به گزارش مشرق، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه‌ای که روز دوشنبه در روزنامه واشنگتن‌پست منتشر شد، از اقدام اخیر کاخ سفید در افزودن نام شرکت‌های تازه به لیست تحریم‌های خود، آن را حرکتی «به شدت غیرسازنده» توصیف کرده است. در ادامه متن کامل این مصاحبه آمده است:
سؤال: بگذارید با سوالی در مورد وضعیت مذاکرات شروع کنم. بعد از آنکه روز جمعه هیئت ایرانی حاضر در مذاکرات فنی وین را ترک کرد، «عباس عراقچی» همکار شما اطلاعیه ایالات متحده برای تقویت تحریم‌های موجود را «بر خلاف روح توافق ژنو» خواند و گفت ایران در حال ارزیابی «واکنش مناسب» است. ممکن است این موضوع را شفاف‌سازی کنید و در مورد موضع ایران توضیح دهید؟
ظریف: ما متعهدیم که اطمینان یابیم روندی که آغاز کردیم، به نتیجه‌ای رضایت‌بخش منتهی شود که موارد قید شده در توافقنامه (موقت ژنو) را پاسخگو باشد، به این معنی که ایران یک برنامه غنی‌سازی داشته باشد و در عین حال نگرانی‌های دو طرف و همچنین محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی جامعه جهانی برطرف شود. این هدف نهایی است. از آنجا که ما باور داریم اهداف برنامه هسته‌ای‌مان صرفا صلح‌آمیز است، نیازی به جاه‌طلبی در مورد برنامه هسته‌ای با ماهیت صرفا صلح‌آمیز خود نداریم. بنابراین، از جانب ما، معتقدیم دستیابی به یک توافقنامه بسیار آسان است. قطعا رسیدن به توافق به عزم سیاسی جدی و حسن نیت نیازمند است.
حالا شاهدیم که بیانیههایی از جانب واشنگتن صادر می‌شود. ما درک میکنیم که نه تهران و نه واشنگتن به علاوه بسیاری از اعضای 1+5 (آمریکا، روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان) جوامع تک‌صدایی یا حتی صحنه سیاسی تک‌صدایی ندارند. ما در ایران دیدگاه‌های متعددی داریم. برخی از این دیدگاه‌ها صراحتا و با تندی از سوی مخالفان موافقتنامه بیان شده، تا جایی که برخی از آنها برکناری من را خواستار شده‌اند. فکر می‌کنم این امر در یک جامعه دموکراتیک که شما قوای متفاوت، دیدگاه‌های سیاسی متفاوت و بخش‌های متعددی در دولت دارید تا موازنه سیاسی در کشور برقرار شود، موضوعی طبیعی باشد. همین وضعیت در مورد ایالات متحده هم صدق می‌کند. فکر می‌کنم طبیعی است که قانونگذاران ایالات متحده نگرانی داشته باشند.
همه ما امیدواریم که هم مخالفان ما و هم مخالفان شما در ایالات متحده، در
وهله اول و بیش از هر چیز منافع ملی را به خاطر داشته باشند. من این را در
مورد هر دو طرف می‌گویم و تنها بر یک طرف متمرکز نمی‌شوم. اما معتقدم
ماهیت ایالتی سیاست در ایالات متحده (چیرگی منافع سیاست‌های ایالتی) موجب
می‌شود تا گاها به منافع ملی بی‌توجهی شود. اما، این من نیستم که باید در
این مورد صحبت کنم.
این یک مسئله داخلی ایالات متحده است و معتقدم مردم آمریکا و دولت کاملا می‌توانند از پس آن برآیند. اما وقتی ما صداهایی را از درون قوه مجریه آمریکا می‌شنویم که ماهیت وجودی مذاکرات را زیر سوال می‌برد، مسئله غیرقابل‌تحمل می‌شود؛ حالا چه این اقدام مصداق نقض صریح مفاد توافق ژنو باشد یا نه. وقتی بیانیههایی از سوی قوه مجریه صادر می‌شود که با هدف اصلی مذاکرات در تضاد است، این اقدام به شدت غیرسازنده است. بنابراین، لازم بود که ما این موضوع را به قوی‌ترین لحن ممکن به شرکایمان در مذاکرات یادآوری کنیم. و معتقدم این کار را کردیم. این به این معنی نیست که مذاکرات مرده است. این بدان معنی است که مذاکرات با یک مانع مواجه شده. همانطور که «مارک تواین» هم گفته، گزارش‌ها در مورد مرگ آن، به شدت اغراق شده است.
