گروه بین‌الملل مشرق - نزديك ده سال زمان بين دستگيري اولين زن عضو سازمان القاعده در عربستان سعودی (در سال 2004) يعني همسر "صالح العوفي" با فرار "اروي البغدادي" به يمن، فاصله وجود دارد. اين ده سال كافي است تا گام هاي برداشته شده از سوي سازمان القاعده در عربستان سعودي را بررسی کنيم و تلاش هاي صورت گرفته از سوي اين سازمان براي به خدمت گرفتن مبارزان زن را بررسي نماييم.

القاعده در حقيقت با اين كار خود (به خدمت گرفتن زنان براي تحقق اهداف و برنامه ها) فتواي صادره از سوي «ايمن الظواهري» رهبر كنوني اش را زير پا گذاشته و به مفاد پيام سرگشاده دسامبر سال 2009 "اميمه"، همسر "ايمن الظواهري" به زنان مسلمان بي توجهي كرده است. در پيام اميمه آمده است: "راه مبارزه براي زنان راهي آسان نيست ؛ زيرا نياز به حضور محرم دارد ؛ زيرا در هنگام رفت و آمد زن، نياز به محرم امري ضروري تلقي مي گردد. از اين رو، از زنان مسلمان مي خواهيم كه به اشكال ديگري به جهاد روي آورند".

با پيوستن "وفاء الشهري" (ام هاجر الأزدي) به همسرش يعني "سعيد الشهري" همان مرد شماره دو سازمان القاعده در جزيره العرب، يك پاييز جديد براي زنان عضو القاعده رقم خورد. وفاء الشهري در دوازده مارس سال 2009 بود كه از عربستان گريخت و به شكل غير قانوني وارد خاك يمن شد تا در كنار همسر، به برادرش يوسف و برادر زاده اش عبد الله بپيوندد. گفتني است كه عبد الله كم سن و سال ترين فرد تحت تعقيب در دنيا به شمار مي آيد كه نامش در ليست 85 نفره افراد تحت تعقيب دستگاه هاي امنيتي عربستان به ثبت رسيده است.

وفاء الشهري بعد از ورود به يمن با نگارش مقاله اي كه در مجله «صدي الملاحم» (پژواك حماسه ها) كه تريبون رسانه اي سازمان القاعده به حساب مي آيد، به طور رسمی عضويت خود را در سازمان اعلام كرد. مقاله مذكور با عنوان «ام الرباب! آيا واقعا اسير شده اي» و بعد از اقدام دستگاه هاي امنيتي عربستان سعودی در بازداشت "هيله القصير"، زن شماره يك سازمان القاعده (در سال 2010) منتشر شد.

وفاء الشهري، همسر مرد شماره دو القاعده پيش از آنكه خانه پدري اش در محله النسيم در شرق رياض، پایتخت ریاض را ترك كند و راهي يمن شود، از همسران تروريست ها خواست تا براي پيوستن به شوهران شان و ياري آنها، راه يمن را پيش بگيرند. بعد از دو سال، دومين زن كه اروي البغدادي نام داشت، راهي يمن شد. وي از طريق اكانتي كه در تويتر داشت، پيامي كوتاه براي همسر خود فرستاد و در آن چنين گفت: «همسر عزيزم! زخم هايي كه بر جان مسلمانان نشسته است، دلم را به درد آورد. بين انتخاب دو گزينه مانده بودم. اول اينكه تو را ترك كنم و به نداي مسلمانان لبيك بگويم يا اينكه از پاسخ دادن به اين ندا اجتناب ورزم و با آنان كه در خانه نشستن و گوشه سلامت گزيدن را انتخاب كرده اند، هم نوا گردم.»

اروي عصام طاهر بغدادي، همسر ياسين العمري است، يعني همان فردي كه از ده سال پيش تا كنون ـ به اتهام عضويت در سازمان القاعده ـ در زندان به سر مي برد. وي مادر دو كودك و خواهر محمد البغدادي است كه در جريان حمله نيروهاي امنيتي كشته شد.

