به گزارش مشرق، یمن کشوری عربی است که در جنوب غرب آسیا و در جنوب شبه جزیره عربستان و منطقه خاورمیانه واقع شده است. این کشور ۵۳۶۸۶۹ کیلومتر مربع مساحت دارد. این کشور دارای دو ساحل مهم است؛ ساحل غربی در کرانه دریای سرخ و ساحل جنوبی در کرانه دریای عرب قرار دارد. همچنین این کشور دارای چند جزیره است که مهمترین آنها جزیره سقطره در دریای عرب وجزیره حنبش در دریای سرخ است. این کشور تا قبل از سال ۱۹۹۰ میلادی دو کشور محسوب می شد و به نامهای جمهوری عربی یمن(یمن شمالی) و جمهوری دموکراتیک یمن(یمن جنوبی) معروف بود و در سال ۱۹۹۰ طی پیمانی این دو کشور با هم متحد شدند و جمهوری یمن به وجود آمد.در سال ۱۹۹۴ جنگ خونینی بین دو طرف رخ داد که سرانجام شمالی ها بر جنوبی ها چیره شدند و اتحاد به قوت خود باقی ماند.
یمن همانند برخی از کشورهای دیگر عربی شاهد تحرکاتی بود که منجر به کنار رفتن علی عبدالله صالح در قالب طرح موسوم به شورای همکاری خلیج فارس بود اما پس از آن به حال خود رها شد.یمن فقیر با اقتصاد ویران و حضور القاعده در مناطقی از آن نمایان شد. در این میان بی کفایتی دولتمردان آن نیز روز به روز زمینه را برای اعتراضات بیشتر کرد.
نحوه خروج عبد ربه منصور هادی و اقدامات بعدی
حوادث چندی طی ماههای گذشته بر یمن گذشته است که مهمترین آن اعلامیه قانون اساسی و صدور آن از سوی کمیته های مردمی و استعفای عبد ربه منصور هادی رئیس جمهوری یمن بود درباره اعلامیه قانون اساسی و مفاد آن سخن زیاد گفته شده است اما موضوعی که اخیرا جلب توجه کرده است و به ویژه طی روزهای قبل توجه رسانه ها را به خود مشغول کرد موضوع خروج عبد ربه منصور هادی از صنعا و وارد شدن وی به عدن است.
رسانه های یمنی و به طور کلی یمنی ها سئوالات زیادی را درباره چگونگی خروج هادی از کاخ جمهوری در صنعا و رفتن به عدن مطرح کرده اند.
رسانه های یمنی در این میان از نادیه السقاف وزیر اطلاع رسانی سابق سخن به میان آورده اند که وی در عصر جمعه با عبد ربه منصور هادی دیدار می کند و بامداد روز شنبه وی را از کاخ ریاست جمهوری در صنعا خارج می کند.
این در حالی است که برخی منابع دیگر روایت دیگری نقل کرده اند مبنی بر اینکه عبد ربه منصور هنگامی که نگهبانان خواب بوده اند کاخ را ترک کرده است و وی با کمک نادیه السقاف با هماهنگی برخی نگهبانان و افراد مسلح وابسته به حوثی منزل را ترک کرده است. اما برخی منابع دیگر به طور کلی خروج وی از صنعا را پس از موافقت انصارالله دانستند. برخی نیز بیماری وی را عامل موثر دانسته اند.
با همه تفاسیر عبد ربه منصور هادی قبل از ظهر به وقت محلی در روز شنبه به عدن رسید.
اقدامات احتمالی عبد ربه منصور هادی
اما جدای از اینکه عبد ربه منصور هادی چگونه از صنعا بیرون رفت اقداماتی است که وی انجام داد. رسانه ها در روز ۲۱ فوریه از دیدار وی با یک مسئول آمریکایی و اینکه وی اعلام استقلال جنوب را مطرح می کند خبر دادند.
وی پس از رسیدن به عدن همه اقدامات و مصوبات و قوانین وضع شده از هنگام حضور کمیته های مردمی در صنعا را باطل اعلام و از سازمان ملل خواست که اقداماتی برای حمایت از روند سیاسی و مخالفت با آنچه کودتا خواند به عمل آورد.
عبد ربه منصور هادی از پایبندی به طرح موسوم به خلیج فارس سخن گفت و خواستار پایان حبس خانگی خالد بحاح نخست وزیر یمن و دیگر شخصیتهایی که به گمان وی در حبس خانگی به سر می برند شد و همه اقدامات و مصوبات از ۲۱ سپتامبر گذشته را غیرقانونی و باطل و استعفای خود و نخست وزیر را تحت اکراه و اجبار خواند.