بنابراین، معتقدیم که لازم است در مورد نحوه ادامه پیشروی، یک ارزیابی مجددی داشته باشیم، این کاری است که همه باید انجام دهند. باید با نگاهی در راستای رفع این موانع و حرکت رو به جلو به میز مذاکرات بازگردیم. این قصد ماست. ما این کار را با حسن نیت انجام می‌دهیم، ما این کار را با اراده سیاسی و عزم راسخ انجام می‌دهیم تا نه فقط بتوانیم گام ابتدایی را اجرا کنیم، بلکه با این هدف که بتوانیم در کوتاه‌ترین زمان ممکن به توافق نهایی دست یابیم. توافقی که معتقدیم به نفع همه است و تمام تلاش‌های برای تضعیف آن باید متوقف شود، چراکه این کارها غیرسازنده است.
سؤال: آیا شما در مورد مفهوم و هدف بیانیه‌ای که «دیوید کوهن» معاون وزارت خزانه‌داری صادر کرده و فکر می‌کنم منظورتان از بیانیه‌های واشنگتن نیز همان بود، توضیحی از جانب ایالات متحده دریافت کرده‌اید؟
ظریف: ما گفت‌وگوهای تلفنی‌ای داشته‌ایم. بگذارید اینطور بگویم که ما تماس‌هایی باید اعضای 1+5 داشته‌ایم و در چند روز گذشته در این مورد صحبت کرده‌ایم و معتقدم این بحث‌ها ادامه پیدا خواهد کرد. این اولین بار نیست که ما لازم دیدیم بحث‌هایی را هم به صورت عمومی و هم به صورت خصوصی در حاشیه مذاکرات 1+5 داشته باشیم و فکر می‌کنم این یکی از آن موارد است. من با مقامات آمریکایی، همین‌طور دیگر مقامات 1+5 و همچنین «کاترین اشتون» (مسئول دستگاه سیاست خارجی اتحادیه اروپا) در تماس بوده‌ام. و همه در حال بررسی گزینه‌ها برای حرکت به جلو هستند.
سؤال: آیا آمریکاییها صحبتی کردهاند که نگرانی شما را در مورد اینکه بیانیه کوهن «روح ژنو» را نقض کرده، کاهش دهد؟
ظریف: خوب، من بحث‌های خصوصی را خصوصی نگه می‌دارم. من نمی‌خواهم وارد این شکل از دیپلماسی عمومی شوم. اما، آنچه که می‌توانم بگویم این است که ما برای کسب اطمینان از اینکه همه به توافق ژنو پایبند هستند، در حال رایزنی هستیم. آنچه که من از وزیر خارجه کری و خانم اشتون شنیده‌ام این است که همه به نهایی کردن فوری روند ژنو با هدف رسیدن به توافق جامع، متعهد هستند. من هم همین هدف را دارم. مطمئنم که در مسیر ما با مشکلات دیگری هم مواجه می‌شویم. این یک پروسه بسیار دشوار خواهد بود، نه فقط به این دلیل که هدف نهایی دشوار است، بلکه به این جهت که مراحل رسیدن به این هدف دشوار هستند و همچنین به دلیل بی‌اعتمادی‌ای که قطعا در ایران و از جانب مردم و رهبری در مورد نیات طرف مقابل وجود دارد، و همچنین برخی شبهاتی که طرف مقابل در مورد نیات داشته باشد. بنابراین، کار دشوار و جاده‌ای ناهموار پیش رو داریم. متاسفانه نیروهای بسیار قدرتمندی در تلاشند تا این روند را تضعیف کنند. ما باید از این موضوع مطلع باشیم و با ذهنی باز کار کنیم.
سؤال: فقط برای شفافیت بیشتر: شما اشاره کردید که با وزیر خارجه کری و خانم اشتون صحبت کرده‌اید و منظورتان این بود که این مکالمات اخیرا انجام شده. درست می‌گویم؟
ظریف: خوب، تماس‌ها هیچ‌وقت متوقف نشده و مکالماتی انجام شده است.
سؤال: به نظر می‌رسد بعد از بیانیه کوهن، کری به شفاف‌سازی در این مورد کمک کرده و به شما اطمینان داده است.
ظریف: من سخنگوی وزیر کری نیستم. می‌توانم به شما بگویم که از طرق گوناگون ارتباط داشته‌ایم... «سرگئی لاوروف» (وزیر خارجه روسیه) اخیرا اینجا (تهران) بود و بحث‌های طولانی‌ای با هم داشتیم.
سؤال: این موضوع مربوط به کی است؟
ظریف: چهارشنبه. من با خانم اشتون در تماس بوده‌ام، هم پیش و هم پس از چهارشنبه. من با دیگران از جمله وزیر خارجه کری در تماس بوده‌ام، البته بهتر است اینطور بگویم که آنها با من در تماس بوده‌اند.
