به گزارش مشرق، عطرزدن و به کار بردن بوی خوش سنت پیامبر و ائمه معصومین علیهم السلام است. ایشان نیز مردم را به استفاده از بوی‌خوش سفارش می‌کردند. فضیلت‌ها و خواص فراوانی برای بوی‌خوش طبق روایات وجود دارد که علم امروز هم آن‌ها را ثابت کرده است.

عطردرمانی یا رایحه‌درمانی یکی از شاخه‌های پزشکی جایگزین است. عطردرمانی شاخه‌ای از طب گیاهی است که در آن از برخی روغن‌های گیاهی، به‌صورت استنشاقی یا همراه با ماساژ، به‌صورت موضعی (حمام یا کمپرس)، استفاده می‌شود.

بر اساس یک باور قدیمی روغن‌های معطر می‌توانند برای تسکین درد، کاهش اضطراب و به عنوان خواب آور استفاده شود. هر روغن از ترکیبات شیمیایی زیادی تشکیل شده و خواص درمانی ویژه به خود دارد. مانند آلدئیدها که به عنوان آرام بخش عمل می‌کنند و کتن‌ها که می‌توانند موکولیتیک باشند و ترپن‌ها که عملی مانند کورتیزون دارند. این مواد شیمیایی (فنل‌ها، کتن‌ها، ترپن‌ها) اگر به میزان زیاد مورد استفاده قرار گیرند و یا در بیماران بدحال به کار گرفته شوند می‌توانند ایجاد مسمومیت کنند.

گاهی مسمومیت به عنوان یک تأثیر مضر ناشی از این روغن‌ها می‌تواند به اشکال مختلف همانند سردرد خفیف یا میگرن شدید و زوزه گوش و سرگیجه تبدیل شود. این روغن‌ها گاهی سبب اختلال در بویایی، تهوع، التهاب پوستی و تپش قلب می‌شوند.

احتمالاً اولین بار مصریان باستان از عطردرمانی استفاده کردند و به صورت سنتی مصریان در مراسم مذهبی خود از روغن سدر برای مومیایی کردن اجساد استفاده می‌نمودند. به طور سنتی مصریان از روغن‌های خوشبو برای ماساژ و درمان بیماری‌های گوناگون نیز استفاده می‌کردند. در دوران شیوع طاعون بسیاری از افراد جهت جلوگیری از انتشار این بیماری روغن‌های معطر را می‌سوزاندند زیرا اعتقاد داشتند که بوی خوش طاعون را ریشه کن می‌کند.

تا این که در سال ۱۹۲۰ مطالعاتی درباره آروماتراپی یا عطر درمانی انجام شد. دو سال بعد مشخص شد که مواد معطر نوعی فرکانس تولید می‌کنند که با معیار هرتز قابل اندازه گیری است و تا به امروز انرژی امواج ۷۰۰۰ نوع روغن معطر توسط پژوهشگران مورد شناسایی قرار گرفته است. از سوی دیگر تحقیقات نشان داد افرادی که حس بویایی خود را از دست داده‌اند دچار بیماری‌های روانی می‌شوند که از این میان می‌توان اضطراب و افسردگی را نام برد.

این روش از دو طریق عمل می‌كند:

روش مستقیم: تحریك‌كننده‌های اعصاب بویایی در واقع بوهایی هستند كه می‌توانند از طریق دستگاه عصبی سبب تحریك‌شدن و در نتیجه فعال‌شدن غدد درون‌ریز شوند كه این عمل باعث می‌شود كه پیك‌های شیمیایی- عصبی مانند آدرنالین و ایندورفین و... كه نقش زیادی در تنظیم تعادل بدن دارند، ساخته شوند و در نتیجه تعادل در بدن ما ایجاد می‌شود و عدم تعادل‌ها از بین می‌رود.

روش غیر مستقیم: در این  روش با استنشاق یك بو، مركز حافظه بویایی فرد فعال می گردد. در این قسمت هر بو، همراه با حس ما نسبت به آن بو ذخیره می‌شود (اغلب احساسی كه اولین بار با استنشاق یك عطر به ما دست داده است). وجود چنین مركزی در مغز سبب می‌شود كه یك بو به نظر ما خوب و دیگری بد باشد.

بعد از فعال شدن این بخش، دستگاه لیمبیك پیك‌های شیمیایی آزاد می‌كند و شما احساسی را پیدا می‌كنید كه اولین بار با تماس با این بو پیدا كرده بودید و در نتیجه ما احساس خوب یا بد خواهیم داشت. اگر ما برای درمان از مواد معطری استفاده كنیم كه حالتی خوب در بیمار ایجاد كند، می‌تواند سبب درمان شود.