گفتني است كه محمد البغدادي در ليست افراد تحت تعقيب نيروهاي امنيتي قرار داشت و اتهامي كه به او نسبت داده شده، اين بود كه وي در راستاي عضويت افراد كم سن و سال در سازمان مي كوشد و بستر را براي سفر آنان به مناطق خطرناك (محل هاي حضور القاعده) فراهم مي آورد. گفتني است برادر ديگر "اروي البغدادي" كه انس نام دارد، پيش از آنكه به همراه خواهر از عربستان بگريزد، به دليل فعاليت هاي تروريستي در زندان به سر مي برد.

اروي البغدادي به اتهام همدستي با تيم هاي وابسته به گروه ضاله تحت محاكمه قرار گرفت. وي متهم بود بعد از آنكه برادرش ـ در دسامبر سال 2010 ـ در ايست بازرسي منطقه المثلث واقع در استان وادي الدوسر (600 كيلومتري جنوب رياض، پايتخت عربستان) كشته شد، به همكاري با تيم هاي وابسته به گروه مذكور روي آورده است ؛ البته اروي البغدادي در اواسط سال 2012 ميلادي به قيد ضمانت از زندان آزاد شد.


قرار بر اين بود كه وي بعد از آزادي به قيد وثيقه و ضمانت، در جلسات محاكمه شركت كند و منزل خويشاوندان خود را ترك ننمايد؛ ولي نام او در ليست افرادي قرار داشت كه مشعل الشدوخي، مذاكره كننده القاعده در تماس تلفني خود با علي الحمدان، سفير عربستان در يمن در مقابل آزادي عبد الله الخالدي، ديپلمات ربوده شده عربستاني آزادي آنان را خواستار شده بود. در اين ليست نام 9 مرد و 6 زن ديده مي شد. گفتني است كه مشعل الشدوخي خود نيز از جمله كساني مي باشد كه نامش در ليست 85 نفره افراد تحت تعقيب نيروهاي امنيتي عربستان ديده مي شود.

در برهه بين سال هاي 2001 تا 2003، فعاليت زنان عضو القاعده تنها محدود به جهاد الكترونيكي مي شد و اوج اين فعاليت ها در سال 2004 بود كه بر اساس پژوهش انجام گرفته از سوي كميته «السكينه» (آرامش) 40 درصد از سايت هايي كه به تبليغ افكار افراطي گرايانه اقدام مي ورزيدند، توسط زنان مديريت مي شدند. در ضمن زنان نقش مهمي را در تاثيرگذاري بر همسران و نيز همنوعان خويش داشته و آنها را به سمت عضويت در گروه هاي معتقد به تفكرات ضاله سوق داده اند.

زنان همچنين در ارائه حمايت هاي معنوي و نيز تقديم كمك هاي تكنولوژيكي به سازمان نقش مهمي را داشته اند. از جمله فعاليت هاي زنان در اين عرصه مي توان به صدور مجله "الخنساء" اشاره كرد كه شماره نخست آن در سال 2004 منتشر شد و هدف آن كشاندن زنان به سمت سازمان القاعده بود. اين مجله نشان مي داد كه چگونه زنان ـ علاوه بر ارائه حمايت هاي لوجستيكي و خدمات پشتيباني كه با فراهم آوردن خوراك، تامين آرامش و تهيه وسايل راحتي همسر انجام مي دهند ـ مي توانند در عرصه فكري نيز به ايفاي نقش بپردازند. اين ايفاي نقش مي تواند پناه دادن به رفقاي همسر (كه عضو القاعده هستند) و خدمت كردن به آنها را نيز شامل شود. 


زنان همچنين در تاليف، تدوين نامه هاي ارشادي و جمع آوري جزوات مربوط به انديشه هاي سازمان القاعده فعاليت داشتند. يكي از اين نامه ها از سوي فردي به نام مني صالح الشرقاوي بود كه توسط پايگاه اينترنتي صوت الجهاد منتشر شد و عنوان آن نيز چنين بود: "اي زنان! نوبت شما است. مردان در خواب غفلت به سر مي برند".‌

