به گزارش مشرق، «مخاطبان دیگر مجبور نیستند به چند شبکه تلویزیونی دولتی که انتخاب‌های محدودی برای آن‌ها ایجاد می‌کرد، توجه کنند. شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای برای انواع سلیقه‌ها و نیاز‌ها برنامه‌های متفاوتی ایجاد کرده و این مخاطب است که دست به انتخاب در مقابل سیل شبکهها می‌زند». این یکی از اعتقادات حاکم در جهان غرب است. این روز‌ها شبکه‌های ماهواره‌ای در همه زمینه‌ها برای مخاطبان مختلف تأمین خوراک می‌کنند. در این میان فرهنگ و سبک زندگی ایرانیان هدف صاحبان شبکه‌های ماهواره‌ای قرار گرفته‌اند.
«سبک زندگی» به گفته مقام معظم رهبری از جمله اصولی است که متن زندگی انسان را شکل می‌دهد؛ مسائلی نظیر خانواده، ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، تفریحات، کسب و کار و رفتارهای فردی و اجتماعی در محیط‌های مختلف و... مصرف‌گرایی زیر مجموعه‌ای از تغییر سبک زندگی است که این روز‌ها با گسترش شبکه‌های ماهواره‌ای رواج یافته است.
از آنجایی که افزایش تب مصرف با هیاهوی تبلیغات ماهواره‌ای روند صعودی یافته است، به سراغ «مهدی فضائلی»، عضو شورای فرهنگ عمومی رفتیم تا جزئیات نقش ماهواره‌ها در رواج مصرف گرایی را واکاوی کنیم.
ورودی‌های جامعه از جمله عملکرد رسانهها همیشه قابل مدیریت نیست یعنی نظام و دولت نمی‌تواند تمام اتفاقات جامعه را در راستای منفعت خود هدایت کند چرا که تأثیر رسانهها انکار ناپذیر است. هدف صاحبان رسانه‌های غربی تنها رواج مصرف گرایی نیست بلکه آن‌ها عاملی مهم‌تر و ماندگار‌تر را نشانه رفتند که همان تغییر الگوی سبک زندگی است. سبک زندگی اصطلاح جدیدی است که از اواخر قرن ۲۰ در اروپا به کار گرفته شد، این در حالی است که ۱۴۰۰ سال پیش دین اسلام به ویژه مکتب تشیع، سبک و روش زندگی انسان‌ها را تعریف کرد. سبک زندگی به معنای مصرف، یعنی روش خوردن، آشامیدن، راه رفتن، لباس پوشیدن، رفتار اجتماعی، آرایش و پیرایش و حتی گفتار با اعضای خانواده است.
احترام به والدین و اطاعت از آنان، تکریم آموزگاران، رعایت حقوق شهروندی و همسایگان، مراقبت از محیط زندگی شهری و محیط زیست نیز از مولفه‌های مرتبط با سبک زندگی است. متاسفانه خانواده‌ها، آموزش و پرورش و رسانهها به علت مشکلات مادی و اقتصادی نتوانستند سبک زندگی اسلامی ایرانی را برای نسل‌های جدید تدوین و اجرا کنند. در نتیجه این نسل تحت تأثیر اینترنت، ماهواره و فیلم‌های ساخت بیگانه، دوستان و همسالان، سبک زندگی متفاوتی را انتخاب کرده‌اند.
در حال حاضر بیش از۱۵۰ شبکه ماهواره‌ای فارسی زبان مشغول فعالیت هستند که به راحتی می‌توان گفت هیچ کدام از این شبکهها بدون هدف و مطالعه راه‌اندازی نشده‌اند. کسانی که راه‌انداز و گردآورنده این شبکه هستند سرمایه‌گذاریشان برای رسیدن به هدفی مشخص بوده است. با نگاهی گذرا به جمعیت مسلمان جهان و تعداد شبکه‌های فارسی زبان فعال در این زمینه، می‌توان گفت شبکه‌های ماهواره‌ای با هدفی مشخص برای جامعه ما راه‌اندازی می‌شوند، البته رویکرد اصلی آن‌ها پرکردن خلأهای موجود در جامعه ما است که توسط رسانه‌های داخلی کشور پوشش داده نشده یا امکان پوشش آن فراهم نیست.
