حالا تقریبا هرفردی در اطراف خودش می‌تواند یک نفر را بیابد که به کربلا رفته باشد. امسال پیش بینی می‌شود که نزدیک به یک و نیم میلیون زایر ایرانی در مراسم اربعین در کربلا شرکت کنند و این بزرگترین اجتماع بشری را به حرکتی واحد برای یک خواسته واحد تبدیل کنند.

این خواسته رسیدن نیست؛ این طریقی است که خود پیمودنش هدف است و سالک در این مسیر است که رشد می‌کند.

شاید برای کسانیکه تجربه این سلوک را نداشته‌اند دانستن آنچه در این راه و در حال و هوای این مسیر می‌گذرد خالی از لطف نباشد.

وحید امیرخانی از جمله مستندسازانی است که چندین باربه کربلا رفته و این مسیر را همراه با زایران اربعین پیاده پیموده است. وی مستندی با نام «لبیک» دارد که محصول یکی از همین پیاده روی‌هاست. اثری که به شکل متفاوتی به حال و هوای این سلوک معنوی نگاه کرده است.

وحید امیرخانی کارگردان مستند «لبیک» در ابتدا درباره چگونگی ساخت اثر خود بیان کرد: زمانی که از من خواسته شد این مستند را بسازم همان وقت شرط کردم که مستندم یک کار فرم گرا باشد چون آثار ساخته شده را دیده بودم و فکر می کردم در این حوزه یک کار فرم گرا بیشتر جواب می دهد.

مستندی بدون روایت بدون کلام

وی ادامه داد: من نمی‌خواستم مستندی شبیه بسیاری از مستندهای معمول تلویزیونی که به سراغ مردم می روند و حس و حال آنها را از آمدن به کربلا و پیاده روی اربعین می‌پرسند، بسازم بلکه دوست داشتم همه این قالب‌ها را بشکنم. بنابراین سعی کردم کارم بدون کلام و بدون راوی باشد و این کار سختی بود.

کارگردان مستند «آوای مقاومت» درباره علاقه خود به ساخت این مستند بیان کرد: قبل از ساخت این مستند زمانی پیش آمد که ما با یک کاروان هنری با جمعی از مستندسازان و نویسندگان به کربلا رفتیم و من آنجا دیدم که اتفاقات عجیب و غریبی در این فضا رخ می دهد.

هرچقدر زایر به مقصد نزدیک‌تر می‌شود سرعت خود را کمتر می‌کند

امیرخانی با اشاره به حال و هوایی که این سفر برای زایران پیش می‌آورد، یادآور شد: پیمودن این مسیر گاهی از ماندن و زیارت بارگاه امام حسین(ع) اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، به طوری که هرچقدر زایر به مقصد نزدیک‌تر می‌شود سرعت خود را کمتر می کند و دوست دارد بیشتر در راه باشد. در این ایام کربلا آنقدر شلوغ می‌شود که می توان گفت به دیواره های بارگاه ابا عبدالله از شدت جمعیت فشار وارد می‌شود و حتی خاطرم هست یک بار شب اربعین از شدت جمعیت حاضر داربست های نزدیک بارگاه خرد شده بود.این جمعیت زیاد باعث می شود که خود زایران عراقی معمولا به یک لبیک و زیارتی کوتاه اکتفا کنند و بروند.

کارگردان مستند «نامه‌های زمین» با اشاره به اینکه لذت و دریافت معنویاین سفر بیشتر در خود مسیر است، گفت: بعضی از این افراد 10، 15 یا حتی 20 روز در راه هستنداما باز هم برای حفظ شدن لذت این سفر زیارت کوتاهی می کنند و بازمی‌گردند. درواقع اینها بیشترین ارتباط را با امام حسین(ع) در راهی که به سویش می‌روند، برقرار می کنند.

به شما التماس می‌کنند از غذاهای نذری بخورید

این مستندساز با اشاره به افرادی که در طول مسیر از زایران پذیرایی می کنند، خاطرنشان کرد: از جمله اتفاقات جالب این مسیر افرادی هستند که غذاهای نذری درست می‌کنند و به شما التماس می کنند که از غذای آنها بخورید. شما می‌توانید بهترین نوشیدنی‌ها و آشامیدنی‌ها را بیابید و به نوعی رقابتی در عرضه غذاهای نذری بوجود آمده است. در طول این مسیر موکب‌ها از کشورهای مختلفی چون استکهلم، بلژیک، آلمان، فیلیپین، بحرین، کویت، عراق، ایران، یمن، سوریه و... آماده پذیرایی هستند و از واکس زدن کفش گرفته تا ماساژ و تهیه ویلچر و غذا هرکاری انجام می دهند.

وی با اشاره به خاطراتی یادآور شد: بعضی از این موکب داران حتی اصرار زیادی دارند که شما را به خانه‌های خود ببرند. به طور مثال خود ما شبی به منزل یکی از این موکب داران رفتیم و آنها از هتل برایمان غذا گرفتند و حتی لباس‌های ما را تمیز کردند.