درحالی که رسانه ها اعلام کردند که رئیس جمهوری طی ساعات آینده موضع خود را اعلام می کند اما اقدامات آتی وی مشخص نیست.
روزنامه الشرق الاوسط به نقل از منابع آگاه یمنی در عدن اعلام کرد که «عبد ربه منصور هادی» به محض رسیدن به عدن با مقامات سیاسی، امنیتی و نظامی این شهر دیدار کرده و درخصوص اتخاذ اقدامات بعدی خود با آنها به رایزنی پرداخته است. این منبع همچنین نوشت که هادی قصد دارد پس از اعلام پایتختی عدن به جای صنعا به صورت موقت دولت کوچکی را در عدن تشکیل دهد.
«جمال بن عمر» نماینده سازمان ملل در امور یمن نیز که اخیرا با «هادی» در عدن دیدار کرده است در یک نشست مطبوعاتی اعلام کرد که هادی از وی خواسته است که مذاکرات از صنعا به مکان دیگری منتقل شود.
ناظران امور یمن گزینه های پیش رو را شامل اعلام جدایی، عدم پایتخت موقت، صنعا پایتخت اشغال شده، اعلام آغاز جنگ با حوثی ها یا عدم اقدامی از سوی عبد ربه منصور هادی و پرداختن وی به درمان دانسته اند.
توکل کرمان که از انقلاب مردم یمن جامه ای برای خود دوخت و جایزه نوبل صلح گرفت و این روزها خود را داعیه دار حمایت از یمنی می داند خواستار ادامه فعالیت عبد ربه منصور هادی از عدن شد و حضور وی در کاخ عدن را مناسب دانست.
محمد عایش روزنامه نگار یمنی اعلام استقلال جنوب یمن از سوی عبد ربه منصور هادی را بعید دانست و گفت: هادی همواره وحدت طلب بوده است و اعلام جدایی شمال یمن و بخشهایی از جنوب را علیه وی بسیج خواهد کرد.
فیصل الحذیفی استاد علوم سیاسی دانشگاه الحدیده یمن بیان کرد: ترک صنعا از سوی عبد ربه منصور هادی در ۲۱ فوریه گواه خاصی ندارد و نشانگر موضوع و مناسبت خاصی نیست. این اقدام برای خروج از حبس خانگی که هادی انتظار آن را نداشت طبیعی بود.
وی می افزاید: عبد ربه منصور هادی تا قبل از ۲۰۱۲ حرفی برای گفتن نداشت و در واقع این مقام ریاست جمهوری بود که وی را بزرگ کرد.
الحذیفی تاکید کرد: گفتگوها و مذاکرات به ریاست جمال بن عمر به سبب اقدام هادی متوقف نخواهد شد بلکه ادامه می یابد مگر اینکه سلاح جای عقل را نزد یمنی ها بگیرد اگر گفتگوها به جایی نرسد آنگاه اقدام نظامی چاره نهایی خواهد بود.
اما رخداد قابل توجه در موضوع یمن، موضع کشورهای حوزه خلیج فارس است. گروههای یمنی در این باره به دو دسته تقسیم می شوند. نخست انصارالله و کمیته های مردمی که با هر گونه دخالت خارجی در امور یمن مخالفت می ورزند و دیگر گروه هایی که حامی دخالت خارجی و بین المللی در امور یمن هستند.
کشورهای حوزه خلیج فارس گزینه های زیادی در یمن ندارند از سویی نه آماده پذیرش انصارالله و کمیته های مردمی هستند و نه خواهان گفتگو با گروههای اسلامی افراطی جایگزین اند.
در واقع خروج سفیران کشورهای حوزه خلیج فارس بیش از آنکه راهکاری باشد در واقع نشانه سرخوردگی و نبود مواضع روشن است. این کشورها ماهها اوضاع یمن را دنبال کردند و چاره ای برای آن نداشتند هر چند که اوضاع کاملا برای آن روشن و واضح بود.
در حالی که این کشورها تلاشهایی برای ملایم کردن گروههای افراط گرای اسلامی کردند اما تلاشهای آنها راه به جایی نبرد. تنها راه پیش روی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس عشایر یمنی و نیروهای لیبرال هستند.
در واقع خارج کردن سفیران از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس مرحله به شماره افتادن نفس کشورهای حوزه خلیج فارس و مرحله بی انتهایی است که به نتایج مشخصی نخواهد رسید. این کشورها خواستار فعال شدن قبایل و عشایر هستند.
کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که در سال ۲۰۱۲ طرح آنها معروف شده بود و انقلاب یمن را به شکست کشاند و مدت زمانی در عرصه یمن جولان می دادند پس از خروج سفیران از عرصه یمن خارج شدند و منتظر فرصت برای بازگشت به یمن هستند. آنها منتظرند تا گروههای متخاصم یمنی خسته شوند. آنها به مشکلات اقتصادی که تبعات یمن را بیش از قبل خواهد گرفت و نیازی که یمن به این کشورها پیدا خواهند کرد توجه دارند.
خروج جمعی سفیران غربی و همپیمانان منطقه ای؛ انگیزه ها
سئوالی بزرگ مطرح این است که دلیل این کوچ دسته جمعی و تعلیق سفارتخانه و کنسولگری ها در یمن چه بود؟ آیا این کشورها به شواهدی دست یافته اند که نشان می دهد یمن به سوی جنگ داخلی پیش می رود؟
نکته جالب خروج ماتئو تویلر سفیر آمریکا و دیپلماتهای سفارت آمریکا از صنعا با کمک عمانی ها بود به طوری که یک هواپیمای عمانی آنها را به عمان منتقل کرد و از آنجا آمریکایی ها رهسپار کشورشان شدند. آمریکایی هزاران سند و صدها سلاح را نابود کردند تا به زعم آنها به دست انصارالله نیافتد.
این فراری بود که تاکنون هیچ سفارتخانه آمریکا در دنیا نظیر آن را ندیده بود و سفارتخانه های آمریکا معمولا مکانی است که روسا کشورهای بحران زده به آن می گریزند.
واکنش ایران و حزب الله
وزارت خارجه ایران اقدامات مربوط به بستن سفارتخانه ها را اقدامی شتابزده دانست و سید حسن نصرالله دبیر کل حزب الله لبنان آنچه در یمن می گذرد را انقلاب واقعی خواند و انقلابیون یمنی را تنها مقابله کنندگان با داعش دانست و در واقع دبیر کل حزب الله اولین کسی بود که درباره حضور داعش در یمن هشدار داد.
شورای امنیت و یمن
در حالی شورای همکاری خلیج فارس در نشست خود از شورای امنیت سازمان ملل خواست که قطعنامه ای را علیه حوثیها تحت فصل هفتم منشور ملل متحد صادر کند که این درخواست شورای همکاری خلیج فارس عملی نشد. زیرا شورای امنیت طی قطعنامه ای که پیش نویس این قطعنامه توسط اردن و انگلیس به شورای امنیت ارائه شده بود خواستار خروج حوثیها از صنعا، پایتخت یمن و مراکز دولتی موجود در آن شد و بر لزوم مذاکرات مسالمت آمیز برای اتخاذ راهکاری جهت برون رفت از بحران یمن تاکید کرد.
در مقابل انصارالله اعلام کرد که وقعی به این قطعنامه نمی نهد و به تهدیدات خارجی از سوی هر طرفی که صادر شد تن نمی دهد.
گرچه مهلت پانزده روزه ای از سوی شورای امنیت تعیین شد اما به اعتقاد ناظران در کوتاه مدت یا میان مدت امکان اقدامات بازدارنده مطرح نیست و شاید به اقداماتی مانند اعمال تحریم های اقتصادی و ممنوعیت سفر علیه انصارالله و رهبران آن از جمله عبدالملک الحوثی وضع شود اما این تاثیر چندانی ندارد زیرا قطعنامه ۲۱۴۰ علیه یمن نه تنها کمکی به اوضاع نکرد بلکه اوضاع را پیچیده تر هم کرد.
به اعتقاد ناظران و تحلیلگران یمنی شورای امنیت و کشورهای منطقه ای به دخالت نظامی در یمن روی نخواهند آورد زیرا این دخالت نظامی اوضاع را پیچیده تر از قبل خواهد کرد. علاوه بر آن تحولات یمن در واقع یک نوع کشمکش داخلی محسوب می شود و راهکار آن نیز باید سیاسی با کمترین هزینه باشد.
آگاهی از تحولات یمن فرصت بیشتری را طلب می کند و باید منتظر روزهای آتی ماند و مشاهده کرد که پس از خروج عبد ربه منصور هادی روند اوضاع به کدام سمت و سو حرکت خواهد کرد.
