گروه بین‌الملل مشرق - اندیشکده بروکینگز در تحلیل خود از واکنش اسرائیل به توافق ژنو، به قلم «ناتان ساکس» عضو تیم سیاست خارجی مرکز سیاست خاورمیانه سابان و کارشناس مسائل اعراب و اسرائیل، واکنش‌های منفی اسرائیل به توافق هسته‌ای را بازی بلندمدت این رژیم برای امتیاز گرفتن از ایران توصیف کرد.

کارشناسان این اندیشکده که از جمله اتاق‌های فکر تأثیرگذار در سیاست‌گذاری‌های دولت آمریکاست، پس از توافق ژنو، سلسله مقالاتی را در تحلیل توافق هسته‌ای ایران و 1+5 منتشر کرده اند که گروه بین‌الملل مشرق آن‌ها را بتدریج منتشر خواهد کرد.

به گزارش مشرق، ناتان ساکس می‌نویسد: «شرایط پس از توافق موقت بین 1+5 و ایران از دیدگاه اسرائیل بسیار بهتر از شرایط دو هفته پیش است. بسیاری از نگرانی‌های قبلی اسرائیل اکنون برطرف شده است.

«به خصوص این‌که، طبق سند خلاصه منتشر شده توسط کاخ سفید، توافقنامه ساخت رآکتور آب سنگین اراک را که می‌توانست راهی به سمت ساخت بمب باشد، متوقف می‌کند، ذخیره اورانیوم 20 درصد ایران را از بین می‌برد، و نظارت روزانه بر تأسیسات اصلی از جمله نظنز و فوردو را ممکن می‌کند. هنوز با مفاد توافقنامه نهایی یعنی از بین بردن توانایی ایران در بازگشت سریع به یکی از راه‌های ساخت بمب، فاصله زیادی داریم؛ اما ظاهراً همین توافق موقت هم این کشور را از توانایی ساخت سلاح هسته‌ای دور می‌کند.»

با این همه، واکنش اسرائیل به این اخبار بسیار منفی بود. بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل یک‌شنبه در ابتدای جلسه هفتگی کابینه، توافقنامه هسته‌ای را یک «اشتباه تاریخی» نامید و وزرای ارشد او هم از این موضع حمایت کردند. «موشه یعالون» وزیر دفاع توافق را «تسلیم در برابر حمله فریب و لبخند ایران» توصیف کرد. «آویگدور لیبرمن» وزیر خارجه هم این توافق را «بزرگ‌ترین پیروزی دیپلماتیک از زمان انقلاب [امام] خمینی» برای ایران دانست. «اوزی لاندائو» وزیر گردشگری عضو حزب لیبرمن حتی مدعی شد «بادهای مونیخ از ژنو برخاسته است»؛ اشاره به تسکین آلمان نازی با توافقنامه 1938 مونیخ.»

اجازه ادامه غنی‌سازی یعنی دادن «حق غنی‌سازی» به ایران

به علاوه، از دیدگاه اسرائیل، اجازه ادامه غنی‌سازی هرچند با درصد پایین، به معنای دادن اولین مجوز بین‌المللی به ایران است؛ یا همان «حق غنی‌سازی» به بیان دولت ایران. نگرانی دیگر اسرائیل نیز این است که همه تعهدات ایران در توافقنامه قابل بازگشت هستند، در حالی که برگرداندن تحریم‌ها ممکن است بسیار دشوار باشد. نکته دیگر که به آن اشاره می‌کنند، عدم اجبار ایران به از بین بردن فیزیکی برنامه هسته‌ایش است؛ هرچند ایران متعهد شده تا برای اطمینان بخشیدن به 1+5 برخی از تجهیزات غنی‌سازی را موقتاً جداسازی و غیر فعال کند.

با این حال، آن‌چه به مذاق اسرائیلی‌ها خوش می‌آید این است که تحریم‌های مهم از جمله علیه بانک‌ها و تعاملات اقتصادی بین‌المللی ایران و همچنین تحریم‌های نفتی همچنان سر جای خود هستند و به اقتصاد این کشور صدمه می‌زنند. به علاوه، حجم ذخیره اورانیوم با غنی کم ایران هم در مدت شش ماهه افزایش نخواهد یافت؛ و مهم‌تر این‌که ذخیره اورانیوم با غنای بالاتر هم باید از بین برود.

"اسرائیل" باید توافق نهایی با ایران را "شکل دهد"

تحلیل‌گر بروکینگز درباره ماهیت مخالفت اسرائیل با توافق ایران ادامه می‌دهد: آیا اسرائیل با هر توافقی مخالف است؟ پاسخ کوتاه این است: نه. اکثر اسرائیلی‌ها توافقی را که واقعاً پیشرفت ایران به سمت سلاح هسته‌ای را محدود کند بسیار به حمله نظامی ترجیح می‌دهند؛ به ویژه حمله‌ای که خود به تنهایی مجبور باشند آغاز کنند. با این حال، مقامات اسرائیل به ویژه تحت نخست‌‌وزیری نتانیاهو به هیچ وجه حاضر نیستند تا از حداکثر خواسته‌های خود در توافقنامه، یعنی از بین رفتن کامل ظرفیت‌های هسته‌ای ایران، کوتاه بیایند.