با وجود آنكه ام اسامه، بانوي مصري و مسئول تحرير مجله الكترونيكي الخنساء ـ بعد از بازداشت و تحت تاثير نصيحت هايي كه به وي شد ـ از كار خود كناره گرفت و تلويزيون عربستان سعودي نيز اعترافات وي را در 14 جولاي 2008 پخش نمود ؛ ولي موضوع فعاليت زنان عضو القاعده در اينترنت در پي اعلام خبر بازداشت يك زن كارشناس اينترنت، باز هم در محور توجه قرار گرفت. اين زن كه با نام هاي كاربري (الاسد المهاجر ـ الغريبه ـ بنت نجد الحبيبه ـ النجم الساطع) وارد اينترنت مي شد، در 26 دسامبر 2010 بازداشت گرديد. وي همراه 149 تن ديگر از اعضاي سازمان القاعده كه در قالب 19 تيم فعاليت داشتند، گرفتار نيروهاي امنيتي شد. اين نوزده تيم براي ترور چهره هاي امنيتي، مسئولان دولتي و رسانه اي برنامه ريزي مي كردند. 
             
سازمان هاي امنيتي "الأسد المهاجر" را بانويي سي ساله و كارشناس رايانه و اينترنت توصيف مي كردند. نقش وي گسترش افكار افراطي گرايانه و اصول عقيدتي سازمان القاعده بود و فعاليت هايش بيش از آنكه از جنس حمايت هاي مالي يا نظامي از سازمان باشد، داراي بعد لوجستيكي و فكري بود.


به گزارش مشرق، زنان شيوه هاي متفاوتي را براي ورود به سازمان القاعده انتخاب كردند. در حالي كه "وفاء الشهري" يا همان "أم هاجر الأزدي" (يعني اسمي كه خود ترجيح مي دهد با آن شناخته شود) از طريق مادر روحي القاعده وارد سازمان شد ؛ هيله القصير از طريق فعاليت هاي ميداني اش به اين عرصه پا گذاشت و "اسد المهاجر يا بنت نجد" با چمدان نظريات شرعي وارد جهان مجازي تروريسم گرديد. "اروي البغدادي" نيز ترجيح داد تا به اميد دريافت نقشي در القاعده، در محل حضور اين سازمان بماند.

با وجود تفاوتي كه ميان زنان سرشناس عضو القاعده و وظايف متفاوتي كه در داخل سازمان بر عهده آنان گذارده مي شد ؛ ولي همه آنها ـ از ام الرباب و ام هاجر الازدي گرفته تا البغدادي و الأسد المهاجر ـ بعد از آنكه به واسطه همسر، پدر يا برادر خود با تفكرات افراطي گرايانه آشنا شدند پا به اين عرصه گذاردند و به اين ترتيب نقش تاثيرگذار و بزرگي را در گسترش افكار افراطي گرايانه و تبليغ آن بر عهده داشتند و با نوشتن كتاب، انجام مناظره و تبليغ اين افكار در محافل زنانه نقش آفريني مي كردند كه گهگاه اين موضوع به جمع آوري كمك هاي مالي و در دست گرفتن سلاح نيز مي رسد.

به گفته عبدالمنعم المشوح، مسئول برنامه "السكينه" (آرامش) در وزارت امور اسلامي عربستان، القاعده موفقيت مطلوبي را در عرصه جذب و عضويت زنان در سازمان كسب نكرده است تا جايي كه حجم مشاركت زنان در فعاليت هاي اين سازمان به آن سطحي كه رهبران سازمان از سال 2001 تا سال 2003 براي تحققش برنامه ريزي كرده بودند، نرسيد و اين در حالي صورت مي گرفت كه فتواها، بيانيه ها و مجلات متفاوتي از سوي القاعده منتشر مي شد كه زنان را براي مشاركت در تمامي برنامه هاي سازمان از فكري و عقيدتي گرفته تا ميداني و نظامي دعوت مي كرد.



با وجود آنكه القاعده در جذب زنان و عضويت شان در سازمان شكست خورده است ؛ ولي به اعتقاد المشوح زنان به عنوان برگه هاي برنده سازمان هاي تندرو به شمار مي روند ؛ زيرا مي توانند از آنها به شكل بهتري در جوامع استفاده كنند. وي در ادامه افزود: "القاعده در تحقق برنامه خود در خصوص جذب زنان شكست خورده است و شمار زناني كه امروز با سازمان همكاري دارند، بسيار كم مي باشد و تعداد زناني كه هوادار تفكر القاعده هستند، تعدادشان كم مي باشد و روز به روز هم از شمارشان كاسته مي شود".