کشاورزی که درآمد یک سال خود را صرف زایران می‌کند

امیرخانی اضافه کرد: ممکن است بسیاری از این افراد پولی هم نداشته باشند مثلا یکی از دوستان خود من به منزل یکی از این موکب داران رفته بود و می گفت آنقدر آن منزل قدیمی و کاهگلی بوده است که شب هنگام خواب نگران شده است، اما این آدم ها به دلیل عشقی که داشته اند با شغل کشاورزی تمام سرمایه هرسال خود را جمع می کنند تا از زایران امام حسین(ع) پذیرایی کنند.

کارگردان مستند «لبیک» در ادامه به همه این فضاهای بصری اشاره و بیان کرد: من برای این مستند رویکردی کاملا بین المللیرا پیش گرفتم و اصلا به همین دلیل هم کلام را در مستند خود حذف کردم اما در ازای آن تصاوی معناداری جایگزین شده اند. به طور مثال به جای اینکه مستقیم و مثل گزارش‌های معمول نظر آدم‌ها را بپرسم آنها حس خود را با نگاه به دوربین ما بیان می کنند.

فضایی که عقل دنیایی را به چالش می کشد

وی درباره آهنگسازی این مستند نیز بیان کرد: موسیقی این کار بدست آریا عظیمی نژاد ساخته و تنظیم شد و او سه ماه برای این کار وقت گذاشت. من برای موسیقی هم تاکیدی داشتم و آن این بود که نمی‌خواستم موسیقی مخاطب را احساسی کند. این مراسم با هیچ منطقی جور درنمی‌آید و من خواستم مخاطب با تماشای این اثر عقل دنیایی اش به چالش کشیده شود.

امیرخانی همچنین با اشاره به موفقیت این اثر در جشنواره‌های داخلی و حتی استقبال از آن در بعضی از جشنواره های مذاهب مثل ایتالیا بیان کرد: من دوست داشتم این حسی را که در این فضا وجود داشت به جهان معرفی کنم و به تصویر بکشم. اینکه چگونه یک خانم آلمانی برای این سفر 18 میلیون هزینه می کند، یا چگونه یک دکتر و یا پروفسور به چنین اجتماع عظیمی می پیوندد که هر سال گستردگی آن بیشتر می شود و می توان از آن به عنوان بزرگترین اجتماع بشری یاد کرد.

رودهایی که به دریا می‌رسند

کارگردان مستند «لبیک» با اشاره به شروع مستند خود و اینکه مخاطب در وهله اول متوجه ماجرا نمی شود، توضیح داد: مستند در ابتدا با صدایی شبیه به دمیدن صور آغاز می شود و تصاویری به نمایش درمی آید که به نوعی رستاخیز را برای ما تداعی می کند و بعد ما سیل جمعیت را می بینیم که مسیری را می‌پیمایند. در تصاویری که از این آدم های نمایش داده می شود نوعی گمگشتگی وجود دارد و در پایان اینها مثل رودهایی هستند که به دریا می رسند.

کارگردان مستند «فصل شیدایی» با اشاره به مستندهایی که در ایام محرم از پیاده روی به سوی کربلا ساخته و از تلویزیون به پخش می رسد،بیان کرد: متاسفانه سیستم های جدید دیجیتالی کار فیلمسازی و مستندسازی را راحت کرده است و افراد زیادی دست به تولید می زنند که گاهی آگاهی و تکنیک لازم را ندارند. این نوع مستندسازی در نهایتتبدیل به یک برنامه گزارشی می‌شود و مخاطب هر شبکه‌ای را که می زند جز این چیزی دیگری نمیبیند که عده ای راه می روند و همین مستند به جای اینکه مخاطب را ترغیب کند درست همانند ضدتبلیغ عمل می کند.

ابتدا فیلمبرداری می‌کنیم و بعد فکر می کنیم که با تصویر گرفته شده چه کار کنیم

امیرخانی درباره چگونگی ساخت مستند با مضمون اربعین و پیاده روی به سوی کربلا گفت: مستندساز باید برای چنین موضوعی طرح داشته باشد و تحقیق کند و بعد به سراغ فیلمبرداری برود اما اتفاقی که در ایران رخ می دهد برعکس است یعنی ما ابتدا فیلمبرداریمی کنیم و بعد فکر می کنیم که با تصویر گرفته شده چه کار کنیم. درصورتیکه وقتی موضوع بار حسینی دارد باید وسواس بیشتری داشت تا کاری شبیه بقیه نسازید.

این مستندسازدر پایان سخنان خود با تاکید بر وجه بین المللی آثاری که با چنین مضمون هایی ساخته می شوند بیان کرد: زبان ما در چنین آثاری بیشتر باید به زبان بین المللینزدیک باشد. من هم در تصاویر مستند خود بیشترین مضمونی که در نظرم داشتم استفاده از اشتراکات دینی و فرهنگی بود. اینکه بتوانم با نمایش این اشتراکات برای مخاطب بستری را فراهم کنم تا با این آیین و کارناوال بزرگ همراه شود و ارتباط برقرار کند.