سؤال: رئیس‌جمهور اوباما یک هفته قبل در صحبت‌هایش در مجمع «سابان» در واشنگتن گفت به عقیده او احتمال دستیابی به یک توافق قابل‌قبول و راهکاری جامع، 50-50 است. می‌خواهم بدانم که شما چه احتمالی می‌دهید و اینکه نظر شما در مورد آن ارزیابی چیست؟ آیا منصفانه بود یا ناامید کننده بود؟ نظر شما در این مورد چیست؟
ظریف: خوب من پیش از این هم گفتم که رسیدن به یک توافق خیلی دشوار نیست، چرا که هدف نهایی موضوع جنجال‌برانگیزی نیست. جاده ناهموار خواهد بود، بسته به عزم سیاسی طرف‌های درگیر، و بسته به تاثیر سیاست‌های حزبی که در طول مذاکرات اثرگذاری زیادی داشت، شما ممکن است به یک توافق دست پیدا کنید یا نکنید. نمی‌توانم رقمی برای آن بگویم: من اهل قمار نیستم، پس نمی‌توانم عددی برای آن تعیین کنم. اما، ما با نیت حل 100 درصدی این موضوع، شروع کردیم. اما، همیشه خطوط و محدودیت‌هایی برای خود داشته‌ایم. هرکسی نگرانی‌هایی دارد که لازم است برطرف شوند. و ما برای پاسخگویی به نگرانی‌های معقول آمادگی داریم.
سؤال: اجازه بدهید از شما درباره برخی مسائل خاصی که رئیس‌جمهور اوباما و مقامات دولتی به آنها اشاره کردهاند، سئوال کنم. در توافقنامه موقت آمده، طبق راه‌حل جامع، ایران تحت پیمان منع اشاعه هسته‌ای حق استفاده از برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز را دارد و همچنین در آن اشاره شده، راه‌حل جامع شامل ظرفیت غنی‌سازی خواهد بود مشروط به اینکه محدود و شفاف باشد. بنابراین آنچه مقامات آمریکایی می‌گویند این است که این مسئله مبناست. اما ما فکر میکنیم راکتور آب سنگین اراک با نیازهای برنامه مسالمت‌آمیز تطابق ندارد، ما معتقدیم 19 هزار سانتریفیوژ با نیازهای برنامه صلح‌آمیز محدودی که در توافقنامه ژنو توصیف شده، همخوانی ندارد، ما بر این باوریم، تاسیسات حفاظت‌شده در داخل کوه در فردو با برنامه مسالمت‌آمیز محدود هماهنگ نیست. بنابراین سئوال این است که در تضمین دادن به 1+5 درباره اینکه ایران به دنبال برنامه صلح‌آمیز محدود است، آیا شما آماده هستید درباره مواردی که من به آنها اشاره کردم، محدودیت‌هایی اعمال کنید؟
ظریف: بار دیگر می‌گویم من معتقد نیستم که لازم است ما علنا مذاکره کنیم. بهتر است مذاکرات به طور خصوصی انجام شود. اما اجازه دهید ملاحظاتی در این باره را مطرح کنم. نخست، این مباحث بر مبنای برخی اصولی صورت می‌گیرد که رئیس‌جمهور اوباما در نامه‌های خود به رهبر معظم ایران و نیز رئیس‌جمهور روحانی آنها را بیان کرده است. این اصول گام‌های برابر، احترام متقابل و منافع دوجانبه هستند. بنابراین لازم است ما این مذاکرات را بر مبنای این اصول انجام دهیم. همانطور که شما میدانید، ایرانی‌ها هرگز هیچ دستوری را از نیروهای بیرونی نپذیرفته‌اند. هیچ استثنایی هم در این باره وجود ندارد. بنابراین گام‌های برابر مفهوم مهمی برای ماست.
سؤال: به من بگویید «گام‌های برابر» چیست؟ تعریف ساده آن چیست؟
ظریف: تعریف ساده این است که ما به آنها تحمیل نمی‌کنیم که راه‌حل چه باید باشد و از آنها هم نمی‌پذیریم راه‌حل را به ما دیکته کنند. ما قصد داریم این نگرانی را که ایران تسلیحات هسته‌ای تولید نمی‌کند یا شرایطی ایجاد نمی‌کند که باعث نگرانی درباره برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران شود، مورد توجه قرار دهیم. راه‌های متعددی برای بررسی این نگرانی‌ها وجود دارد.
