دیدگاه‌های کلی دولت‌ها در نشست ویژه شورای امنیت

در این نشست، سه دسته از دیدگاه ها وجود داشت:

نگاه غربی: دولتهای غربی و متحدین آنها که مقابله با اعضای خارجی داعش را در درجه اول تدابیر ضدتروریسم دانستند؛ در این زمینه آمریکا، فرانسه، و برخی از متحدین عرب آمریکا نیز چنین رویکردی را مطرح کردند.

نگاه انتقادی: برخی از دولتها همانند آرژانتین که به شدت نسبت به سیاست های غرب به نام مبارزه با تروریسم انتقاد کرده و دوگانگی آمریکا در برخورد با تروریسم داعش را هم در مرحله حمایت قبلی از این گروه برای مبارزه با دولت قانونی سوریه و هم در مقطع فعلی دائر بر تروریست نامیدن این گروه و جلب حمایت بین المللی برای مقابله با آن، تشریح کرد. روسیه و چین نیز دیدگاههایی مشابه داشتند. این دو کشور مانع از تحقق اهداف آمریکا از قطعنامه صادره در این نشست برای مشروعیت دادن به ائتلاف ضدداعش شدند.

نگاه خنثی: برخی از دولتها نیز بدون آنکه دیدگاه خاصی و استراتژی معینی را لازم بدانند، مطالبی را کلی بیان کردند و البته نسبت به تهدید فعلی داعش برای امنیت جهانی، ابراز نگرانی کردند.

عدم حضور ایران در نشست شورای امنیت

متاسفانه ایران که مبتکر قطعنامه مقابله با افراط گرایی و تروریسم فرقه ای در نشست سال قبل مجمع عمومی ملل متحد بود، در نشست شورای امنیت هیچ گونه مشارکتی نداشت. ممکن است شورا از ایران دعوت نکرده باشد که بعید به نظر می رسد این گونه بوده باشد. زیرا مواد 14 و 37 آئین نامه داخلی شورای امنیت در مورد این نشست تقاضای عمومی از دولتها برای مشارکت در بحث شده است و  همه کشورهای علاقمندی که عضو شورا نبوده اند نیز مجاز به شرکت در نشست بدون حق رای و فقط با حق اظهارنظر بوده اند. در غیر این صورت و اگر ایران به این نشست دعوت نشده است، چرا نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل متحد واکنشی به این مساله نشان نداده است.

از این رو، موجب تعجب است که چرا این فرصت به درستی شناخته و استفاده نشده است. این در حالی بود که ایران با حضور در این نشست می توانست همان طرح چهار ماده ای را که رئیس جمهور در اندیشکده آمریکای نوین مطرح کرد، در همین نشست و به صورت رسمی مطرح و به عنوان سند بین المللی در مشروح مذاکرات این شورا ثبت کند. ضمن اینکه بر اساس ماده 38 آئین نامه داخلی شورای امنیت، ایران از حق ارائه پیشنهاد و پیش نویس قطعنامه در این نشست نیز برخوردار بوده است.

متخلفانه بودن قطع سخنان انتقادی رئیس جمهور آرژانتین

آنچه در این میان برجسته بود، موضع بسیار تند رئیس جمهور آرژانتین –به عنوان عضو غیردائم شورای امنیت- نسبت به خط مشی ضدتروریستی آمریکا و سوء استفاده این کشور از شورای امنیت برای بازی سیاسی به نام مقابله با تروریسم بود. کریستینا فرناندز کرچنر، رئیس جمهوری آرژانتین در سخنرانی چهارشنبه گذشته خود در شورای امنیت سازمان ملل نکات بسیار مهمی را بیان داشت که خشم آمریکایی‌ها را برانگیخت. عمده ترین محورهای مورد تاکید وی عبارت بودند از:

صحبت های فوق، قلب راهبردهای غرب در ارتباط با خاورمیانه و به بهانه داعش را هدف قرار می داد. بی جهت نبود که اوباما و تیم وی به شدت از این سخنان خشمگین شده بودند و این خشم در چهره شان نمایان شده بود. اما قطع پخش زنده ادامه صحبت های خانم کرچنر، تنها کاری بود که توانستند برای خاموش کردن وی و نرساندن پیامش به جهانیان انجام دهند. در واقع، با طرح نکات فوق، بلافاصله پخش زنده تلویزیونی این نشست قطع شد و شبکه ها دیگر این سخنان را پوشش ندادند.

