گروه بین‌الملل مشرق - ورود عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی به بیمارستان بار دیگر گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای در مورد احتمال مرگ وی را افزایش داده است. بعد از اینکه در روزهای اخیر خبر حضور شاه عربستان در بیمارستان برای انجام برخی آزمایش‌ها منتشر شد، برخی رسانه‌های خبری از وخامت حال وی خبر دادند. تأثیر پذیری جامعه سعودی در مقابله با این خبر تا حدی بود که بورس عربستان به نسبت قابل توجهی افت کرد و شاخص‌های بورس 5% کاهش را نشان داد.

در سال 2014 تغییرات گسترده‌ای در سیاست داخلی عربستان سعودی شکل گرفت، ملک عبدالله برای ولیعهد خود نیز جانشین تعیین کرد و مقرن بن عبدالعزیز جانشین سلمان بن عبدالعزیز شد. شاه سعودی در دستور خود تأکید کرد که این منصب قابل تغییر و جایگزینی نیست. این روند مناقشه زیادی را در عربستان به وجود آورد و نگرانی‌های برخی‌ها را افزایش داده است.

از سوی دیگر سفرهای متعدد ملک عبدالله جهت مداوا به آمریکا تردیدها در مورد جانشینی وی در عربستان را افزایش داده است، به ویژه اینکه سلمان بن عبدالعزیز ولیعهد پادشاه به بیماری آلزایمر مبتلا است و این روند، عرصه را برای رسیدن مقرن بن عبدالعزیز به حاکمیت عربستان سعودی به عنوان کوچک‌ترین فرزند عبدالعزیز فراهم می‌کند. احتمال می‌رود در صورت پادشاهی مقرن بن عبدالعزیز، برادرش متعب ولیعهد شود.

سایت اطلاع‌رسانی "وطني" به نقل از برخی منابع اعلام کرد که تعدادی از شاهزادگان عربستان سعودی پس از کشمکش‌های موجود در نزد خاندان حاکم به خارج از این کشور رفته اند. همچنین بنا بر اطلاعات موجود سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان با فرزندان سلطان بن عبدالعزیز ائتلاف ایجاد کرده و فرزندان شاه کنونی نیز با گارد ملی عربستان سعودی ائتلاف کرده اند. به این ترتیب به نظر می‌رسد درگیری‌هایی که پیشتر در داخل کاخ خاندان حاکم وجود داشت، با مرگ ملک عبدالله به عرصه سیاسی علنی عربستان راه خواهد یافت.


وفیق ابراهیم کارشناس مسائل عربستان سعودی از بیروت با اشاره به اخبار منتشر شده در مورد مرگ ملک عبدالله در گفت‌وگو با شبکه خبری العالم گفت: صرف اینکه اوضاع جسمانی‌ ملک عبدالله بحرانی باشد، با توجه به اینکه سلامتی وی از یک دهه قبل بین بد و بدتر بوده، این بدان معنی است که درگیری‌ها در داخل خاندان آل سعود برای رسیدن به جانشینی وی آغاز شود.

وی افزود: این همان علتی است که منجر به کاهش شدید شاخص‌های بورس در بازار مبادلات عربستان شده است. درگیری‌های داخلی عربستان سعودی بین گروه‌های مختلف خاندان حاکم است که برخی از آن‌ها از تروریسم حمایت می‌کنند و برخی به دنبال ایجاد ثبات در کشور هستند و گروهی نیز عناصر هواداران آمریکا را تشکیل می‌دهند.


سایمون هندرسون تحلیلگر مسائل بین‌المللی با اشاره به انتقال پادشاه 91 ساله عربستان سعودی به بیمارستان با فرض اینکه تأسیسات و تجهیزات ویژه‌ای در کاخ‌های مخصوص وی وجود دارد، نوشت: با توجه به اینکه وی وزن زیادی دارد و پیش‌تر نیز اعلام شده بود که از ناحیه پشت مشکلاتی دارد، به نظر می‌رسد این عامل باعث شده که نتواند روی پای خود بایستد و در راه رفتن نیز به کمک نیاز داشته باشد. وی احتمال می‌دهد که مشکلات ناشی از سال‌های طولانی سیگار کشیدن مفرط یکی از مسائلی است که رسانه‌های خبری به آن نمی‌پردازند.