اکنون، دومین مفهومی که باید در نظر داشت این است که در هر مذاکراتی، اگر شما می‌خواهید به توافق برسید، لازم است از دیدگاه طرف دیگر به این مشکل نگاه کنید، نه تنها از دیدگاه خود. من از همه می‌خواهم از نگاه ما به این مشکل نگاه کنند. بعد از آن ما راه‌حل ساده‌تری خواهیم یافت. من هم آماده‌ام درباره این مشکل از دید شما و از دید غرب نگاه کنم.
اجازه دهید درباره غنی‌سازی صحبت کنیم. ایران تصمیم نداشت غنی‌سازی کند. ایران مجبور به غنی‌سازی شد چراکه ما سهمی در کنسرسیوم فرانسه داشتیم که «یورودیف» نام داشت و کاملا هزینه آن را پرداخت کرده بودیم اما نتوانستیم به یک گرم از اورانیوم غنی‌شده دست یابیم، حتی برای راکتور تحقیقاتی خود که تحت برنامه «اتم برای صلح» رئیس‌جمهور آیزنهاور ساخته شده بود. ما قصد نداشتیم اورانیوم را تا 20 درصد غنی کنیم. 20 سال تلاش کردیم تا اورانیوم غنی‌شده با غلظت 20 درصد را برای سوخت این راکتور خریداری کنیم. ما تا جایی تهدید شدیم و مورد توهین قرار گرفتیم که گفتیم خودمان این کار را انجام می‌دهیم و قصد نداریم آن را از هیچ کسی بگیریم.
اما این به آن معنا نیست که اگر آنها اکنون سوخت را در اختیار ما قرار دهند، ما آن را خواهیم پذیرفت، نخست به خاطر اینکه در داخل برای آن سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و دوم به دلیل اینکه هیچ اعتمادی نداریم و سوم به علت اینکه دلیلی نمی‌بینیم زمان و تلاش بیش از حدی در این مورد صرف کنیم و غنی‌سازی در ایران را به نقطه صفر برسانیم. چرا ما باید چیزی کمتر از این را قبول کنیم.
سؤال: اما شما محدودیت در میزانی که باید غنی‌سازی شود را پذیرفته‌اید؟
ظریف: این مسئله را با آنها مورد بحث قرار خواهیم داد. راه‌های متعددی وجود دارد. محدودیت به خودی خود هدف نیست. هدف این است که اطمینان یابیم برنامه هسته‌ای برای اهداف مسالمت‌آمیز است و این موضوع شفاف بیان شده. این کار برای رفع نگرانی‌ها نیست، برای این است که اطمینان دهیم برنامه هسته‌ای برای اهداف صلح‌آمیز است. اکنون برای اطمینان دادن درباره مسالمت‌آمیز بودن اهداف این برنامه، راه‌های بسیاری وجود دارد. این راه‌ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد و به توافقی درباره آنها خواهیم رسید چراکه باید به طور دوجانبه درباره آن توافق شود. معتقدیم که می‌توانیم به این توافق برسیم.
اکنون اجازه دهید، به دومین مسئله یعنی اراک بپردازیم. ما یک گزینه را پیشنهاد دادیم. هر برنامه‌ای که ایران دارد، نخست از غرب آن را درخواست کرد، آنها رد کردند و بعد ما به فناوری خود تکیه کردیم. ما نمی‌خواستیم همه این راکتورهای تحقیقاتی را بسازیم. می‌خواستیم از فناوری استفاده کنیم. همه مایلند از فناوری پیچیده استفاده کنند. اما، با نقض پیمان منع اشاعه هسته‌ای، ما را از داشتن این فناوری منع کردند زیرا لازمه این کار این بود که انرژی برای اهداف صلح‌آمیز را برای ما تامین کنند. این تنها حق نیست، نیاز است، وظیفه است که این نیاز تامین شود. بنابراین همه کشورهای غربی طی 22 سال گذشته یعنی از سال 1990، پیمان منع اشاعه هسته‌ای را نقض کردند. متاسفانه هیچ قضاوت رسمی درباره نقض پیمان منع اشاعه هسته‌ای وجود ندارد زیرا این پیمان فاقد هر گونه مکانیسم نظارتی است. اما باید دارای این مکانیسم باشد زیرا پیمان منع اشاعه هسته‌ای دارای سه رکن است که یکی از آنها «استفاده صلح‌آمیز» و نیز «منع اشاعه» و «خلع سلاح هسته‌ای» است.
راکتورهای آب سبک در اختیار ایران گذاشته نشد. ما باید با آنچه می‌دانستیم، برای این راکتور سرمایه‌گذاری میکردیم. این به معنای آن نیست که ما خواستار راکتور آب سنگین هستیم زیرا می‌توان پلوتونیوم از آن استخراج کرد. این به خاطر آن است که این تنها فناوری است که در زمانی که ما ساخت راکتور را شروع کردیم، در دسترس ما بود.
