گروه بین‌الملل مشرق- قزاقستان به عنوان یکی از کشورهای بزرگ شمال شرق دریای خزر، و بزرگ‌ترین كشور آسیای مركزی، اهمیت زیادی در سیاست منطقه‌ای ایران به خصوص در زمینه‌های تجاری و اقتصادی دارد. لزوم برقراری روابط هرچه بهتر سیاسی و اقتصادی با توجه به در اولویت قرار گرفتن اقتصاد در برنامه‌های دولت کشورمان بهانه‌ای شد تا خبرنگار بین‌الملل مشرق با "مجتبی دمیرچی‌لو" که از اردیبهشت سال 93 به عنوان سفیر جدید كشورمان در قزاقستان منصوب شده است، گفتگویی کند و از وضعیت اتباع ایرانی در قزاقستان و همچنین سطح روابط بین دو کشور جویا شود. متن مصاحبه مشرق با سفیر ایران در قزاقستان به شرح زیر است.

حضور رسمی ایران در کشور قزاقستان به چه شکل است و آیا به غیر از سفارت دارای کسنسولگری هم در شهرهای دیگر هستیم؟

پس از استقلال قزاقستان در سال 1370، ایران جزء اولین كشورهایی بود كه استقلال این كشور را به رسمیت شناخت و سفارت خود را در شهر "آلماتی" افتتاح نمود. با انتقال پایتخت قزاقستان از آلماتی به شهر جدیدالاحداث "آستانه" سفارت كشورمان نیز به این شهر منتقل شد و با توجه به حضور ایرانیان مقیم در جنوب قزاقستان و اهمیت آلماتی در حوزه اقتصادی، ایران در آلماتی سركنسولگری تاسیس نمود. همچنین ما با قزاقستان در دریای خزر همسایه هستیم و بخشی از مراودات تجاری ما از این طریق انجام می گیرد، لذا سركنسولگری ایران در بندر "آكتائو" در ساحل قزاقی دریای خزر نیز تاسیس شد. باید توجه داشت كه قزاقستان، كشور وسیعی است و یكی از دلایل ایجاد این نمایندگی‌ها همین مساله بوده است. همچنین قزاقستان علاوه بر سفارت در تهران، در شهر گرگان هم دارای سركنسولگری است.

سفارت ایران در قزاقستان شامل چه بخش‌هایی می‌شود؟ آیا ما وابسته فرهنگی و اقتصادی در سفارتمان داریم؟

فعالیتهای سفارت ایران در "آستانه"، متناسب با روابط دو كشور، گستره وسیعی از موضوعات و حوزه‌ها را دربرمی‌گیرد و دارای رایزنی فرهنگی، وابسته بازرگانی، وابسته نظامی، مدرسه و بخش‌های سیاسی، اقتصادی، كنسولی و رسانه‌ای است.

برنامه‌ها و طرح‌هایی که سفارت ما در قزاقستان دنبال می‌کند، شامل چه برنامه‌هایی می‌شود؟

كاركرد مشترك همه سفارت‌خانه‌ها، فراهم كردن زمینه‌های توسعه مناسبات بین كشورها در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصادی و تجاری، روابط سیاسی، همكاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی و مراودات فرهنگی-مردمی است. لذا سفارت ایران در "آستانه" نیز از این قاعده مستثنی نیست و برنامه‌های متعددی در این زمینه‌ها وجود دارد كه در طول سال به اجرا درمی‌آید. تبادل هیات‌های سیاسی و اقتصادی، مناسبات پارلمانی، تقویت حضور شركت‌های ایرانی در اجرای طرح‌های توسعه‌ای قزاقستان، شناساندن فرصت‌های اقتصادی در ایران برای طرف‌های قزاقی، تلاش برای افزایش مبادلات تجاری، تسهیل فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری، كمك به ایجاد فضا و شرایط مساعد برای توسعه روابط و اجرای توافقات و اسناد امضا شده میان دو كشور از جمله این برنامه‌هاست.