مالکان شبکه‌های ماهواره‌ای از جمله «رابرت مرداک»، مؤسس صهیونیستی شبکه فارسی‌وان در راستای اندیشه لیبرالیستی خود یک همسان سازی فرهنگی ایجاد می‌کنند و الگوی خاصی به زندگی افراد از خوردن، پوشیدن، آرایش، ارتباطات، سلیقه‌ها و رفتارهای اجتماعی سیاسی ارائه می‌دهند. متأسفانه در حال حاضر صاحبان این شبکهها به اهداف خود رسیده و اکثر مردم دنیا طوری رفتار می‌کنند که گردانندگان این شبکهها می‌خواهند. بنابراین اگر نتوان گفت که تمام تغییرات در جامعه ناشی از راه‌اندازی شبکه‌های ماهواره‌ای است اما به راحتی می‌توان ادعا کرد که شبکه‌های ماهواره‌ای تاثیر بسزایی در زندگی افراد دارند.
بدون شک عمده اقلامی که از طریق ماهواره، اینترنت و رسانهها تبلیغ می‌شود، کالاهایی هستند که حتی اگر شما تحت تأثیر القای نیاز در آگهی آن‌ها را تهیه کرده باشید، به کارتان نیامده است. کار تبلیغات القا و ایجاد نیازهای کاذب است که با تکیه بر تکرار، تلقین و ارائه قالب‌هایی برای زندگی آرمانی، به هدف خود می‌رسند. تبلیغات شبکه‌های ماهواره‌ای سعی می‌کنند با استفاده از دلایل منطقی و علمی در اثبات محصول خود مخاطب را به هر ترتیب با خود همراه کنند. در واقع تبلیغات با دستکاری افکار عمومی آرمان‌هایی را می‌سازد و به ما قالب‌هایی خاص از زیبایی، موفقیت، اعتماد به نفس و زندگی خوب را القا میکند.
تبلیغات تجاری در محتوا و مضامین خود الگوهای خاصی از رفتار مصرفی، ارزش‌ها، نقش‌ها و هنجارهای مرتبط با آن را به همراه دارد که در نهایت به تغییر سبک زندگی منجر می‌شود. با تغییر سبک زندگی و شیوع طمع مصرف در جامعه، ارزش‌ها و نگرش‌ها به سمتی می‌رود که افراد از روی انتخاب‌های خود، مورد قضاوت دیگران قرار می‌گیرند و همین موضوع فضای جامعه را برای پذیرش کالا یا خدمات مورد نظر مهیا میکند.
بنابراین تماشای این رسانه نوع جدیدی از زندگی را به مخاطبان خود آموزش می‌دهد. یکی از مسائل مهم در این رسانه علاوه بر انواع و اقسام برنامه‌های آن، تبلیغاتی است که در آن پخش می‌شود. تبلیغاتی که به طور قطعی با هدفمندی از سوی مدیران این رسانه برای پرورش ذائقه جدید و نو برای افرادی که این برنامه‌ها را تماشا می‌کنند همراه است. از آنجایی که زنان به دلیل خصلت‌ها و ویژگی‌های خدادادی از جذابیت و نفوذ بیشتری برخوردارند این رسانهها نیز با استفاده از ابزار زن در راستای اهدافشان در نظام سرمایه‌داری گام بر می‌دارند. با وارد شدن زنان در این بازی تجاری، برد با عرضه‌کننده‌گان کالاست، چرا که تقاضا هر روز افزایش می‌یابد.
به همین دلیل است که امروزه شاهد رشد تجمل‌گرایی در تار و پود افراد هستیم. متأسفانه حیف و میل ساختن سرمایه‌های مادی، آسیب‌های منفی بسیاری را به همراه دارد. مصرف‌گرایی علاوه بر هدر رفتن سرمایه مادی چالش‌های بسیاری را به وجود می‌آورد. بار‌ها دیده شده که چشم و هم‌چشمی‌ها و مصرف‌گرایی افراطی باعث تزلزل در نهاد خانواده و درگیری و نزاع‌های خانوادگی شده و برای آن دسته از کسانی که درآمد پایین داشته و خصوصاً دختران و زنانی که با فقر دست به گریبان شده‌اند، سرخوردگی ایجاد میکند.