سؤال: اما اکنون؟
ظریف: ما نمی‌توانیم ساعت را به 20 سال قبل باز گردانیم و از ایران بخواهیم از پروژه‌ای دست بکشد که حاصل سرمایه عظیم مادی و انسانی است. با این حال، راه‌های متعددی وجود دارد که اطمینان دهیم این راکتور کاملا صلح‌آمیز باقی می‌ماند زیرا این هدف ماست. راه‌های متعددی هست تا اطمینان یابیم می‌توانیم به رادیو ایزوتوپ دست یابیم. ما امروز حتی نمی‌توانیم از خارج رادیو ایزوتوپ تهیه کنیم بنابراین لازم است خودمان رادیو ایزوتوپ تولید کنیم.
سؤال: بنابراین اگر راهی باشد که به رادیو ایزوتوپ دست یابید و در عین حال به نگرانی‌ها درباره فرآوری پلوتونیوم پاسخ دهید.
ظریف: درباره راکتورهای آینده باید بگویم، اگر آنها راهی را در اختیار ما قرار دهند تا نیازهایمان را برطرف کنیم، خوب است. درباره راکتور کنونی، لازم است راه‌های علمی متفاوت و ابزار برخورد با آن را بررسی کنیم. ما آماده تعامل بر سر آن هستیم. ما آن را مکتوب کرده‌ایم و همواره به تعهد خود پایبند بوده‌ایم. ما متعهد شده‌ایم درباره اراک تعامل کنیم و این کار را انجام خواهیم داد.
اجازه دهید به مسئله سوم بپردازم که فردوست. اهمیت فردو چیست؟ فردو تاسیساتی است که تحت نظارت روزانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد. روزانه! بنابراین ما نمی‌توانیم هیچ کاری در فردو انجام دهیم. تنها تفاوتی که سایت فردو با تاسیسات غنی‌سازی نطنز دارد این است که نمی‌توان فردو را مورد هدف قرار داد. بنابراین اگر پافشاری کنید که ما فردو را منحل کنیم، این به آن معناست که یکی قصد حمله نظامی به آن را دارد. من باید بگویم حمله نظامی نقض اساسی‌ترین اصول قانون بین‌المللی است. منظور من این است که این مبنایی برای مذاکره نیست. من نباید مذاکراتی را بپذیرم که مبنای آن نقض قانون بین‌المللی است. بنابراین آنها از من می‌خواهند مسئله‌ای را بررسی کنم که از اساس، غیر منطقی است.
سؤال: آیا راهی وجود دارد که نگرانی‌ها را برطرف کند؟
ظریف: راه‌هایی برای رفع نگرانی‌ها وجود دارد زیرا ما حتی نمی‌خواهیم این احساس را به وجود آوریم که ایران دارای برنامه تسلیحاتی است، این به نفع ما نیست. ما سیاست ابهام را پیگیری نمی‌کنیم، این هدف ما نیست، ما این سیاست شفاف را دنبال میکنیم که به دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم. اگر شما ما را یک کشور مذهبی می‌نامید، پس حداقل اصلی را به رسمیت بشناسید که یک کشور مذهبی بر مبنای آن بنا شده و بالاترین اصل در یک کشور مذهبی این است، زمانی که بالاترین مرجع در کشور حکمی را صادر می‌کند، آن مسئله قابل تغییر نیست. آن حکم این است که تسلیحات کشتار جمعی، ضد اصول اسلامی، غیراخلاقی و ممنوع است. بنابراین هیچ جای ابهامی باقی نمی‌ماند. ما آماده‌ایم این حکم را در عمل پیاده کنیم زیرا ما هیچ منفعتی در ایجاد ابهام نداریم. اما قصد نداریم هیچ دستوری را بپذیریم. آماده‌ایم در چارچوب توافقنامه ژنو، درباره همه مسائل مذاکره کنیم اما بر مبنای گام‌های برابر و احترام دوجانبه. ما آماده‌ایم خود را به جای آنها بگذاریم و همزمان از شما می‌خواهیم به محدودیت‌های ما احترام گذارید. از ما نخواهید یک تحلیل اقتصادی درباره اینکه چرا غنی‌سازی در ایران انجام می‌شود، ارائه کنیم. برای ما، مسئله قابلیت اقتصادی نیست بلکه مسئله منع غنی‌سازی است- وقتی به چیزی دسترسی نداشته باشید، مشکل دیگر پول نیست.