بر اساس گزارشي كه پيش از اين توسط وزارت كشور عربستان منتشر شده است، تعداد زناني كه براي تصحيح عقايد و باورهاي شان وارد مركز نصيحت شده اند، از يازده نفر عدول نمي كند كه تنها يك نفر آنها كه القاعده از آن با عنوان "بانوي اول سازمان" ياد مي كرد، به 15 سال حبس محكوم شدند. به گزارش وزارت كشور عربستان اكثر زنان توسط خويشاوندان خود فريب خورده اند و تنها در يك يا چند مورد بود كه زنان، تحت تاثير مطالعه مطالب موجود در پايگاه هاي اينترنتي كه در خدمت اهداف گروه ضاله بوده اند، به اين سمت گرايش پيدا كرده اند.

در خصوص آينده و سرنوشت موضوع جذب زنان در القاعده و استفاده از آنان در برنامه هاي تندروها، المشوح مي گويد: برخي توليدات فكري كه توسط القاعده يا گروه هاي تندرو تدوين مي شود، هدف شان فريب زنان است. اين توليدات فكري در حال حاضر و به شكل گسترده در شبكه هاي اجتماعي وجود دارد.


وي در ادامه مي افزايد: القاعده و سازمان هاي مشابه به دنبال پتانسيل هاي استفاده ناشده هستند كه منظورشان از اين پتانسيل ها و نيروها زنان، كودكان و تازه مسلماناني هستند كه هنوز از آنها استفاده نشده است. القاعده به اين افراد عنوان "گرگ هاي تنها" اطلاق مي كند.

به گزارش مشرق، مسئول برنامه "السكينه" (آرامش) در وزارت امور اسلامي عربستان مي گويد: اطلاعات موجود نشان مي دهد كه فعاليت القاعده در محافل زنانه همچنان ادامه دارد ؛ ولي بعيد است كه بتواند در داخل عربستان موفقيتي كسب كند.

وي در ادامه افزود: ممكن است زناني باشند كه در سطح فكري يا ميداني، به انجام اقدامات خشونت بار اعتقاد داشته و بدان مبادرت ورزند؛ ولي اين موارد بسيار محدود مي باشد و مي توان وقوع آن را نادر دانست. القاعده از سال 2010 توجه خود را به شكلي گسترده معطوف به آمريكا، اروپا و كشورهاي تازه استقلال يافته شوروي سابق داشته است و كشورهاي را كه اخيرا شاهد انقلاب بوده اند و انجام فعاليت در آنها ـ به خاطر وجود هرج و مرج آسان مي باشد ـ به اين ليست اضافه كرده است.

المشوح در بخشي ديگر از اظهارات خويش بر اهميت تلاش جهت مصون سازي و آگاهي بخشي در محافل زنانه تاكيد نمود و از اقدامات انجام شده در راستاي توسعه مدارس زنانه كه وزارت امور اسلامي بر آنها نظارت داشته و مسئوليت تنظيم برنامه هاي آنها را بر عهده دارد، تقدير و تشكر كرد و مشاركت دادن زنان در تصميم گيري ها را گامي مثبت در رشد روحيه فعال و توليدگر آنان دانست و تاكيد كرد كه همين برنامه بايد در استفاده از نيرو و فعاليت زنان اجرا گردد.

اين مقام عربستاني تصريح كرد: "وضعيت زنان در عربستان خيلي تغيير كرده است و همچنان نيز در جهت تغيير حركت مي كند. ما اميدوارم كه اين تغيير در جهتي مثبت و سودمند باشد و در نهايت به منافع كشور و جامعه خدمت كند ؛ البته اينها همه بايد در سايه چتر شريعت ميانه رو انجام گيرد".