وی می‌افزاید که از جنبه نظری امیر سلمان بن عبدالعزیز برادر ناتنی وی که ولیعهدش نیز به شمار می‌رود، 78 سال سن دارد و با وجود فعالیت‌های گسترده و برنامه کاری مملو از دیدارها و نشست‌های مختلف، اما قوای ذهنی وی رو به زوال است. 

برخی دیدارکنندگان با وی گزارش می‌دهند که او پس از چند دقیقه صحبت کردن، مطالب بی‌ربطی را بیان می‌کند. به نظر می‌رسد حضور علنی امیر سلمان در اماکن عمومی به عزم وی برای رسیدن به پادشاهی کشور یا دست‌کم هدف اساسی نزدیکان وی برای قرار دادن او در این سمت برمی‌گردد.

رقابت‌های داخلی قدرت عربستان سعودی تا حدی است که ملک عبدالله نمی‌تواند امیر سلمان را جابه‌جا کند، به همین علت بود که وی برادر ناتنی دیگر خود یعنی امیر مقرن را که کوچک‌ترین فرد از فرزندان ملک عبدالعزیز مؤسس خاندان سعودی است را در سمتی جدید به عنوان جانشین ولیعهد تعیین کرد.

این اقدام جنجالی بود، چرا که به معنی نادیده ‌گرفتن مطالبات برادران دیگر و مانور شاه عربستان در هیئت بیعت برای تقویت جایگاه جدید مقرن به شمار می رود. به ویژه اینکه اطلاعیه‌های رسمی نیز نشان می‌داد که تعیین مقرن در سمت جدید از اجماع همه اعضا برخوردار نیست.

درست است که حضور علنی ملک عبدالله در نزد مردم در ماه‌های اخیر به نحوه روز افزونی، کاهش یافته است، اما همچنان وی اصلی‌ترین تصمیم ساز عربستان سعودی به شمار می‌رود، این را می‌توان از دیدار وی با تمیم بن حمد امیر قطر در نیمه اکتبر گذشته برای حل منازعات داخلی بین دو کشور و دیدار با عبدالله دوم شاه اردن در نیمه دسامبر گذشته برای بررسی موضوع سوریه مشاهده کرد. 

مرگ شاه عربستان یا حضور طولانی مدت وی در بیمارستان به خلأ قدرت در ریاض منجر خواهد شد، این موضوع نگرانی‌های بین‌المللی را به علت اهمیت ویژه عربستان به عنوان بزرگ‌ترین تولید کننده نفت جهان افزایش خواهد داد. با وجود اینکه این کشور تسلط گسترده‌ای بر بازار نفت دارد، اما به نظر می‌رسد اخیراً از توقف کاهش قیمت نفت ناتوان مانده و به جای آن به دنبال حفظ سهمیه خود در بازار نفت است.

از دیگر نگرانی‌های موجود نسبت به اوضاع نابسامان عربستان سعودی جایگاه این کشور در رهبری کشورهای عربی و دولت‌های با اکثریت مسلمان به ویژه در تعامل با تهدیدات موجود از سوی گروه دولت اسلامی عراق و شام است.

همچنین حضور شیعیان تحت تأثیر ایران در عربستان سعودی عامل نگرانی دائمی دیگری برای پایتخت‌های غربی به شمار می‌رود.

آمریکا به لحاظ تاریخی سعی دارد از تأثیر پذیری از روند خلافت عربستان سعودی بکاهد، اما با وجود احتمال رسیدن اوضاع به انتقال همراه با هرج‌ومرج قدرت، آمریکا نیاز خواهد داشت تا بر رسیدن یک فرد شایسته به قدرت به صورت فوری تأکید کند و تنها به ابراز امیدواری از رسیدن خاندان آل سعود به راه حل این مشکل بسنده نکند. درست است که انجام این مأموریت به ‌صورت هوشمندانه و با درایت، بهتر به نظر می‌رسد، اما این خطر وجود دارد که دیپلماسی آرام به رویکردی همراه با بی‌توجهی و بی ‌مبالاتی منجر شود.