سؤال: می‌خواهم به مسائل منطقه‌ای بپردازم. مطمئنم که شما به عنوان وزیر امور خارجه تحولات سوریه را دنبال میکنید. علاقمندی زیادی به این مساله وجود دارد که آیا ایران آماده است در همکاری با فرآیند مورد حمایت روسیه و آمریکا برای یافتن انتقال سیاسی در سوریه وارد شود یا نه؟ مثال می‌زنم: در ۲۱ نوامبر، نمایندگان ایران، عربستان سعودی، روسیه و ایالات متحده با بارونس «والری آموس»، معاون امور انسانی سازمان ملل در خصوص تلاش‌های انسان‌دوستانه گفتگو کردند. من این سوال را دارم که آیا ایران آماده است که وارد تلاش‌های گسترده‌تری با هدف ایجاد کریدور کمک‌های بشردوستانه از «حمص» به «داریا» شود و چه گام‌های دیگری ممکن است برداشته شود؟
ظریف: اجازه دهید سوالات مختلف را پاسخ دهم. اول در خصوص ژنو ۲: ما به صراحت گفته‌ایم که ایران باور دارد که برای سوریه راه‌حل نظامی وجود ندارد. این امر به خودی خود روشن است و من باور ندارم که هیچ بازیگری به موفقیت راه‌حل نظامی اعتقاد داشته باشد.
: آیا بشار اسد هم چنین باوری دارد؟
ظریف: رئیس‌جمهور اسد باور دارد که در پایان کار به یک راه‌حل سیاسی نیاز خواهد بود. اما من اعتقاد دارم آنهایی که در تلاش برای حمله نظامی آمریکا به سوریه هستند و پس از آنکه آمریکا تصمیم گرفت بر اساس قوانین بین‌المللی عمل کند، سرخورده شدند، فکر نمیکنم که به راه‌حل نظامی بی‌اعتقاد باشند. آنها به دنبال راه‌حل نظامی بودند. اما ما همه امیدواریم که همه واقعیت را درک کنند که راه‌حل نظامی وجود ندارد و نیاز به راه‌حل سیاسی وجود دارد. ما گفته‌ایم که اگر به ژنو ۲ دعوت شویم، در آن شرکت میکنیم و تمایل داریم به راه حل سیاسی دست یابیم.
سؤال: پذیرش ژنو ۱ به عنوان استارت کار آیا در دستور کار شماست؟
ظریف: ما هیچ پیش‌شرطی را نمی‌پذیریم. نه اینکه ما هیچ مشکلی با هیچ چیز نداریم بلکه این یک اصل است. اعتقاد داریم برای ایران پذیرش پیش‌شرط ضرورت ندارد چرا که اگر می‌خواهید ایران نقش مثبتی داشته باشد این کشور را دعوت میکنید. اگر به دنبال نقش مثبت ایران نیستید، کسی تقاضایی برای دعوتنامه ندارد. من به هیچ وجه پیش‌شرط نمی‌پذیرم.
ما باور داریم که باید توافقی در ژنو حاصل شود و این توافق باید سوری باشد. دیگران نمی‌توانند برای سوری‌ها تصمیم بگیرند. دیگران تنها می‌توانند راه‌حل سوری را تسهیل کنند که مبتنی بر وفاق سوری‌ها خواهد بود. من باور دارم که در پایان، بهترین راه برای همیشگی کردن این وفاق صندوق رای است و نباید از آن ترسید. من نگران آن هستم که مردمی که به دموکراسی اعتقاد دارند از نتیجه انتخابات در هراس باشند و بنابراین به دنبال تعیین پیش‌شرط باشند. پیش‌شرط جدی می تواند انتخابات منصفانه باشد. اما نمی‌توان پیش‌شرط گذاشت که چه کسی در انتخابات شرکت کند و چه کسی شرکت نکند. اگر کسی شایسته حکومت نباشد، رای نخواهد آورد... مردم سوریه قادرند آینده خود را تعیین کنند و من فکر می‌کنم این توهینی به مردم سوریه است که بخواهند نتیجه انتخابات را از قبل تعیین کنند ... من باور دارم که ایران میتواند در پرونده سوریه نقشی مثبت بازی کند اما آنها باید تصمیم بگیرند.
در خصوص کمک‌های بشردوستانه، باید نگرانی‌های تمام گروه‌های درگیر را مدنظر قرار داد تا بتوان به افراد رسید. اگر به دنبال بیانیه سیاسی هستید، آن حرف دیگری است. اما اگر به دنبال کمک به انسان‌ها در مناطق مختلف سوریه هستید، باید به دنبال مکانیزم‌های عملی بود. ما این مساله را با دوستان مختلف بحث کرده‌ایم، با ترکیه، با اخضر ابراهیمی و با دولت سوریه.