یکی از دلایلی که رسانه‌های غربی روی زنان متمرکز شده‌اند، این است که آن‌ها به دلیل روحیه خودنمایی، تجمل‌گرایی و رقابت با اطرافیان به راحتی می‌توانند صاحبان رسانه را در رسیدن به اهدافشان یاری کنند. بعضی از زنان به شدت از طرز لباس پوشیدن، حرف زدن و حتی مدل راه رفتن مانکن‌های تبلیغاتی ماهواره یا بازیگران سریال‌های ماهواره‌ای تقلید می‌کنند تا جایی که با شبیه کردن طرز فکر و پوشش خود به آن‌ها احساس بزرگی و موفقیت می‌کنند. حتی گاهی دیده شده که با افتخار عنوان می‌کنند که مدل لباس و موی خود را از فلان بازیگر یا خواننده گرفته‌اند. از نظر روان‌شناسی، هدف اصلی آن‌ها خود نمایی است. این در حالی است که مصرف، خرید و استفاده از آن مدل لباس یا موی سر هرگز با فرهنگ ایرانی اسلامی ما همخوانی نداشته و آن‌ها هدفشان القای سبک زندگی و هویت جدید خارج از عرف جامعه به زنان و خانواده‌های ایرانی است.
اما نکته مهم این است که کودکان نیز از تبلیغات ماهواره‌ای در امان نیستند. کودکان ۴ یا ۵ ساله در مقابل تبلیغ مواد خوراکی و اسباب‌بازی که با نوعی موسیقی و رنگ‌آمیزی تهیه شده، احساس شادی می‌کنند و سپس جذب آن می‌شوند. در کنار تمام این عوامل خانواده‌ها غافل از اینکه نوع تبلیغات برای کودکشان مضر است با خرید این کالا‌ها سعی در خوشحال کردن کودکان خود می‌کنند. تبلیغات کاربردی مستمر در شبکه‌های ماهواره‌ای دارد. پخش تبلیغات چند ثانیه‌ای در سریال‌ها اثر بسیار مؤثری در تثبیت نام محصول و ایجاد احساس نیاز در مخاطب برای خرید و مصرف محصول دارد. تبلیغات رسانه‌های غربی به قدری حساب شده است که حتی بیان می‌کنند محصولات آرایشی بهداشتی را از طریق سفارش تلفنی برای مخاطبان خاص ایرانی ارسال می‌کنیم.
گاهی افراد به قدری فریب تبلیغات را می‌خورند که دیگر توجهی به مهر تأیید وزارت بهداشت بر روی کالا ندارند و حتی بار‌ها پیش آمده که کالا فاقد پلمپ بوده اما به فروش رسیده است. یعنی تبلیغات به گونه‌ای بر مخاطبان ایرانی اثرگذار است که نیازهای خود را بر اساس تعریف رسانه تهیه می‌کنند بدون آنکه دقت کنند آیا تبلیغات راست است یا دروغ. همچنین افراد زودباور سریع‌تر از افراد دیرباور تحریک می‌شوند.
گام اول در ۲۲ بهمن ماه ۵۷ شکل گرفت و انقلاب اسلامی محقق شد. گام دوم تشکیل و تأسیس نظام اسلامی بود که در راستای تدوین و تهیه قانون اساسی محقق شد. اما مرحله سوم که تشکیل دولت اسلامی بود هنوز در جامعه ما عملیاتی نشده است. البته منظور از دولت اسلامی قوه مجریه نیست بلکه منظور اجرای دقیق تمام قوانین اسلامی به وسیله کارگزاران است و همینطور گام چهارم و پنجم نیز هنوز محقق نشده است. بنابر این اینکه می‌گویند چرا در ایران اسلامی اصول غیر اسلامی اجرا می‌شود به دلیل اجرا نشدن احکام دقیق اسلام در امورات جامعه است.
فرهنگ‌سازی از طریق رسانه ملی، ساخت تبلیغات نافذ در تقابل با تبلیغات ماهواره‌ای، ساخت سریال‌هایی که برای مخاطب جذابیت دارد، آموزش در دانشگاه و مدرسه از جمله روش‌هایی است که می‌تواند مخاطب را در برابر آسیب‌هایی مانند ماهواره مصون نگه دارد.