برخی کشورهای منطقه از جمله سعودی ها در حال تجهیز قبایل سلفی برای مقابله با کمیته های مردمی هستند و بعید نیست که این کشورها از اهرم های فشار اقتصادی علیه یمن استفاده کنند. علاوه بر آن برخی تلاش ها از جمله رزمایش مصر و عربستان در واقع هماهنگی این دو کشور برای تعامل با هر گونه سناریوی احتمالی در یمن و آمادگی برای مقابله با حملات با آنچه حمله به کشتی های تجاری عنوان شد رخ داد و هدف فشار وارد کردن به انصارالله و نیروهای مردمی بود.
جدای از کشورهای منطقه غربی ها هم به فشار علیه یمن ادامه خواهند داد. به ویژه آنکه پس از آنکه کمیته های مردمی یمن خالد بحاح را مامور تشکیل دولت موقت تا زمان تشکیل دولت انتقالی کرد وی که همسو با عبد ربه هادی منصور و حامیان منطقه ای و غربی اش حرکت می کنند از پذیرفتن آن سرباز زد. این همزمان با سنگ اندازی های عبد ربه منصور هادی در مسیر گفتگوها است زیرا وی خواستار انتقال گفتگوها از صنعا به تعز یا عدن موضوعی است که با مخالفت انصارالله و برخی گروههای دیگر شامل حزب الحق و حزب بعث و برخی گروههای دیگر روبرو شد.
زیرا آنها هادی را دیگر رئیس جمهوری مشروع نمی دانند و حزب کنگره مردمی و همپیمانان آن نیز در اینباره دیدگاه خود را مطرح نکرده اند. به اعتقاد گروههای مخالف عبد ربه منصور هادی ادامه ماندن وی در قدرت سبب جنگ داخلی خواهد شد. این در حالی است که گروه های الحراک الجنوبی و حزب ناصری و حزب الرشاد در نشست روز یکشنبه حضور نیافتند. به هر حال گفتگوها درباره یمن در حالی برگزار می شود که اتفاق نظر میان این گروهها وجود ندارد و این در جلسه روز ۲۲ فوریه و هنگامی که حمزه الحوثی حاضران در نشست را متهم به تبعیت از بیگانگان کرد مشخص شد که عبدالعزیز جباری دبیر کل حزب عدالت و توسعه قصد خروج از جلسه را داشت.
به هر حال یمن در حال گذار از مرحله دشواری است. زیرا با ورود عبد ربه منصور هادی به عدن اوضاع متفاوت تر از قبل خواهد بود و حامیان وی در شورای همکاری خلیج فارس و حامیان طرح موسوم به خلیج فارس تلاش خواهند کرد که حمایت های بی دریغی از وی برای مقابله با کمیته های مردمی و انصارالله به وجود آورند و بعید نیست که از اهرم کمک های اقتصادی برای فشار بر کمیته های مردمی استفاده کنند و عدن و جنوب یمن را به پایگاهی در مقابل شمال تبدیل کنند و در راستای تحریک عبد ربه منصور رئیس جمهوری مستعفی که هم اکنون خود را مشروع و قانونی می خواند گام بردارند به ویژه که خواست آمریکا و غربی ها نیز همین است.
به اعتقاد ناظران از جمله سناریوهای پیش رو حرکت جنوبی ها با رهبری عبد ربه منصور هادی به سوی استقلال است و یا اینکه عبد ربه در سایه حمایت خارجی بر طبل توخالی طرح موسوم به خلیج فارس که پس از سال ۲۰۱۱ یمن را به وضع کنونی رساند بکوبد به ویژه که پس از فرار وی از صنعا تابلوهای حمایت از استقلال جنوب به خوشامد از هادی تبدیل شده است.
اما موضوعی که باید به آن توجه داشت این است که کمیته های مردمی و شمال یمن به طور قطع زیر بار نخواهند رفت که این بدترین سناریو را برای یمن یعنی جنگ داخلی رقم خواهد زد. موضوعی که سعودی ها به آن بی میل نیستند. با توجه به وجود عوامل مختلف خارجی تا داخلی که بر سرنوشت یمن موثر هستند، باید منتظر ماند و دید آیا جمال بن عمر نماینده سازمان ملل در امور یمن دست به شاهکار مهمی خواهد زد و گروههای یمنی را به توافق سیاسی نزدیک می کند یا سرنوشت نمایندگان سازمان ملل در امور سوریه از جمله کوفی عنان و اخضر الابراهیمی را پیدا خواهد کرد. هم اکنون تنور تلاشهای سیاسی و گفتگوها داغ است و یمنی ها نگران هستند که مبادا تلاش های سیاسی به بن بست برسد و شبح جنگ داخلی بر سر آنها سایه افکند.