روابط میان دولت قزاقستان با سفارت و دولت ما چگونه است؟

روابط سفارت با نهادهای دولتی قزاقستان در چارچوب مناسبات كلی میان دو كشور تعریف می‌شود كه خوشبختانه، سازنده، دوستانه و روبه‌رشد بوده است. قزاقستان به عنوان بزرگ‌ترین و با ثبات‌ترین كشور آسیای مركزی، جایگاه مهمی در سیاست منطقه‌ای ایران دارد. مناسبات دو كشور در 23 سال گذشته با آهنگ متعادلی رو به رشد بوده است. دیدارها و رایزنی‌های سطح بالا همواره استمرار داشته و دو طرف برای استفاده از ظرفیت‌های فراوان موجود در بخش‌های مختلف بویژه حوزه تجاری و اقتصادی، مصمم هستند. ماه گذشته جناب آقای دكتر روحانی رئیس‌جمهور كشورمان در پاسخ به سفر سال گذشته آقای "نظربایف" به تهران، در اولین سفر رسمی دوجانبه خود به آسیای مركزی، از قزاقستان دیدار كردند كه دستاوردها و نتایج مهمی در جهت توسعه روابط به همراه داشت. دكتر روحانی علاوه بر دیدار با مقامات عالی قزاقستان، ‌در همایش مشترك بازرگانان دو كشور و دانشگاه بین‌المللی نظربایف هم سخنرانی نمودند. وزرای همراه ایشان نیز كه اغلب از حوزه اقتصادی بودند، مذاكرات خوبی با همتایان قزاقی خود داشتند.

علاوه بر این، در سال جاری، هیاتهای سطح بالایی بخصوص در زمینه اقتصادی میان دو كشور در رفت و آمد بوده‌اند. وزیر توسعه و سرمایه‌گذاری قزاقستان در راس یك هیات اقتصادی عازم تهران شد و دكتر "طیب‌نیا" وزیر امور اقتصادی كشورمان نیز دو بار به قزاقستان سفر داشت. همچنین برگزاری اجلاس كمیسیون مشترك اقتصادی دو كشور در تهران در اوایل شهریور ماه سال جاری و توافقات صورت گرفته بویژه در زمینه‌های اقتصادی از جمله محورهای مهم قابل ذكر در روابط دو كشور است. امیدواریم با اجرایی نمودن توافقات حاصله، روابط دو كشور بیش از پیش توسعه یابد.

چه ظرفیت‌هایی در قزاقستان برای ایران وجود دارد و در سوی مقابل، چه ظرفیت‌هایی در ایران برای قزاقستان وجود دارد؟

قزاقستان ظرفیت‌های اقتصادی خوبی دارد. این كشور دارای منابع طبیعی غنی است و توان تولید و صادرات برخی محصولات كشاورزی و همچنین معدنی را دارد. بالاترین نرخ رشد اقتصادی در میان كشورهای مشترك‌المنافع، متعلق به قزاقستان است و طرح‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای این كشور، فرصت‌های متعددی را پیش روی شركت‌ها و فعالان اقتصادی ایران قرار می‌دهد. با توجه به فناوری بالا و تجربه خوب شركت‌های ایرانی در زمینه خدمات فنی-مهندسی و عمرانی، سفارت تلاش می‌كند بستر حضور موثر شركت‌های ایرانی در اجرای پروژه‌های زیرساختی، عمرانی، معدنی، راه‌سازی، مخابرات و صنایع غذایی و كشاورزی را فراهم كند.

در حال حاضر چند شركت ایرانی در طرح‌های راه‌سازی، مسكن، صنعت و كشاورزی قزاقستان مشغول فعالیت هستند و توافقات خوبی هم برای احداث كارخانه تولید شیشه و صنایع وابسته به معدن حاصل شده كه مراحل اجرایی آن در حال انجام است. البته باید در نظر داشت كه بازار قزاقستان مورد توجه همه كشورهاست و رقابت سختی وجود دارد، لذا توصیه می‌شود شركت‌های ایرانی علاقمند قبل از اقدام برای حضور در قزاقستان، اطلاعات مورد نیاز را از منابع معتبر از جمله اتاق بازرگانی، سازمان توسعه تجارت، انجمن دوستی و نهادهای اقتصادی كشورمان كسب كنند تا از مشكلات احتمالی در آینده جلوگیری شود. در همین رابطه اطلاعات جامعی درباره فعالیت تجاری در قزاقستان در سایت سفارت قرار دارد و وابستگی بازرگانی سفارت هم آماده است اطلاعات تكمیلی و تخصصی را در اختیار فعالان اقتصادی و شركت‌های علاقمند قرار دهد. شورای مشترك بازرگانی دو كشور هم كه اخیراً تشكیل شد، می‌تواند مرجع مناسبی برای كسب اطلاعات اقتصادی و یافتن زمینه‌ها و شركای مناسب تجاری باشد.