منبع: هفته نامه لیان استان بوشهر
«سبک زندگی» به گفته مقام معظم رهبری از جمله اصولی است که متن زندگی انسان را شکل می‌دهد؛ مسائلی نظیر خانواده، ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، تفریحات، کسب و کار و رفتارهای فردی و اجتماعی در محیط‌های مختلف و... مصرف‌گرایی زیر مجموعه‌ای از تغییر سبک زندگی است که این روز‌ها با گسترش شبکه‌های ماهواره‌ای رواج یافته است.
از آنجایی که افزایش تب مصرف با هیاهوی تبلیغات ماهواره‌ای روند صعودی یافته است، به سراغ «مهدی فضائلی»، عضو شورای فرهنگ عمومی رفتیم تا جزئیات نقش ماهواره‌ها در رواج مصرف گرایی را واکاوی کنیم.
- نقش ماهواره در مصرف‌گرایی در کشورهای جهان سوم به چه صورت است؟
ورودی‌های جامعه از جمله عملکرد رسانهها همیشه قابل مدیریت نیست یعنی نظام و دولت نمی‌تواند تمام اتفاقات جامعه را در راستای منفعت خود هدایت کند چرا که تأثیر رسانهها انکار ناپذیر است. هدف صاحبان رسانه‌های غربی تنها رواج مصرف گرایی نیست بلکه آن‌ها عاملی مهم‌تر و ماندگار‌تر را نشانه رفتند که همان تغییر الگوی سبک زندگی است. سبک زندگی اصطلاح جدیدی است که از اواخر قرن ۲۰ در اروپا به کار گرفته شد، این در حالی است که ۱۴۰۰ سال پیش دین اسلام به ویژه مکتب تشیع، سبک و روش زندگی انسان‌ها را تعریف کرد. سبک زندگی به معنای مصرف، یعنی روش خوردن، آشامیدن، راه رفتن، لباس پوشیدن، رفتار اجتماعی، آرایش و پیرایش و حتی گفتار با اعضای خانواده است.
احترام به والدین و اطاعت از آنان، تکریم آموزگاران، رعایت حقوق شهروندی و همسایگان، مراقبت از محیط زندگی شهری و محیط زیست نیز از مولفه‌های مرتبط با سبک زندگی است. متاسفانه خانواده‌ها، آموزش و پرورش و رسانهها به علت مشکلات مادی و اقتصادی نتوانستند سبک زندگی اسلامی ایرانی را برای نسل‌های جدید تدوین و اجرا کنند. در نتیجه این نسل تحت تأثیر اینترنت، ماهواره و فیلم‌های ساخت بیگانه، دوستان و همسالان، سبک زندگی متفاوتی را انتخاب کرده‌اند.
- تأثیر شبکه‌های ماهواره‌ای بر سبک زندگی مردم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در حال حاضر بیش از۱۵۰ شبکه ماهواره‌ای فارسی زبان مشغول فعالیت هستند که به راحتی می‌توان گفت هیچ کدام از این شبکهها بدون هدف و مطالعه راه‌اندازی نشده‌اند. کسانی که راه‌انداز و گردآورنده این شبکه هستند سرمایه‌گذاریشان برای رسیدن به هدفی مشخص بوده است. با نگاهی گذرا به جمعیت مسلمان جهان و تعداد شبکه‌های فارسی زبان فعال در این زمینه، می‌توان گفت شبکه‌های ماهواره‌ای با هدفی مشخص برای جامعه ما راه‌اندازی می‌شوند، البته رویکرد اصلی آن‌ها پرکردن خلأهای موجود در جامعه ما است که توسط رسانه‌های داخلی کشور پوشش داده نشده یا امکان پوشش آن فراهم نیست.
مالکان شبکه‌های ماهواره‌ای از جمله «رابرت مرداک»، مؤسس صهیونیستی شبکه فارسی‌وان در راستای اندیشه لیبرالیستی خود یک همسان سازی فرهنگی ایجاد می‌کنند و الگوی خاصی به زندگی افراد از خوردن، پوشیدن، آرایش، ارتباطات، سلیقه‌ها و رفتارهای اجتماعی سیاسی ارائه می‌دهند. متأسفانه در حال حاضر صاحبان این شبکهها به اهداف خود رسیده و اکثر مردم دنیا طوری رفتار می‌کنند که گردانندگان این شبکهها می‌خواهند. بنابراین اگر نتوان گفت که تمام تغییرات در جامعه ناشی از راه‌اندازی شبکه‌های ماهواره‌ای است اما به راحتی می‌توان ادعا کرد که شبکه‌های ماهواره‌ای تاثیر بسزایی در زندگی افراد دارند.
