گروه بین‌الملل مشرق - حزب بعث یکی از احزاب سیاسی بر پایه تفکر ناسیونالیسم عربی است که در دهه چهل میلادی به دست میشل عفلق تاسیس شد، این حزب از سال 1968 تا سال 2003 به مدت 35 سال حکومت را در عراق در دست داشت و حزب بعث در این سال ها در تمامی بخش های دولت عراق حضور داشت، امروز بعد از گذشت ده سال از سقوط نظام صدام، با شروع ناآرامی ها در عراق، دوباره نام حزب بعث بر سر زبان ها آمده است و از این حزب به عنوان یکی از عوامل ناآرامی های اخیر عراق نام برده می شود، در این مقاله نقش حزب بعث در ناآرامی های عراق می پردازیم:
حزب بعث در عراق صرفا یک اسم نبود، حزب بعث در زمان حکمرانی صدام، به تشکیلات بزرگی مبدل شده بود که در همه مناطق عراق حضور داشت و با کار تشکیلاتی، افراد بسیاری را جذب خود کرده بود. با سقوط صدام، بسیاری از نیروهای شاخص حزب بعث، از ترس کشته شدن به دست مردم، مخفی شدند، اما پس از گذشت چند سال از سقوط صدام، بسیاری از نیروهای بعثی با فشار نیروهای اشغالگر آمریکایی بر سر پست هایشان در دولت و ارتش عراق بازگشتند، این گونه شد که نیروهای بعثی که به دنبال مخفی گاه بودند، امروز به فکر بازپس گرفتن قدرت از مردم عراق هستند.
نیروهای بعثی در عراق به دو شیوه وارد فعالیت مسلحانه شدند، در شیوه اول نیروهای بعثی شروع به همکاری با القاعده عراق کردند و به پست های اصلی این گروه رسیدند، در شیوه دوم نیروهای بعثی به صورت مستقل گروه های مسلحی را تاسیس کردند که گروه جیش الطریقه النقشبندیه مهم ترین گروه مسلح بعثی در عراق است.
بعثی هایی که وهابی شدند
امروز بسیاری از نیروهای رده بالای داعش بعثی هستند، سوالی که در اینجا پیش می آید این است که چگونه افرادی با عقیده پان عربیسم، به نیروهای جنگجوی وهابی مبدل شدند ؟ برای پاسخ به این سوال باید به تاریخ نگاه دوباره ای بندازیم.
صدام در دهه پایانی حکومتش و پس از جنگ کویت و انقلاب مردم عراق (انتفاضه شعبانیه)، سیاست جدیدی را به نام حمله الایمانیه را آغاز کرد، ظاهر این سیاست اسلامی کردن برنامه های دولت عراق و گسترش برنامه های مذهبی در سطح کشور عراق بود و در دهه نود میلادی برنامه های دینی و قرآنی در سطح کشور عراق و حتی در داخل حزب بعث گسترش پیدا کرد، اما در واقع باطن این سیاست صدام، اجازه ورود دادن به جریان وهابیت در عراق بود.
حکومت صدام که تا پیش از دهه نود با هر گونه جریان اسلام گرایی در عراق برخورد می کرد و تنها بر روی مفاهیمی همچون امت واحد عربی تاکید می کرد، پس از شروع سیاست حمله الایمانیه، برای ترویج مفاهیم اسلامی البته با قرائت وهابی کوشش کرد، در دهه آخر حکومت صدام کتاب های وهابی در عراق توزیع می شد و روزنامه های بعثی عراق شروع به نشر مقالاتی با هدف نشر اندیشه های وهابیت کردند.
در ابتدای فعالیت القاعده عراق، فرماندهان این گروه عموما غیر عراقی بودند که چندان هم با وضعیت عراق آشنا نبودند، به همین دلیل نیروهای بعثی با وارد شدن در ساختار القاعده به کمک این گروه آمدند و کم کم به رده های بالا این گروه رسیدند، امروز در رده های مختلف فرماندهی القاعده عراق که امروز به داعش معروف شده است، ظاهر ماجرا این است که یک سری نیرو با عقیده وهابی در حال فرماندهی داعش هستند، اما در باطن، این افسران بعثی هستند که در حال اداره میدانی این گروه هستند.