با وجود آنكه القاعده در عربستان به نقش بانوان عضو سازمان اذعان دارد و اسامي آنها را اعلام و زبان به ستايش از رفتار آنها مي كند و ايشان را نوادگان ام عماره مي داند ؛ ولي اين موضوع باعث نمي شود كه القاعده برنامه هاي خود براي پاك كردن دامن اين زنان از هر گونه اتهاماتي كه متوجه شان مي باشد، را انجام ندهد و آنان را "زنان آزاده" نام نگذارد. القاعده معتقد است كه زندان شايسته اين زنان نيست ؛ ولي سوال اينجاست كه آيا غارها و زيرزميني هاي محل اختفاي القاعده در يمن شايسته اين زنان هست. از زبان محمد الشدوخي، مذاكره كننده سازمان القاعده چنين نقل شده است كه مي گويد: "تمامي زنان زنداني شده عضو القاعده از جمله اروي البغدادي را آزاد كنيد و آنها را به اعضاي سازمان در يمن بسپاريد".


وفاء الشهري

در اواخر سال 2009 بود كه "ام هاجر الأزدي" يا همان "وفاء الشهري" براي پيوستن به همسرش "سعيد الشهري" راهي يمن شد تا اولين زن عربستاني باشد كه از سرزمين خود خارج مي شود و نامش در ليست اعضاي سازمان القاعده قرار مي گيرد. وي با كمك خطرناك ترين زن عضو القاعده يعني هيله القصر كه سازمان هاي امنيتي وي را در سال 2010 بازداشت كردند، راهي يمن مي شود تا به همسرش ملحق گردد.

به گزارش مشرق، وفاء الشهري خانه پدري خويش در محله النسيم واقع در شرق الرياض ترك مي كند و در وضعيتي كه پايتخت عربستان شاهد طوفان شديد شن است، به همراه سه فرزند خود پنهان مي شود و بعدها و در پي گفتگويي كه از طريق اينترنت پخش مي شود، محل استقرارش مشخص مي گردد و معلوم مي شود كه وي در يمن به سر مي برد.


وفاء الشهري بعد از آنكه از همسر اول خويش يعني سعود آل شايع القحطاني جدا مي شود، با دو تن از اعضاي القاعده ازدواج مي كند. اولين نفر آنها عبدالرحمن الغامدي است كه در سال 2004 و در جريان درگيري با نيروهاي امنيتي عربستان سعودي در شهر طائف كشته مي شود و دومي نيز سعيد الشهري، مرد شماره دو القاعده مي باشد. الغامدي از جمله كساني بود كه از زندان گوانتانامو آزاد شده بود.


هيله القصير

او 37 ساله و فارغ التحصيل دانشگاه است. دستگاه هاي امنيتي وي را در 6/3/1431 به خاطر عضويت در سازمان القاعده بازداشت كردند. دادستان كل عربستان 18 مورد اتهام را به وي نسبت داد كه عبارتند از عضويت در القاعده، ارائه خدمات به اين سازمان، پذيرش مشي تكفيري القاعده و پيش گرفتن مذهب خوارج.

لايحه اتهامي كه عليه هيله القصير تنظيم شده بود، 18 اتهام  را در خود جاي داده بود كه از برجسته ترين موارد موجود در اين لايحه، مي توان به جمع آوري طلا و مبلغي بالغ بر يك ميليون ريال سعودي و تقديم آن به عناصر سازمان القاعده در داخل و خارج عربستان اشاره كرد. در لايحه اتهامات چهره مذكور همچنين به اين نكته اشاره شده است كه وي در ماجراي انتقال دستگاه هاي بي سيم از منطقه القصيم به جنوب عربستان جهت ارسال براي عناصر سازمان القاعده در يمن دست داشته است. ضمنا وي متهم به دروغ گويي و فريب نيروهاي امنيتي مي باشد ؛ زيرا وقتي كامپيوتر شخصي وي مصادره و مورد بررسي قرار گرفت، اطلاعاتي به دست آمد كه ارتباط وي با سازمان القاعده را اثبات مي كرد.