به طور كلی این روش، درمان روانشناسی و درمان فیزیكی را توأماً به همراه دارد و با كمك به بدن و ذهن به درمان بیماران كمك می‌كند.

آداب به کار بردن بوی خوش

زمانبندی عطر زدن از منظر اهل بیت علیهم السلام اینگونه است: در بعضی روایات بعد از هر وضو پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم به عطر زدن اقدام می‌کرد. عطر زدن یک روز در میان سفارش شده است. امام کاظم علیه السلام می‌فرماید: شایسته است که مرد هر روز از بوی خوش استفاده کند .

امام صادق علیه السلام نیز برای نوروز اعمالی را به معلی‌بن‌خنیس آموخت و به او فرمود: چون روز نوروز شود غسل کن و خود را کاملا خوشبو کن.

محل استفاده از عطر هر کجای بدن می‌تواند باشد اما برای استشمام بهتر بوی عطر بهتر است آن را در نقاط نبض‌دار بدن مانند: مچ دست، پشت گوش‌ها، گردن، زیر بازو، محل خم شدن ساعد و بازو، و پشت زانوها استفاده کرد. چون جریان خون قوی و پوست گرم‌تر می‌باشد بنابراین به تبخیر عطر کمک می‌کند.

عطر زدن ممنوع!

با توجه به جایگاه عطر و اهمیّت و آثار آن، ولی در مواردی از عطر زدن نهی شده است از جمله:

غیر خدا: هر که برای خدای تعالی خود را خوشبو کند [هدف جلب رضایت الهی باشد] روز قیامت بویش خوشبوتر از مشک تیز بوی است و هر که برای جز خدا خوشبو کند، روز قیامت بویش گندتر از مردار است.

مُحرِم: امام صادق علیه السلام: (لایَنبَغی لِلمُحرِمِ أَن یُلَذَذَ بِالرِیحَان) جایز نیست که محرم حج بوی خوش لذّت آور استعمال کند.

معتکف: امام باقرعلیه السلام: (المُعتَکِفُ لایَشُمُّ الطِّیبَ وَ لایَتَلَذَذُ بِالرِّیحَان) جایز نیست برای معتکف استعمال بوی‌خوش و اینکه گل بو کند.

زنان: در این مورد نیز به شدّت از عطر زدن نهی شده است و رسول خدا (ص) سخنان قابل توجّهی در این زمینه دارند:
- زناکار است، زنی که خود را خوشبو کند و بر مردانی بگذرد که بویش را می‌شنوند.
- آن زن که برای کسی جز شوهر، خویشتن را معطر می‌سازد، مایه‌ی آتش و ننگ است.
- هر زنی که خود را برای غیر شوهرش خوشبو کند، خداوند نماز او را قبول نمی‌کند.

با توجه به قدرت جاذبه ای که بوی خوش دارد، بعید است موجب تحریک نامحرم و مفسده نشود و این مورد اتفاق تمام علماست. پس بهتر است که زن مسلمان تنها برای همسرش عطر استعمال کند.

راهکارهای عملی استفاده از بوی خوش

نحوه‌ی استفاده از عطریات تنها از طریق مالیدن به لباس و بدن نیست بلکه روش‌های دیگری نیز وجود دارد مانند:

بالشتک معطر: شما می‌توانید بالشتی به اندازه دلخواه تهیه نموده و داخل آن را با گل‌های خوشبو و گیاهان معطر پر کرده و جهت ماندگاری بویش آن را داخل یک پاکت پلاستیکی نگه‌داری‌کنید و یا این‌که بالشتکی از پشم یا پر تهیه نموده و در وقت پریشانی و اضطراب چند قطره از عطر دلخواه را روی آن ریخته و به استراحت بپردازید که بوی دلپذیر آن، آرامش مورد نیازتان را هدیه خواهد نمود.

حمام معطر: اگر در حمام وان دارید سعی کنید هفته‌ای یک یا دو بار، با ریختن مقداری عصاره گیاهان معطر مثل: گل یاس، بهار نارنج، مریم گلی، گل محمدی و ... داخل وان نیم ساعتی در آن استراحت کنید و یا در صورت نبودن وان سطل آبی را با عطرهای دلخواه موقع بیرون آمدن از حمام بر سر خود بریزید.

بخور: شما می‌توانید وقتی احساس خوبی ندارید یا دچار تنش روحی هستید کمی گلاب یا عطر دلخواه خود را داخل دستگاه بخور ریخته و آن را روشن کنید تا فضای منزل خوشایند و دلپذیر گردد. در صورت نبودن دستگاه بخور، می‌توان دستگاه آغشته به گلاب یا عطر را روی وسایل گرمی مانند: بخاری، شوفاژ یا سماور قرارداده تا به وسیله‌ی حرارت، عطر افشانی شود.


