دانشگاه امام صادق، دانشگاه تهران و دانشگاه هنر در ایام مختلف سال از جمله دهه محرم، شبهای قدر و احیای نیمهشعبان و فاطمیه از مکانهایی است که دانشجویان زیادی برای شنیدن سخنان خاص و منحصر به فرد پناهیان به آنجا میروند.
منبریهای حجتالاسلام پناهیان ولایت و ولایتمداری را نخ تسبیح صحبتهای روحانی مورد علاقه خود میدانند و جلسات مستمر وی که بعد از سال 88 با عنوان «مقتدر مظلوم» در دانشگاه تهران برگزار شد، با استقبال گسترده دانشجویان مواجه شد.
حجتالاسلام پناهیان متولد سال 1344 شهر تهران است؛ پدر مرحوم وی از روحانیون و مبلّغین موفق در تهران بوده است. پناهیان، از سال اول راهنمایی در کنار دروس مدرسه، تحصیلات حوزوی را آغاز کرد و از سال 1362 تحصیلات خود را در حوزۀ علمیۀ قم پیگرفت و پس از اتمام دروس سطح حوزه، به مدت دوازده سال از درس خارج حضرات آیات عظام وحید خراسانی، جوادی آملی، سید محمد کاظم حائری و همچنین مقام معظم رهبری بهره برد.
از آغاز دبیرستان و در کنار تحصیل در حوزه، با تدریس کتابهای شهید مطهری، به تبلیغ و آموزش در محیط های مختلف دانشآموزی، دانشگاهی و حوزوی روی آورد. رشته روانشناسی را در دفتر همکاری حوزه و دانشگاه تحصیل کرد. وی عضو هیئتعلمی مرکز تخصصی تبلیغ بوده و در زمینه تدریس و طراحی سرفصلها و تدوین کتب آموزشی با آن مرکز همکاری میکند.
آنچه در ادامه میآید مشروح گفتوگو با حجتالاسلام پناهیان است:
با توجه به اینکه نظام جمهوری اسلامی از لحاظ سیاسی یک نظام سیاسی نو و بدیع محسوب میشود، به نظر شما حضرت امام چگونه این نظام را متضمن به جمهوریت کردند؟ در واقع کار باقی مانده انقلاب در جریان تداوم چیست؟
حجتالاسلام پناهیان: مقدمتا عرض کنم که برعکس آنچه که گروهی تصور میکردند حضور و مشارکت مردم فرصتی است برای غیر اسلامی و غیر انقلابی کردن نظام، جمهوریت نظام عامل حفظ اسلامیت آن شد. گروهها و جریانات غرب زده قصد داشتند جمهوریت نظام را در مقابل اسلامیت آن قرار دهند که نهتنها موفق نشدند بلکه مطابق پیشبینیهای حضرت امام مردم خود موجب تداوم انقلاب و تحکیم اسلامیت نظام شده اند و نمونه برجستۀ آن حماسۀ نه دی است.
* اسلام ضامن بیشترین مشارکت مردم در حاکمیت است
اساسا جمهوریت نظام از اسلامی بودن آن قابل انفکاک نیست و این دو واژه در کنار هم ابعاد یک حقیقت را نشان میدهند. این اسلام است که ضامن بیشترین و موثرترین مشارکت مردم در حاکمیت و سرنوشت خودشان است. و این راه را امام به ما یاد دادند و مقام معظم رهبری تداوم بخشیدند. الان هم انواع گروههای دیگری به دنبال این هستند که اسلام و تفسیر غیر انقلابی از آن را مقابل نظام قرار دهند که طبیعتا موفق نخواهند شد چون اسلام از انقلابی بودن و مردمی بودن قابل انفکاک نیست همانطور که از حکومت و سیاست قابل تفکیک نیست.
از نظر شما مولفههای خط امام واقعی چگونه قابل تداوم است؟
حجتالاسلام پناهیان: ما باید در جهت تداوم راه امام و درک حقیقت انقلاب اسلامی به دنبال اصلاح ساختارهای جامعه باشیم و بتوانیم نظامات اجتماعی را مطابق آنچه دین راهنمایی فرموده است طراحی و نهادینه نماییم در این زمینه هم ناتوانایی هایی علمی وجود دارد و هم مقاومتهای آشکار و پنهانی عملی صورت میگیرد که موجب تاسف فراوان است. تداوم انقلاب به جاری کردن روح انقلاب به تمام ساختارهای جامعه است. نظام اقتصادی نظامات حقوقی نظامات تعلیم و تربیتی همه و همه باید صددرصد اسلامی شود که هنوز راه درازی در پیش داریم.
با توجه به تصویرسازی نسل اول انقلاب از حضرت امام و انقلاب اسلامی، برخی حرکات امام را پس از انقلاب اسلامی مبتنی بر عبور از رفتارهای عاشورایی و گذار به حرکتهای تعقلگرا میدانند و یا سعی دارند القا کنند که امام توسط اطرافیان خود، کانالیزه شده بودند، چرا سعی دارند چنین چهرهای از امام ارائه شود؟
حجتالاسلام پناهیان: امام هیچگاه کانالیزه نشدند و قابل کانالیزه شدن نبودند. حضرت امام رضوان الله تعالی علیه جدا از قدرتهای معنوی و روحی فوق العاده که برخوردار بودند آنقدر با طیفها و سطوح مختلف جامعه در ارتباط بودند که امکان کانالیزه شدن وجود نداشت. کما اینکه امروز هم همینطور است و اساسا جایگاه امامت و نهاد ولایت فقیه به دلیل ویژگیهای خاصی که دارد قابل کانالیزه شدن نیست. اما ممکن است حضرت امام به دلائل و مصالحی به گفتار و رفتار سیاسی برخی افراد میدان بدهند اینگونه فرصت دادنها آنجا که امام چاره ای جز رعایت مصلحت نمیدیدند هم از مظلومیت امام حکایت میکند و هم از درایت و بزرگواری امام که ماموریت اصلی خود را حفظ اصل نظام میدیدند. نمونه آن موضوع جام زهر است که تعبیر نشان میدهد امام سخن و نظر اطرافیان را پذیرفتند ولی خود به آن راضی نبودند. چه بسا امام معتقد بودند که با همین امکانات کم میشود به گونه ای مدیریت کرد که جنگ را به سرانجام بهتری رساند ولی مصلحت را در پذیرفتن نظر دیگران دیدند. گاهی از اوقات برای حفظ آبروی عناصر برجستۀ سیاسی و برای حفظ ثبات کشور در برهه های حساس با عیوب آنها تا آنجا که قابل اغماض بود بزرگوارانه برخورد میکردند و تنها به طرح بحثها و روشنگریهای کلی اکتفا میفرمودند.
