابعیت آلمانی به وی اجازه می داد تا به آسانی به کشورهای در حال جنگ تردد کند. البته پیشینه وی موجب بروز دشواری هایی برای ماتا شد. ماتا برای اولین بار ​سال ۱۹۱۶ ​ در سفر خود به انگلستان دستگیر شد. در آنجا مدعی شد جاسوس فرانسه است. یک سال بعد، سازمان جاسوسی فرانسه سیگنال های رادیویی را از مبداء برلین رهگیری کرد که از عاملی با عنوان H-۲۱ تجلیل می شد. نیروهای انگلیسی این پیام ها را رمزگشایی کردند و فرانسه اعلام کرد ماتا همان H-۲۱ است. شرایط جنگی باعث شد​​وی متهم به کشته شدن ۵۰ هزار سرباز فرانسوی شود. البته ماتا بر بی گناهی خود اصرار می کرد، چرا که شواهد خاصی بر ضد وی وجود نداشت. سرانجام او پس از محاکمه در پانزدهم اکتبر ۱۹۱۷ اعدام شد. البته در دهه ۱۹۷۰ ماهیت ماتا منتشر شد. در واقع​ وی ​سال ۱۹۱۵ توسط ارتش آلمان استخدام شده بود و با عنوان عامل H-۲۱ فعالیت می کرد.

*فردریک فریتز دوکوئسنه (۱۹۵۶-۱۸۷۷)

فردریک فریتز آنچنان از دولت بریتانیا تنفر داشت که در جنگ جهانی اول موجب مرگ لرد کیچنر شد و در جنگ جهانی دوم به ارتش آلمان پیوست. این نفرت به زمان جنگ بوئرها بازمی گردد. وی پس از آن که متوجه شد خواهرش توسط نیروهای بریتانیایی کشته شده، خانه اش ویران شده و مادرش به یک اردوگاه کار اجباری منتقل شده، تصمیم به انتقام از دولت بریتانیا گرفت. از این رو علیه نیروهای بریتانیایی به مبارزه برخاست و زمانی که دستگیر شد، توانست از زندان فرار کند. فردریک پس از بازگشت به انگلستان بار دیگر به ارتش بریتانیا پیوست. او با تشکیل یک گروه بیست نفره تلاش کرد دست به اقداماتی در کیپ تاون بزند، اما به دلیل خیانت برخی​ نیروهایش تنها توانست جان خود را نجات دهد. وی بار دیگر توانست با کندن یک تونل و با استفاده از قاشق یک بار دیگر از زندان فرار کند. اما دوباره دستگیر شد و این بار به برمودا انتقال یافت که البته باز هم از آنجا فرار کرد و به آمریکا رفت. فریتز در این کشور بود که حرفه روزنامه نگاری پیشه کرد.

زمانی که در سال ۱۹۱۴ جنگ میان آلمان و بریتانیا آغاز شد، فریتز به عنوان یک جاسوس فعالیت خود را در ارتش آلمان آغاز کرد. البته وی باز هم دستگیر شد، اما توانست با یک نقشه ماهرانه بار دیگر جان خود را نجات دهد. او به مدت دو سال وانمود می کرد فلج شده است و به​این ترتیب توانست خود را از زندان نجات دهد. این بار، وی با بازگشت به بریتانیا خود را یک دوک اهل روسیه معرفی کرد و توانست با در اختیار قرار دادن اطلاعات لازم به زیردریایی های آلمانی ،کیچنر مسئول بدبختی های خانواده خود را به کام مرگ بفرستد. وی در جنگ جهانی دوم با تشکیل یک حلقه جاسوسی ۳۳ نفره برای نیروهای آلمانی جاسوسی می کرد. در واقع​ فریتز دلیل تمام این اقدامات را انتقام خود از دولت بریتانیا و ظلم هایی می دانست که در سال های گذشته بر خانواده او رفته بود.