به علاوه، اسرائیل خود را مسئول بهبود توافق بین ایران و 1+5 می‌داند، حتی اگر این کار به نام سخت‌گیری به پایش نوشته شود. بنابراین اسرائیل بهانه‌ای است که 1+5 می‌تواند از طریق آن موضع سخت‌گیرانه‌تری را علیه ایران اتخاذ کند. پس هشدارهای مداوم اسرائیل به حمله احتمالی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران را هم می‌توان از همین منظر بررسی کرد. بسیاری معتقدند آن‌چه عربستان سعودی با روکش نازکی از دیپلماسی انجام می‌دهد، اسرائیل مجبور است کاملاً علنی انجام دهد.

«برخی حتی می‌گویند انتقادات بی‌رحمانه اسرائیل در دو هفته اخیر باعث شده تا توافق اخیر حاصل شود، بدون هشدارهای اسرائیل، فرانسه و کشورهای دیگر برای دشوارتر کردن مفاد توافقنامه علیه ایران با هم هماهنگ نمی‌شدند. قضاوت در این‌باره نیازمند اطلاع از جزئیات توافقنامه است که در حال حاضر در دست نیست. اما چه این طرز تفکر درست باشد و چه نباشد، اسرائیل امروز می‌توانست خود را برنده این توافقنامه معرفی کند.»

شلدون آدلسون حاملی مالی نتانیاهو است/ هر توافقی با ایران، اسرائیل و اعراب منطقه را نگران می‌کند

اما به اعتقاد ساکس، اعلام پیروزی در این شرایط، موجب می‌شد تا اسرائیل نتواند سیاست بلندمدت خود را پی بگیرد؛ به خصوص که هنوز شش ماه دیگر تا رسیدن به توافق نهایی باقی است؛ اظهارات هماهنگ مقامات اسرائیل هم به همین خاطر است. انتشارات «اسرائیل هیوم» با بودجه «شلدون آدلسون» سرمایه‌دار صهیونیست معروف آمریکایی و حامی مالی نتانیاهو که به طور رایگان آثار خود را پخش می‌کند، انتقادهایی را بر توافقنامه نوشته که عمدتاً درباره ادامه غنی‌سازی با غنای کم توسط ایران است. حتی «یائیر لاپید» وزیر میانه‌روی اقتصاد اسرائیل هم توافق انجام شده را معامله بدی خواند که «حتی یک سانتریفیوژ را هم از بین نمی‌برد»؛ اما افزود که اسرائیل اکنون دو وظیفه دارد: شکل دادن توافق نهایی و اصلاح روابط با آمریکا.

ساکس می‌گوید: «به هر حال، هر توافقی بین 1+5 و ایران موجب نگرانی اسرائیل و همسایه‌های عرب ایران از جمله عربستان سعودی می‌شود. نگرانی‌های اسرائیل درباره ایران تنها محدود به برنامه هسته‌ای این کشور نیست، بلکه شامل اهداف بزرگ‌تر تهران در منطقه می‌شود. چندین دهه است که اسرائیل با نیروهای نیابتی ایران از جمله حزب‌الله لبنان، با حمایت ایران از تروریسم درون اسرائیل توسط جهاد اسلامی فلسطین و گاه حماس، و همچنین با تروریسم بین‌المللی ایران و هدف قرار دادن یهودیان در سراسر جهان درگیر است. از این منظر، هر توافقی بین ایران و 1+5 اگر منجر به تحول در نظام ایران نشود، مورد استقبال اسرائیل قرار نمی‌گیرد. سخنان رهبر ایران هم هرگز چنین تحولی را نشان نمی‌دهد؛ آیت‌الله خامنه‌ای اخیراً نخست‌وزیر اسرائیل را «سگ هار منطقه» خواند و گفت «مقامات صهیونیستی را نمی‌توان انسان نامید، شبیه حیوان هستند برخی از آن‌ها.» همچنین افزود: «رژیم اسرائیل محکوم به شکست و نابودی است.»

در حال حاضر اسرائیل روی تیغی راه می‌رود که یک لبه آن اصرار بر افزایش فشار علیه ایران است و لبه دیگرش نشان دادن سرسختی تا حد رد هرگونه قراردادی. این خطر وابسته به موضوعی است که اسرائیل درجه اهمیت آن را با برنامه هسته‌ای ایران برابر می‌داند: روابط اسرائیل با آمریکا.

به نفع اسرائیل است که در ماه‌های آینده و طی مذاکرات برای رسیدن به قرارداد دائم، روابط بین اسرائیل و 1+5 به خصوص آمریکا کم‌تر علنی و بیش‌تر هماهنگ شود.