از سوی دیگر، ایران كوتاه‌ترین، امن‌ترین و باصرفه‌ترین مسیر دسترسی كشورهای آسیای مركزی از جمله قزاقستان به دریاهای آزاد، بازارهای خاورمیانه و جنوب آسیا است. موضوع ترانزیت از مسیر ایران، یكی از مهمترین مزیتهای كشورمان در مراودات اقتصادی با آسیای مركزی محسوب می‌شود كه هنوز از ظرفیت آن به طور كامل استفاده نشده است. سفارت تلاش می‌كند از طریق كمك به تقویت ارتباطات میان بخش‌های حمل و نقلی دو كشور و رفع موانع، زمینه استفاده از مسیر ایران برای انتقال كالا، تجهیزات، مواد معدنی، محصولات كشاورزی و منابع انرژی را بیش از گذشته فراهم كند. در جریان سفر اخیر دكتر روحانی به "آستانه"، از جمله اسنادی كه میان دو طرف به امضا رسید،‌ "نقشه راه همكاری‌های بازرگانی، صنعتی، معدنی و سرمایه‌گذاری بین وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران با وزارت توسعه و سرمایه‌گذاری قزاقستان" بود كه هدف اصلی آن هموار نمودن مسیر توسعه همكاری‌های اقتصادی و افزایش حجم تبادلات تجاری دو كشور است.

آیا مشکل و چالشی برای سفارت ما در قزاقستان وجود دارد؟

خوشبختانه مشكل خاصی در فعالیت‌های سفارت و كنسولگری‌های ایران در قزاقستان وجود ندارد.

نظر مقامات و مردم قزاقستان درباره ایران چیست؟

مناسبات مردمی ایرانیان و قزاق‌ها مبتنی بر مشتركات فرهنگی و دینی، ریشه در تاریخ دارد. مردم قزاقستان، ایران را به عنوان كشوری بزرگ و صاحب تمدن می‌شناسند كه از گذشته نقش موثری بر تمدن بشری و تحولات منطقه داشته، و برای مشاهیر ایرانی كه برخی از آنان مانند فارابی، جزء مفاخر مشترك ایران و قزاقستان محسوب می‌شوند، احترام قائلند. ایران امروز نیز به عنوان كشوری اسلامی و باثبات در افكار عمومی قزاقستان شناخته می‌شود. سفارت ایران، تلاش می‌كند واقعیتهای جامعه امروز ایران را به مردم قزاقستان منتقل كند.

رویکرد سیاسی دولت قزاقستان نسبت به مسایل بین المللی چیست؟ آیا این کشور به سمت روسیه گرایش دارد یا غرب؟

قزاقستان در چارچوب سیاست خارجی چند وجهی، مناسبات دوستانه‌ای با قدرت‌های جهانی، بازیگران منطقه‌ای و كشورهای همسایه خود دارد، به عنوان یك كشور با اكثریت مردم مسلمان، روابط گسترده‌ای با جهان اسلام دارد و دو سال پیش ریاست شورای وزیران سازمان همكاری اسلامی را بر عهده داشت. این كشور به عنوان عضوی از حوزه مشترك‌المنافع، مناسبات راهبردی خود با روسیه را حفظ كرده و قرار است این دو کشور به همراه بلاروس، "اتحادیه اقتصادی اوراسیایی" را از ابتدای سال 2015 تاسیس نمایند. همچنین قزاقستان روابط متعادلی با کشورهای غربی دارد و اتحادیه اروپا شریك اول تجاری این كشور محسوب می‌شود.