سؤال: آیا با ایالات متحده هم در این خصوص صحبت کرده‌اید؟
ظریف: ما تاکنون جز در مساله هسته‌ای در خصوص هیچ مساله‌ای با آمریکا گفتگو نکرده‌ایم. ما در شکل‌های مختلف با آمریکا حضور مشترک داریم، مثل دیدار با آموس اما این پروسه‌ای مربوط به سازمان ملل است. در آنجا می‌توانیم با هم کار کنیم. ما با آمریکا در خصوص سوریه صحبت نکرده‌ایم. ما بر مساله هسته‌ای تمرکز کرده‌ایم چون مساله‌ای بود که باید حل می‌شد. اما ما آماده‌ایم به ارسال کمک‌های بشردوستانه برای مردم سوریه کمک کنیم. ما در خصوص پشتیبانی با افراد مختلف صحبت کرده‌ایم و آماده اقدام هستیم. متاسفانه، برخی به جای نتیجه بشردوستانه به دنبال خروجی سیاسی هستند. این بازی‌ای نیست که من بخواهم وارد آن شوم.
سؤال: بگذارید یک سوال واضح بپرسم: برخی می‌گویند که رئیس‌جمهور روحانی و وزیر خارجه ظریف اجازه دارند تا در خصوص مساله هسته‌ای گفتگو کنند اما پرونده هسته‌ای در اختیار دیگران و به طور خاص سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. شما چه پاسخی دارید؟
ظریف: مخالفم. در ایران تصمیم‌سازی در مسائل خارجی، یک فرآیند اجماع‌سازی است. در تمام مسائل، رهبری دخالت دارد، شورای عالی امنیت ملی دخالت دارد، رئیس‌جمهور بازیگر اصلی است اما این کار را با توافق رهبری انجام می‌دهد. لذا با این مساله موافق نیستم. دولت در تمام مسائل سیاست خارجی از اختیار برخوردار است اما بر اساس قانون اساسی این اختیار باید در سطح مختلف مورد مشاوره قرار گیرد. ما بر اساس احترامی که برای قوانین کشور قائلیم این روند را طی میکنیم که حوزه‌های اختیار مختلف ایجاد می‌کند.
سؤال: من می‌خواهم از شما یک سوال در خصوص چرخش در جاده تاریخ مدرنی که شما در آن زندگی میکنید بپرسم. به قول کیسینجر، برای اینکه این چرخش پیش آید، ایران باید یک کشور باشد نه یک علت! ایران باید به عنوان یک کشور رفتار کند، به دنبال منافع، احترام و جایگاه مساوی باشد نه یک حرکت انقلابی که دیگر کشورها را بی‌ثبات می‌کند. آشکارا می‌پرسم: ایران کشور است یا علت؟
ظریف: به باور من این دوگانگی اشتباه است به‌خصوص وقتی که یک آمریکایی آن را طرح کرده باشد. من از شما می‌پرسم: آیا آمریکا یک کشور است یا یک علت؟ شما رفتار آمریکا را چگونه توضیح می‌دهید؟ آیا ایالات متحده یک کشور ساده است یا اهدافی دارد یا ایدهآلهایی دارد. من باور دارم که هر کشوری ایدهآلهایی دارد و منافعی. من باور ندارم که بین ایده‌آل‌ها و منافع دوگانگی وجود دارد. آمریکا هم ایده‌آل و منفعت دارد... به باور من ایده‌آل‌ها و منافع همگرایی دارند نه واگرایی. اما ایران به اصول قوانین بین‌المللی پایبند است. ما به دنبال تضعیف هیچ دولتی نیستیم. ما به دنبال دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر نیستیم. امنیت هماسیگان ما به معنای امنیت امنیت و ثبات خود ماست. ما باور داریم که نیازمند ثبات و محیطی امن برای رفاه هستیم. ما تنش را به نفع خود نمی‌دانیم و بنابراین اگر شما این‌ها را تعریف دولت – ملت میدانید، ما کاملا آنها را قبول داریم. اما اگر شما به دنبال ایجاد دوگانگی بین منافع ملی و ایده‌آل‌ها هستید، قبل از آنکه برای تطبیق آن با ایران به مشکل بربخورید، با آمریکا به مشکل برمی‌خورید.
سؤال: خوب، ما خود را کشوری فوق‌العاده می‌دانیم!
ظریف: ما هم همین‌طور!