- ماهواره با چه تکنیک یا ترفندی افکار عمومی را با اهداف خود همسو میکند؟
بدون شک عمده اقلامی که از طریق ماهواره، اینترنت و رسانهها تبلیغ می‌شود، کالاهایی هستند که حتی اگر شما تحت تأثیر القای نیاز در آگهی آن‌ها را تهیه کرده باشید، به کارتان نیامده است. کار تبلیغات القا و ایجاد نیازهای کاذب است که با تکیه بر تکرار، تلقین و ارائه قالب‌هایی برای زندگی آرمانی، به هدف خود می‌رسند. تبلیغات شبکه‌های ماهواره‌ای سعی می‌کنند با استفاده از دلایل منطقی و علمی در اثبات محصول خود مخاطب را به هر ترتیب با خود همراه کنند. در واقع تبلیغات با دستکاری افکار عمومی آرمان‌هایی را می‌سازد و به ما قالب‌هایی خاص از زیبایی، موفقیت، اعتماد به نفس و زندگی خوب را القا میکند.
تبلیغات تجاری در محتوا و مضامین خود الگوهای خاصی از رفتار مصرفی، ارزش‌ها، نقش‌ها و هنجارهای مرتبط با آن را به همراه دارد که در نهایت به تغییر سبک زندگی منجر می‌شود. با تغییر سبک زندگی و شیوع طمع مصرف در جامعه، ارزش‌ها و نگرش‌ها به سمتی می‌رود که افراد از روی انتخاب‌های خود، مورد قضاوت دیگران قرار می‌گیرند و همین موضوع فضای جامعه را برای پذیرش کالا یا خدمات مورد نظر مهیا میکند.
- شبکه‌های ماهواره‌ای بیشتر چه گروه سنی را در تیر رس اهداف خود قرار داده‌اند؟
بنابراین تماشای این رسانه نوع جدیدی از زندگی را به مخاطبان خود آموزش می‌دهد. یکی از مسائل مهم در این رسانه علاوه بر انواع و اقسام برنامه‌های آن، تبلیغاتی است که در آن پخش می‌شود. تبلیغاتی که به طور قطعی با هدفمندی از سوی مدیران این رسانه برای پرورش ذائقه جدید و نو برای افرادی که این برنامه‌ها را تماشا می‌کنند همراه است. از آنجایی که زنان به دلیل خصلت‌ها و ویژگی‌های خدادادی از جذابیت و نفوذ بیشتری برخوردارند این رسانهها نیز با استفاده از ابزار زن در راستای اهدافشان در نظام سرمایه‌داری گام بر می‌دارند. با وارد شدن زنان در این بازی تجاری، برد با عرضه‌کننده‌گان کالاست، چرا که تقاضا هر روز افزایش می‌یابد.
به همین دلیل است که امروزه شاهد رشد تجمل‌گرایی در تار و پود افراد هستیم. متأسفانه حیف و میل ساختن سرمایه‌های مادی، آسیب‌های منفی بسیاری را به همراه دارد. مصرف‌گرایی علاوه بر هدر رفتن سرمایه مادی چالش‌های بسیاری را به وجود می‌آورد. بار‌ها دیده شده که چشم و هم‌چشمی‌ها و مصرف‌گرایی افراطی باعث تزلزل در نهاد خانواده و درگیری و نزاع‌های خانوادگی شده و برای آن دسته از کسانی که درآمد پایین داشته و خصوصاً دختران و زنانی که با فقر دست به گریبان شده‌اند، سرخوردگی ایجاد میکند.
یکی از دلایلی که رسانه‌های غربی روی زنان متمرکز شده‌اند، این است که آن‌ها به دلیل روحیه خودنمایی، تجمل‌گرایی و رقابت با اطرافیان به راحتی می‌توانند صاحبان رسانه را در رسیدن به اهدافشان یاری کنند. بعضی از زنان به شدت از طرز لباس پوشیدن، حرف زدن و حتی مدل راه رفتن مانکن‌های تبلیغاتی ماهواره یا بازیگران سریال‌های ماهواره‌ای تقلید می‌کنند تا جایی که با شبیه کردن طرز فکر و پوشش خود به آن‌ها احساس بزرگی و موفقیت می‌کنند. حتی گاهی دیده شده که با افتخار عنوان می‌کنند که مدل لباس و موی خود را از فلان بازیگر یا خواننده گرفته‌اند. از نظر روان‌شناسی، هدف اصلی آن‌ها خود نمایی است. این در حالی است که مصرف، خرید و استفاده از آن مدل لباس یا موی سر هرگز با فرهنگ ایرانی اسلامی ما همخوانی نداشته و آن‌ها هدفشان القای سبک زندگی و هویت جدید خارج از عرف جامعه به زنان و خانواده‌های ایرانی است.