لطفاً درباره وضعیت اتباع ما در این کشور هم توضیح بدهید؟ چه تعداد دانشجو و چه تعداد مقیم وجود دارند؟ مشکل عمده اتباع ما در این کشور چیست؟

ایرانیان مقیم قزاقستان دو دسته را تشکیل می‌دهند. بخش اول نسل‌های دوم و سوم ایرانیانی هستند که در سال‌های ابتدایی تشکیل شوروی در مناطق مرزی حضور داشتند و به دلیل بسته شدن مرزها، امکان بازگشت به ایران را پیدا نکردند و یا افرادی که پس از جنگ جهانی دوم و متعاقب شکست فرقه دموکرات از ایران خارج شده و در نتیجه سیاست‌های شوروی در قزاقستان اسکان داده شدند. اغلب این افراد دارای گذرنامه قزاقی هستند، ولی اصالتاً خود را ایرانی تلقی می‌کنند و در قزاقستان هم که یک کشور چندقومیتی است به عنوان یک اقلیت شناخته می‌شوند. اکثر این‌ها در مناطق جنوبی قزاقستان سکونت دارند. دسته دوم، ایرانی‌هایی هستند که پس از استقلال قزاقستان و عمدتاً برای امور اقتصادی و تجاری به این کشور آمده و در این کشور اقامت دارند.

خوشبختانه مشکل قابل توجهی در خصوص ایرانی‌ها نداریم. مسائلی همچون ایرانیان زندانی در قزاقستان مصداق ندارد و در حال حاضر صرفاً یک ایرانی به دلیل مشکلات مالی با شریک اقتصادی خود در زندان است که امیدواریم هر چه سریع‌تر مشکلش حل شود. تعداد دانشجویان نیز بسیار کم است. این دانشجویان عمدتاً با هزینه شخصی و به صورت غیررسمی مشغول به تحصیل هستند.

توصیه ما به ایرانیان محترم این است که قبل از سفر، اطلاعات لازم را در خصوص قزاقستان از مراجع ذی‌ربط کسب و در طول اقامت و فعالیت خود در قزاقستان، با رعایت کامل قوانین و مقررات و آداب و رسوم رایج در این کشور، ضمن ارائه تصویری شایسته از ایران و ایرانی، از بروز هرگونه مشکل احتمالی پیشگیری نمایند. طبعاً داشتن اطلاعات صحیح و فعالیت در چارچوب قوانین و مقررات قزاقستان مقدمه موفقیت محسوب می‌شود.

آیا رسانه‌های قزاق به اخبار ایران می‌پردازند؟ رویکرد این رسانه‌ها نسبت به ایران چیست؟

رسانه‌های قزاقستان اخبار مهم سیاست خارجی و تحولات داخلی ایران را به نقل از خبرگزاری‌های ایرانی و منابع روسی و غربی، منعكس می‌كنند. رویكرد غالب رسانه‌های قزاقی در پوشش اخبار ایران، منصفانه و مبتنی بر واقعیت‌های موجود است. لیكن با توجه به كاربرد وسیع زبان روسی در قزاقستان، توجه بیشتر رسانه‌های ایرانی به انتشار اخبار به زبان روسی كه نه تنها قزاقستان، بلكه گستره‌ای 300 میلیون نفری را در كشورهای حوزه مشترك‌المنافع دربرمی‌گیرد، می‌تواند به تقویت ارتباطات رسانه‌ای و افزایش رجوع به رسانه‌های كشورمان با محافل رسانه‌ای روس‌زبان و دریافت صحیح و بی‌واسطه اخبار از منابع داخلی کشورمان منجر شود.

رسانه‌های کشورمان چه نقشی را می‌توانند در همراهی با سفارت‌خانه‌های کشورمان در کشورهای دیگر ایفا کنند؟ رابطه سفارت با رسانه‌های داخلی به چه شکل است؟

آگاهی‌بخشی و انتقال صحیح رویدادها، نقش بسزایی در شکل‌دهی به افکار عمومی کشورها دارد. امروزه رسانه‌ها نقش مهمی نه تنها در سمت‌دهی به تحولات، بلكه در نزدیكی ملت‌ها به یكدیگر دارند. رسانه‌های كشورمان نیز تاكنون توجه نسبتا خوبی در خصوص مناسبات ایران و قزاقستان داشته‌اند و با در نظر داشتن سیاست‌های كلی نظام و منافع ملی كشورمان، به گسترش و تحكیم روابط دوستانه ایران و قزاقستان، كمك كرده‌اند. طبعاً توسعه مناسبات حرفه‌ای بین رسانه‌های دو کشور می‌تواند در این زمینه مفید باشد.