*تقسیم رفتار امام به دو قسمت عاشورایی و عقلانی نهایت بی خردی و سطحی نگری است
اما اینکه رفتار امام را بتوان به دو قسمت عاشورایی و عقلانی تقسیم کرد این نهایت بی خردی و سطحی نگری است. امام از اول تا آخر در یک مسیر روشن عقلانی حرکت کردند همان عقلانیتی که موجب انقلابی بودن حضرت امام بود. اینگونه تفاسیر مال کسانی است که بین امام حسن (ع) و امام حسین (ع) فرق قائل میشوند و تصور میکنند اگر امام حسین (ع) جای امام حسن (ع) بود با معاویه جنگ میکردند و اگر امام حسن (ع) جای امام حسین (ع) بودند با یزید صلح میکردند.
* صلح امام حسن (ع) تفسیری جز عاشورا ندارد
این نهایت نادانی است که ما رویۀ امامان معصوم را شخصی سازی کنیم و شخصیت امامان را مهمترین عامل موثر قلمداد کنیم. دربارۀ امام هم نمیشود تصور کرد که رویۀ خود را از عاشورایی بودن به عقلانیت تغییر دادند مگر عاشورا یک پدیدۀ غیر عقلانی بود؟ و مگر صلح امام حسن (ع) تفسیری جز عاشورا دارد؟
نقش رهبریهای داهیانه مقام معظم رهبری را پس از ارتحال حضرت امام و در طول 25 سال پس از رحلت حضرت امام چهطور ارزیابی میکنید؟
حجتالاسلام پناهیان: یکی از عجیبترین اتفاقات تاریخی که ما در متن آن غرقیم و قدر آن را نمیدانیم پیروی محض مقام معظم رهبری از راه امام است که موجب تداوم و تحکیم خط امام و انقلاب امام شده است. شما الان میبینید خیلیها تا دستشان به قدرت میرسد اظهار نظرهایشان مقابل امام و حاشیه زدنهایشان تلویحا و یا تصریحا شروع میشود امام هم خود به برخی از این پدیدهها اشاره کرده بودند که مثلا ممکن است بعدها کسانی بیایند و سیاستهای حضرت امام را زیر سوال ببرند. ولی شما در مسیر فکری و منش رفتاری مقام معظم رهبری به اذعان دوست و دشمن هیچ تفاوتی با امام نمیبینید.
* پیروی مستمر رهبری از تفکر حضرت امام به طرز اعجاب برانگیزی ادامه دارد
پیروی مستمر رهبری از تفکر حضرت امام و پیگیری منویات آن امام راحل توسط مقام معظم رهبری به طرز اعجاب برانگیزی ادامه دارد. البته ما با توجه به منطق اسلام و شخصیت مقام معظم رهبری چنین امری را طبیعی میدانیم. منتها از نگاه بیرونی اعجاب برانگیز است.
*اسلام هراسی از وقتی آغاز شد که موفقیتهای انقلاب دیده شد
نقش انقلاب اسلامی در مقابله با اسلام هراسی و نیز رویش رقیبان منطقهای همچون ترکیه و عربستان که نوعی اسلام بدلی را تبلیغ و دنبال میکنند، چطور تحلیل میکنید.
حجتالاسلام پناهیان: اسلام هراسی از وقتی آغاز شد که موفقیتهای انقلاب و نظام مقدس اسلامی دیده شد. بدیل سازی و رقیب سازی هم همپای اسلام هراسی در منطقه شکل گرفت. تمام اینها بخاطر موفقیتهای بالفعل و حتی بالقوۀ انقلاب است و دشمنان ما چارهای جز این ندارند؛ این ماییم که باید با استمرار راه امام، طرحهای آنها را به شکست برسانیم . نامۀ اخیر رهبری به جوانان اروپا زحمات چندین و چند سالۀ دشمنان اسلام را به باد داد و تمام تهدیدهای آنها را تبدیل به فرصت کرد. اساسا یکی از شئون امامت و ولایت همین است که تهدیدها را برای امت خودش تبدیل به فرصت میکند البته اگر یاران کافی داشته باشد و دیگر سیاستمداران تبعیت لازم را داشته باشند.
* رهبر انقلاب تهدید تروریست تکفیری را به فرصت اتحاد جهان اسلام تبدیل کردند
امام تهدید جنگ تحمیلی را به فرصت رشد این ملت تبدیل کرد. تهدید محاصره اقتصادی را فرصتی برای رشد میدانست. رهبری نیز چه بسیار تهدیدها را تبدیل به فرصت کردهاند و یک نمونه اخیر آن این است که تهدید تروریست تکفیری در منطقه را تبدیل به فرصتی برای اتحاد جهان اسلام کردند.