افسران بعثی، دوره های مختلف نظامی و امنیتی را گذرانده بودند و تجربه نظامی داشتند، آنها در سرویس اطلاعاتی صدام حضور داشتند و شناخت قوی از مناطق عراق داشتند، به همین دلیل گزینه های مناسبی برای برای رهبری گروه های مسلح همچون داعش بر ضد دولت عراق بودند.
نیروهای بعثی پس از سقوط صدام علاوه بر حضور در گروه داعش، رهبری برخی از گروه مسلح را در عراق به عهده گرفتند، گروه جیش الطریقه النقشبندیه، یکی از مهم ترین گروه هایی است که نیروهای بعثی رهبری آن را بر عهده گرفتند، این گروه که از سال ها پیش در مناطق سنی نشین عراق فعالیت دارد، امروز در کنار داعش، با نیروهای نظامی عراق در نبرد است.
رژیم صدام در دهه نود میلادی، فضا را برای فعالیت گروه های صوفی مسلک در عراق باز کرد، اما شرایطی را فراهم کرد تا اینکه نفرات شاخص حزب بعث، در راس این گروه های صوفی مسلک قرار بگیرند، از جمله این طریقت های صوفی گرا، طریقت نقشبندیه بود که ابراهیم عزت الدوری معاون اول صدام حسین، قطب این طریقت در مناطق عرب سنی نشین عراق شد.
ادبیات گروه جیش الطریقه النقشبندیه، یک ادبیات التقاطی است که آمیزه ای از مفاهیم ناسیونالیسم عربی با برخی از مفاهیم اسلامی است، این گروه عزت الدوری را رهبر جهاد در عراق می داند و دولت عراق را یک دولت صفوی می خواند.
پس از سقوط صدام، تعدادی از نظامیان بعثی که در ارتش صدام خدمت می کردند، به گروه جیش الطریقه النقشبندیه پیوستند، نیروهای این گروه با توجه آموزش‌هایی که در ارتش صدام دیدند، از دانش نظامی بالایی برخوردار هستند و عملیات های متعددی را بر ضد نیروهای عراقی انجام دادند، همچنین این گروه کارگاه های متعددی را در عراق برای تولید راکت و بمب ایجاد کرده است.
گروه جیش الطریقه النقشبندیه، در ابتدای شروع فعالیتش، سعی در ارائه چهره ای موجه از خود داشت، به همین دلیل عنوان می کرد که تنها به دنبال جنگ با نیروهای اشغالگر آمریکایی است و ریختن خون عراقی ها را حرام می داند، اما پس از خروج نیروهای آمریکایی از عراق، این گروه به فعالیت مسلحانه خود ادامه داد و با ادعای اینکه نیروهای نظامی عراقی، امتداد نیروهای اشغالگر آمریکایی هستند، به حملاتش به نیروهای نظامی عراقی و مردم عراق ادامه داد.
گروه جیش الطریقه النقشبندیه از شش ماه پیش، با شروع پیشروی داعش در عراق، این پیشروی را انقلاب مردم عراق بر ضد دولت صفوی خواند و نیروهای این گروه در کنار گروه داعش، با نیروهای نظامی عراق درگیر شدند، گروه جیش الطریقه النقشبندیه در هفته های اخیر سعی کرده است که کنترل برخی از مناطق سنی نشین عراق را از دست داعش بگیرد تا اداره این مناطق در دست فرماندهان بعثی باشد، اما با واکنش منفی داعش مواجه شده است.
گرچه هم اکنون داعش در کنار گروه های دیگر مسلح بعثی با نیروهای مسلح عراق می جنگد، اما در نهایت این اتحاد بین این گروه ها ادامه نخواهد داشت و داعش همان گونه که در مناطق تحت سیطره خودش در سوریه تمام گروه ها رقیبش را از بین برد، یک روزی هم تمام گروه های مسلح را در عراق از بین خواهد برد تا داعش، قدرت مطلق در عراق باشد.
از سوی دیگر، اختلافات بین نیروهای بعثی و نیروهای وهابی در داخل گروه داعش، اختلافی دیرینه است و دو گروه به دنبال حذف گروه رقیب هستند تا تنها خودشان قدرت را در داخل گروه داعش، داشته باشند، پیش بینی می شود با تثبیت مناطق تحت سیطره داعش در عراق، نیروهای وهابی این گروه، به بهانه التقاطی بودن تفکرات نیروهای بعثی، به دنبال تصفیه این افراد باشند.