سؤال: به زبان ساده، من هفته گذشته در ابوظبی و دوبی شنیدم که چه مقدار نگرانی از بی‌ثبات‌سازی‌های ایران وجود دارد، چیزی که به‌عنوان اقدامات سیستماتیک مخفی ایران به‌وسیله ابزارهای این کشور در منطقه دیده می‌شود. این مردم را نگران می‌کند. آیا همانطور که در مساله هسته‌ای می‌خواهید تضمین‌هایی در خصوص مقاصدتان بدهید، در خصوص مسائل منطقه‌ای هم قبول میکنید که تضمین‌های مشابه، چک کردن‌های مشابه صورت گیرد؟
ظریف: من چک کردن را قبول نمیکنم. اما من مقاله‌ای در روزنامه عرب زبان الشرق الاوسط نوشتم که در آن طرحی را برای همکاری و امنیت منطقه‌ای ارائه دادم. من باور دارم که این کار باید مدت‌ها پیش صورت می‌گرفت. وقتی که قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که به جنگ ایران و عراق پایان داد 26 سال قبل به خواست ایران در حال تدوین بود، ما پیشنهاد دادیم که امنیت منطقه‌ای باید رجحان یابد. ما باور داریم که اگر این اتفاق می‌افتاد ما با دو فاجعه حمله عراق به کویت و حمله 2003 به عراق مواجه نمی‌شدیم. یک فاجعه یعنی جنگ ایران و عراق کافی بود. بنابراین ما اعتقاد داریم که اقدامات اعتمادساز، گفتگو و همکاری بین کشورهای منطقه نه‌تنها لازم بلکه اجتناب‌ناپذیر است. همه ما به این نیاز داریم. همه باید به خود بیاییم. ما نمی توانیم همسایگان خود را انتخاب کنیم و امنیت تنها از طریق همکاری بین این کشورها میسر می‌شود. امنیت را نمی‌توان خرید. امنیت قابل تقسیم نیست. نمی‌توانیم به قیمت عدم امنیت دیگران، امنیت داشته باشیم.
من در همین ماه دسامبر دیدارهای خوبی با رهبران کشورهای حاشیه خلیج فارس داشته‌ام. همه ما توافق داریم که آنچه در ژنو شکل گرفت برای آینده همه خوب است و علیه هیچکس نیست. ما دلیلی برای نگرانی‌های برخی نمی‌بینیم. همه آنهایی که با من صحبت کردند گفتند که از توافق ژنو استقبال میکنند.
سؤال: در همین زمان، آنان به دهان دیگر از نگرانی هایشان سخن می‌گویند.
ظریف: من با دوست و دشمن به یک دهان سخن می‌گویم. حرف من این است که ما به همکاری و امنیت در خلیج فارس نیاز داریم. این همکاری بین کشورهای منطقه به نگرانی‌ها می‌پردازد و ما به عنوان قوی‌ترین کشور منطقه برای همکاری آماده‌ایم.
سؤال: هفته گذشته شما باید با شنیدن ملاحظات دیوید کوهن، معاون وزارت خزانه‌داری آمریکا و مطرح شدن کمپین کنگره برای تحریم‌های اضافی این احساس را کرده باشد که کل پروسه در حال از دست رفتن است. شما در مجله تایم به «رابین رایت» گفتید که اگر تحریم جدیدی تصویب شود، کل توافق نابود خواهد شد. اما من می‌خواهم از شما بپرسم که شما به کسانی که در ایران و آمریکا از نابودی این پروسه خوشحال می‌شوند، چه می‌خواهید بگویید؟
ظریف: من به آنها می‌گویم که همه راه‌های اشتباه را امتحان کردهاند پس بگذارید الان به مسیر درست شانس بدهیم. آنها تحریمها را امتحان کردهاند. فشار را امتحان کردهاند. تنها نتیجه 19000 سانتریفیوژ و بی‌اعتمادی جامعه ایران به آمریکا بة خاطر به‌کار بردن استاندارد دوگانه و تحت فشار قرار دادن ملت ایران بود. آْنها همه راه‌های اشتباه را طی کردهاند. می‌گویند دیپلمات‌ها معمولا پس از تست همه راه‌های اشتباه راه درست را امتحان میکنند. سیاست‌مداران همه راه‌های اشتباه را طی کردهاند. وقت آن رسیده تا راه درست در پیش گرفته شود و حداقل به آن شانس بقا داده شود.
سؤال: این بخش بزرگی از تاریخ است که شما در حال رقم زدن آن هستید.
ظریف: من فکر می‌کنم که ما در یک تقاطع زندگی میکنیم. امیدوارم همه به اهمیت تاریخی این فرآیند احترام بگذارند. این میتواند روند رابطه ما با غرب را تغییر دهد.
منبع: فارس