اما نکته مهم این است که کودکان نیز از تبلیغات ماهواره‌ای در امان نیستند. کودکان ۴ یا ۵ ساله در مقابل تبلیغ مواد خوراکی و اسباب‌بازی که با نوعی موسیقی و رنگ‌آمیزی تهیه شده، احساس شادی می‌کنند و سپس جذب آن می‌شوند. در کنار تمام این عوامل خانواده‌ها غافل از اینکه نوع تبلیغات برای کودکشان مضر است با خرید این کالا‌ها سعی در خوشحال کردن کودکان خود می‌کنند. تبلیغات کاربردی مستمر در شبکه‌های ماهواره‌ای دارد. پخش تبلیغات چند ثانیه‌ای در سریال‌ها اثر بسیار مؤثری در تثبیت نام محصول و ایجاد احساس نیاز در مخاطب برای خرید و مصرف محصول دارد. تبلیغات رسانه‌های غربی به قدری حساب شده است که حتی بیان می‌کنند محصولات آرایشی بهداشتی را از طریق سفارش تلفنی برای مخاطبان خاص ایرانی ارسال می‌کنیم.
- علت تفاوت در میزان تأثیر پذیری مخاطب در برابر این شبکهها چیست؟
گاهی افراد به قدری فریب تبلیغات را می‌خورند که دیگر توجهی به مهر تأیید وزارت بهداشت بر روی کالا ندارند و حتی بار‌ها پیش آمده که کالا فاقد پلمپ بوده اما به فروش رسیده است. یعنی تبلیغات به گونه‌ای بر مخاطبان ایرانی اثرگذار است که نیازهای خود را بر اساس تعریف رسانه تهیه می‌کنند بدون آنکه دقت کنند آیا تبلیغات راست است یا دروغ. همچنین افراد زودباور سریع‌تر از افراد دیرباور تحریک می‌شوند.
- چرا نوک پیکان تبلیغات رسانه‌های غربی به سمت زنان نشانه رفته است؟
- آیا می‌توان گفت تأثیر پذیری ایرانیان از رسانهها بیشتر از مردم سایر کشورهاست؟
- چرا رسانه ملی یک جامعه اسلامی، مصرف‌گرایی را که بزرگ‌ترین آفت یک جامعه است، تبلیغ میکند؟
گام اول در ۲۲ بهمن ماه ۵۷ شکل گرفت و انقلاب اسلامی محقق شد. گام دوم تشکیل و تأسیس نظام اسلامی بود که در راستای تدوین و تهیه قانون اساسی محقق شد. اما مرحله سوم که تشکیل دولت اسلامی بود هنوز در جامعه ما عملیاتی نشده است. البته منظور از دولت اسلامی قوه مجریه نیست بلکه منظور اجرای دقیق تمام قوانین اسلامی به وسیله کارگزاران است و همینطور گام چهارم و پنجم نیز هنوز محقق نشده است. بنابر این اینکه می‌گویند چرا در ایران اسلامی اصول غیر اسلامی اجرا می‌شود به دلیل اجرا نشدن احکام دقیق اسلام در امورات جامعه است.
- به نظر شما جمع‌آوری آنتن‌های ماهواره از سوی مقامات مسوول راه حل کارآمدی است؟
فرهنگ‌سازی از طریق رسانه ملی، ساخت تبلیغات نافذ در تقابل با تبلیغات ماهواره‌ای، ساخت سریال‌هایی که برای مخاطب جذابیت دارد، آموزش در دانشگاه و مدرسه از جمله روش‌هایی است که می‌تواند مخاطب را در برابر آسیب‌هایی مانند ماهواره مصون نگه دارد.
منبع: هفته نامه لیان استان بوشهر