آنچه کاملاً واضح است، واکنش متخلفانه امور اداری و دبیرخانه ای شورای امنیت که بر اساس فصل پنجم آئین نامه داخلی شورا تحت نظر دبیرکل است، به انتقادهای رئیس جمهور آرژانتین و قطع پخش سخنان وی از تریبون شورا بود. به طوری که نیمی از صحبت های وی نه از طریق سیستم پخش صوتی اتاق جلسه شورا و نه ترجمه همزمان به زبان های ششگانه رسمی سازمان ملل متحد بر خلاف مواد 41 و 42 آئین نامه داخلی شورا، منتقل نشد. این در حالی است که آرژانتین اکنون (تا پایان سال 2014) عضو غیردائم شورای امنیت بوده و از تمامی حقوق اظهارنظر، مشارکت در تصمیمات و همچنین رای گیری که منشور ملل متحد برای اعضای غیردائم مقرر کرده، برخوردار بوده است. اظهارنظر و ارائه دیدگاه و پیشنهاد در مورد پیش نویس قطعنامه هایی که در دستورکار شورا قرار گرفته است، از حقوق بنیادین دولتهای عضو شورا است و در این زمینه، هیچ گونه تفاوتی میان اعضای دائم و غیردائم وجود ندارد. با این حال، ممانعت از شنیده شدن دیدگاههای کرچنر در این نشست شورا به معنای نقض آشکار منشور ملل متحد و آئین نامه داخلی شورا بوده است.

ضمن اینکه انجام چنین اقدام متخلفانه ای در خصوص اظهارات بالاترین مقام یک کشور عضو غیردائم شورا، نقض حقوق و منزلت کشور مذکور هم هست. از این رو، پیگیری این مساله موجبات تقلیل احتمال تکرار آنها در آینده خواهد شد.

جمع بندی

با اینکه رویداد مذکور به عنوان یک واقعه خاص به شمار می رود اما نوع و شیوه اقدامی که مسئولان اداری و اجرایی سازمان ملل متحد در این خصوص در پیش گرفته اند، زنگ خطری برای به هم زدن آئین کار مصوب ارکان ملل متحد و بدعت در ارکان مذکور علیه دولتهایی است که نظم آمریکایی غالب بر این ارکان را مورد انتقاد قرار می دهند و از حقوق خود به عنوان اعضای این سازمان علیه این نظم بی ثبات کننده و مخرب صلح و امنیت بین المللی استفاده می کنند.

در این زمینه، با توجه به اینکه مسئولیت اداری این دسته از مسئولان بر عهده دبیرکل ملل متحد است، پیگیری تخلفات آنها از همین مجرا انجام پذیر است. در هر حال، ابراز نگرانی در مورد رویه شدن چنین شیوه ای که مخالف حقوق اساسی اعضای ملل متحد است، خود به عنوان یک حق مسلم همه اعضا است. درخواست توضیح از دبیرکل در این خصوص، حقی طبیعی و مطالبه ای به حق خواهد بود. ضمن اینکه لزوم اتخاذ تدابیر مقتضی در دبیرخانه سازمان و مسئولیت شخص دبیرکل در زمینه جلوگیری از تکرار این گونه رویدادهای مختلفانه نیز مقوله هایی هستند که قطعاً نیازمند توجه اعضای ملل متحد از جمله نمایندگی کشورمان در این سازمان هستند. غرب نباید به این سادگی بتواند از این رفتارها برای جلوگیری از شنیده شدن انتقادها و بلند شدن صدای اعتراض دولتهای مستقل استفاده کند.