در اینجا به معرفی چند ماده‌ معطر و به بیان خواص آن‌ها در درمان بیماری‌ها می‌پردازیم.

اسانس رز:

این اسانس یكی از اسانس‌هایی است كه به سختی به دست می‌آید، زیرا به طور مثال 6 تن گلبرگ رز تنها یك كیلوگرم اسانس یا روغن معطر می‌دهد. با الكل یا حلال‌ها، عصاره‌گیری انجام می‌شود. این روش دو مزیت دارد؛ یكی اینكه روش ارزانی است و دیگر اینكه به بوی گلبرگ تازه نزدیك‌تر خواهد بود.

از بوی رز در روان‌ درمانی‌ها استفاده می‌شود، زیرا كه حس هارمونی و امنیت در بدن ما ایجاد می‌كند و به ما كمك می‌كند تا به غرورمان مسلط شویم. انرژی دوست‌داشتن در فكر و فعالیت‌هایمان ایجاد می‌كند و در كل به قلب ما انرژی تازه می‌بخشد.

از سقط جنین‌ جلوگیری می‌كند، گرفتگی‌های عضلات و خونریزی‌ها را متوقف می‌كند، مشكلات قاعدگی و یائسگی را حل می‌كند و بهترین حمایت‌كننده روانی در دوران حاملگی است كه بسیار بهتر از حمایت‌كننده‌های فیزیكی عمل می‌كند.

اسانس لیمو ترش:

این عطر از پوست لیمو ترش بدست می‌آید و سبب بهبود قدرت تمركز در افراد و نیرو بخشیدن به فعالیت‌های ذهنی و تحریكات عصبی می‌شود.

عطر لیمو ترش، عطر قابل توصیه برای محیط‌های كار است، زیرا كه جو محیط كار را آرام می‌كند و باعث می‌شود كه از اشتباهات انسانی پیشگیری شود. همچنین خستگی، تنبلی و استرس را از بین می‌برد و ایجاد ارتباط را در محیط كار آسان‌تر می‌كند.

مانند دیگر اعضای خانواده مركبات، لیمو ترش در ضدعفونی كردن محیط قدرتمند است و در درمان كم‌خونی، اسهال، فشار خون بالا، كلسترول بالا، رماتیسم، بی‌اشتهایی، سردرد، خارش و آسم مؤثر است.

اسانس وانیل:

این اسانس از دانه‌های گیاهی كه در ماداگاسكار و اندونزی رشد می‌كند گرفته می‌شود. خاصیت درمانی برای پوست دارد و به همین دلیل در ساخت وسایل آرایشی از آن استفاده می‌شود.

از نظر روانشناسی داروی ضد افسردگی است، زیرا كه با بوییدن عطر آن احساس آرامش در افراد ایجاد می‌شود.

همچنین از نظر فیزیكی نیز فوایدی را به همراه دارد كه می‌توان از آنها خاصیت ضد درد بودن را نام برد.

سیاهدانه و نرگس:

بوئيدن گل نرگس را در زمستان بتأخير نياندازيد چه استشمام آن زكام را برطرف مى ‏كند هم چنين بوئيدن سياه‏دانه رافع زكام است.

زكام بعلل مختلفى مى ‏تواند بروز كند: يكى از آنها حساسيت اعصاب دماغ است و بهمين جهت است كه شخص در زمستان بيش از تابستان بزكام مبتلا مى ‏شود چون علاوه بر امتلاء و اختلالات هضم سرماى (هوا) حساسيت دماغ را بيشتر ميكند، تأثير سرماى هوا و اختلاف آن بروى اعصاب دماغ تابع مقدار ضعف و تسليم و يا نيرو و استقامت اعصاب است، براى تقويت‏ اعصاب‏ دماغ و مواد مغز بيش از هر چيز ويتامين ب تجويز مى ‏كنند و آن را خوراك مستقيم مغز ميدانند ولى مستقيم ‏تر از هر چيز بويهاى خوش و مفيد است علم و تجربه قديم تأثير بوى بعضى از گلها را كه از جمله نرگس باشد در تقويت مغز و پيش‏گيرى از زكام باثبات رسانده است.

سياه‏دانه كليه و مثانه را مرتب و ادرار را جارى ميكند، خون حيض را باز و قاعدگى را منظم ميسازد، كرم معده را مى ذ‏كشد و اشتهارا زياد مى ‏نمايد. سياه‏دانه مخصوصا جويدن زياد آن اعصاب مغز را تقويت ميكند و از ركود سستى بيدار كرده بر استقامت آن مى‏افزايد.