به گزارش مشرق، مرکز پژوهش های مجلس تحلیل اجمالی آمار تجارت خارجی در 6 ماه نخست سال جاری را ارائه کرد. در بررسی وضعیت کلی تراز بازرگانی کشور آمده است: صادرات ایران با رشد حدود 20 درصدی از 19.394 میلیون دلار در 6 ماهه نخست سال 1392 به 23.199 میلیون دلار در 6 ماهه نخست سال 1393 رسیده است.

وضعیت کلی تراز بازرگانی کشور

در عین حال، واردات از رشد بیشتری (حدود 30 درصد) برخوردار بوده به نحوی که میزان واردات از 20.087 میلیون دلار در 6 ماهه نخست سال 1392 به 26.021 میلیون دلار در 6 ماهه نخست سال 1393 رسیده است.

تغییرات فوق باعث شده تا کسری تراز تجاری ایران (بدون منابع صادرات نفتی، گاز و تجارت چمدانی) در 6 ماهه نخست سال 1393 رشد بسیار بالای 300 درصدی را تجربه کند و تراز تجاری از 693- میلیون دلار در 6 ماهه نخست سال 1392 به 2822- میلیون دلار در 6 ماهه نخست سال جاری برسد.

لازم به یادآوری است که صادرات ایران از لحاظ وزنی در هر دو دوره مورد بررسی از وزن واردات بیشتر بوده و از نظر ارزشی در هر دو دوره از ارزش واردات کمتر است که نشانگر صادرات کالاهای حجیم با ارزش افزوده کم و واردات کالاهای سبک با ارزش افزوده بیشتر است.

نتیجه‌ گیری

1. رشد 20 درصدی صادرات و رشد 30 درصدی واردات در دوره مورد بررسی نشانگر تضعیف تحریم های تجاری بر علیه ایران و یا کم اثر شدن تحریم های فعلی بر فرآیند تجارت خارجی کشور است.

2. در دوره مورد بررسی، صادرات ایران از لحاظ وزنی از واردات بیشتر بوده و از نظر ارزشی از ارزش واردات کمتر است که نشانگر صادرات کالاهای حجیم با ارزش افزوده کم و واردات کالاهای سبک با ارزش افزوده بالاتر است.

3. قسمت اعظم افزایش صادرات، ناشی از بالا رفتن صادرات میعانات گازی و محصولات پتروشیمی بوده که هر دو به بخش نفت مرتبط هستند و صادرات غیرنفتی سایر کالاها تنها رشدی اندک (در حدود 2 درصد) نسبت به دوره قبل داشته است.

4. کالاهای عمده صادراتی کشور پروپان مایع شده، متانول، بوتان مایع شده، پلی اتیلن گرید فیلم و قیرنفت هستند که همگی در زیرگروه مشتقات نفتی و پتروشیمی قرار می گیرند. کالاهای فوق نزدیک به 23 درصد از آمار صادرات را شامل شده و این امر نشان دهنده وابستگی صادرات غیرنفتی کشور به محصولات وابسته به بخش نفت و گاز است.

5. افزایش شدید صادرات برخی کالاها مانند پروپان مایع شده، محصولات از آهن یا فولاد، بوتان مایع شده و پلی اتیلن گرید فیلم و کاهش قابل ملاحظه صادرات برخی دیگر از کالاها مانند اوره و سیمان سفید نسبت به دوره قبل از ویژگی‌های صادرات ایران در دوره مورد بررسی است.

6. پنج کشور عمده خریدار صادرات ایران در 6 ماهه اول سال 1393 به ترتیب کشورهای چین، عراق، امارات متحده عربی، افغانستان و هند بوده اند که نزدیک به 70 درصد صادرات ایران توسط این کشورها خریداری شده است. لازم به یادآوری است که محدودیت شرکای کالاهای صادراتی ایران می تواند خطری بالقوه باشد.

7. در دوره مورد بررسی، ارزش صادرات ایران به چین از رشد قابل ملاحظه ای برخوردار بوده، اما ارزش صادرات به کشورهایی مانند عراق، افغانستان و هند کاهش یافته است که می تواند نشانگر از دست رفتن تدریجی بازارهای صادراتی به این کشورها و جایگزین شدن آن با صادرات به کشور چین باشد.

8. استان بوشهر در 6 ماهه نخست سال 1393 همانند دوره مشابه سال قبل، فعال ترین استان کشور در زمینه تولید محصولات نهایی صادراتی بوده و 76 درصد از کل ارزش صادرات تنها به تولیدات 10 استان کشور مرتبط است که بیانگر تمرکز تولیدات صادراتی در تعداد اندکی از استان های کشور است.

9. قسمت اعظم صادرات کشور (69 درصد) و واردات کشور (84 درصد)، تنها توسط 10 گمرک صورت می گیرد. این در حالی است که تعداد گمرکات فعال صادراتی 127 و تعداد گمرکات فعال صادراتی 127 و تعداد گمرکات فعال وارداتی 87 گمرک است. این آمار بیانگر ضرورت اجرای احکام قانونی در خصوص آمایش گمرکات اجرایی است.

10. در دوره مورد بررسی از نظر ارزشی، حدود 70 درصد واردات مربوط به کالاهای واسطه ای، حدود 18 درصد مربوط به کالاهای سرمایه ای و حدود 12 درصد مربوط به کالاهای مصرفی است که در این میان واردات کالاهای سرمایه ای با رشد حدود 73 درصد، بیشترین رشد را به خود اختصاص داده است.

11. ارزش واردات دانه گندم سخت و وسایل نقلیه با موتور پیستونی درونسوز نسبت به دوره قبل افزایش چشمگیری (به ترتیب 123 درصد و 153 درصد) داشته است.

12. کالاهای عمده وارداتی کشور در 6 ماهه نخست سال 1393 شامل دانه گندم سخت، وسایل نقلیه با موتور پیستونی، برنج، دانه ذرت دامی و کنجاله سویا بوده است.

این آمار حاکی از آن است که مصرف برخی کالاهای اساسی مانند نان، برنج و تولید دام و طیور که به صورت مستقیم به تامین امنیت غذایی کشور مرتبط است، وابستگی زیادی به واردات دارد و از این منظر می تواند در مواقع بحرانی کشور را با آسیب هایی مواجه کند.

13. پنج کشور عمده طرف واردات کالا به ایران در 6 ماهه نخست سال 1393 کشورهای امارات متحده عربی، چین، هند، جمهوری کره و ترکیه هستند که از نظر ارزشی 70 درصد کالاهای وارداتی ایران از این 5 کشور وارد شده است. این در حالی است که در دوره مشابه سال قبل، ایران 65 درصد ارزش کالاهای وارداتی را از این کشورها خریداری می‌نمود. افزایش وابستگی به 5 کشور خاص در واردات با توجه به وابستگی تامین کالاهای اساسی از طریق واردات و در راستای تقویت اقتصاد مقاومتی در کشور، نکته مثبتی در بررسی آمار تجاری ایران به شمار نمی آید.

14. کاهش قیمت متوسط هر تن کالاهای وارداتی به حدود 1.328 دلار و افزایش متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی به حدود 432 دلار، هر چند نشانگر افزایش و بهبود نسبی رابطه مبادله کشور نسبت به دوره مشابه سال قبل است، با این حال مؤید استمرار تجارت خارجی کشور بر مبنای صادرات کالاهایی با ارزش افزوده پایین در مقابل واردات کالاهایی با ارزش افزوده بالاتر است.