اروي بغدادي

نام او اروي عصام طاهر بغدادي و دومين زني است كه بعد از الشهري به يمن گريخت. وي كه به تفكرات گمراهانه القاعده اعتقاد داشت، مورد محاكمه قرار گرفت و متهم شد كه بعد از كشته شدن برادرش محمد در دسامبر سال 2010، به همكاري با گروه گمراه القاعده روي آورد. گفتني است كه برادر "اروي عصام" در ايست بازرسي المثلث در استان وادي الدواسر كشته شد.


اروي در اواسط سال گذشته ميلادي (2012) به قيد سند و ضمانت از زندان آزاد شد و قرار بود تا در جلسات دادگاهي كه براي محاكمه اش برگزار مي شود، شركت نمايد. نام وي در ليست افرادي بود كه سازمان القاعده خواستار آزادي وي و تحويل دادنش به شاخه يمني القاعده بود. اروي بغدادي موفق شد با همراهي برادرش انس و نيز دختر و همسر وي بگريزد. وي دو كودك خود را در عربستان تنها گذارد تا زير دست پدرشان ياسين العمري كه خود در زندان به سر مي برد، بزرگ شوند.


نجوي الصاعدي

وي گواهي كارشناسي ارشد خود را از دانشگاه ملك عبدالعزيز دريافت كرده و همسر خالد الوافي از اعضاي بازداشت شده القاعده بود. اين چهره در محله العتيبيه مكه مكرمه زندگي مي كرد و برادرش يعني حامد الصاعدي از افراد تحت تعقيب دستگاه هاي امنيتي بود.


نجلاء الرومي (ام زبير)

نام سازماني او ام زبير بود. وي رگ و ريشه هاي يمني داشت و به داشتن رابطه مستحكم با حنان سمكري و اروي بغدادي متهم بود. وي همسر فردي است كه متهم به انجام فعاليت هاي تروريستي بود و به همين خاطر نيز در زندان به سر مي برد.


حنان سمكري

در تاريخ 18/1/1432 بازداشت شد و متهم به پذيرش تفكر تكفيري و نيز تدريس و تبليغ اين تفكر در جمع هاي زنانه و تحريك افراد براي خروج بر ولي امر، تاييد فعاليت هاي تروريستي در داخل عربستان، برقراري روابط قوي و تماس هاي مستقيم با القاعده، دريافت دستور و گرفتن خط از سازمان القاعده در افغانستان، جمع آوري كمك هاي مالي و ارسال آن به افغانستان، توزيع كمك هاي نقدي و جنسي در ميان خانواده هاي افرادي كه به علت مشاركت در فعاليت هاي تروريستي بازداشت شده اند يا آنها كه در درگيري هاي نيروهاي امنيتي با دولت عربستان جان سپرده اند. وي متهم است كه پول و دارايي و نيز مدارك شناسايي و گذرنامه هاي تقلبي در اختيار جوانان فريب خورده مي گذارده و آنها را به مناطق جنگي مي فرستاده است.


وي دو فرزند خويش يعني تركي و نواف را ترغيب  كرد و به مناطق جنگي در عراق و افغانستان فرستاد. اين چهره يك گروه تروريستي در داخل تشكيل داد و از اليزن، فرزند كوچك خود خواست تا در زمينه پناه دادن به افراد تحت تعقيب امنيتي فعاليت داشته باشد و آپارتماني هاي مسكوني را به آنها اجاره دهد و فرآيند آموزش آنها در داخل شهرهاي عربستان را آسان سازد. وي در اين زمينه از كارت خانوادگي ويژه همسرش استفاده مي كرد. او فرزندانش را از حضور در مدارس دولتي بازداشت و آن را از نظر شرعي حرام دانست. وي همچنين شماري از بانوان جواني كه فريب افكار القاعده را خورده بودند، را به عقد افرادي در مي آورد كه به اتهام انجام اقدامات تروريستي در زندان به سر مي بردند. يكي از اين بانوان، دختر خودش بود كه به عقد حاتم محمد اللهيبي درآورد. حاتم در حال حاضر  در زندان ذهبان به سر مي برد.


هيفا الاحمدي

وي در 18 ژوئن 2011 بازداشت شد. وي در تعامل با خانواده هاي زندانيان سياسي كه به تحمل سال ها حبس محكوم بودند، سابقه اي طولاني داشت.