به گزارش مشرق، «جواد قارایی» متولد۷ مهر ماه سال۱۳۵۷ است و علاوه بر کارگردانی و تهیه کنندگی، گوینده نریشن‌های جذاب مستند «ایرانگرد» نیز هست. مستندی که مورد تقدیر سازمان حفاظت از محیط زیست قرار گرفته و تاکنون ۲ مجموعه ۱۳ قسمتی از آن در سیما پخش شده است. مجموعه اول ۳۰ دقیقه‌ای و به سفارش شبکه چهار سیما  تولید و پخش شد و مجموعه دوم ۵۲ دقیقه ای به سفارش شبکه اول سیما.

شیوه متفاوت و البته جذاب، در ارائه زیبایی‌های طبیعت ایران در کنار استفاده از واژگانی که حس عشق به ایران و ایرانی را یادآور می‌شود و ارائه اطلاعات دقیق و کارشناسی شده از هر منطقه با بیانی شیوا با استفاده از زبان گفتاری در ارائه نریشن‌ها که منجر به حس نزدیکی بیشتری بین مخاطب و جواد قارایی است. آن چه در ادامه می‌خوانید  گفت‌وگوی خبرگزاری فارس با این کارگردان جوان است که مستند «ایرانگرد» را هر شب ساعت ۲۳ روی آنتن شبکه یک سیما دارد.

**آقای قارایی، مستند «ایرانگرد» شخصی ساز است یا از ابتدا از سوی تلویزیون به شما سفارش داده شد؟

-ایده اولیه مستند از خودم بود. چون با خیلی از مستندهای ایرانی و خارجی نمی توانستم ارتباط برقرار کنم. بسیاری از آن مستندسازها خواستند که چیزی ثبت کنند و  اطلاعات بدهند. ولی ما در هر قسمت بمباران اطلاعات کردیم البته به شیوه خودم. گاهی بسیار آرام و روان و بعضی جاها تخصصی و برخی جاها هم عمومی.

**چه زمانی طرح ساخت این مستند به ذهن شما رسید و چگونه ساخته شد؟

-جرقه تولید یک فیلم مستند به شکل «ایرانگرد» از ۶ سال پیش در ذهن من روشن شد. ۲ قسمت از مجموعه اول را خودم با هزینه شخصی، با سفر به طبیعت استان خوزستان و به تصویر درآوردن زندگی عشایر بختیاری تولید کردم و به شبکه چهار بردم. آن زمان جناب آقای جواد رمضان‌نژاد مدیر محترم گروه مستند شبکه ۴ که الان مدیر شبکه افق هستند کار را دیدند و پسندیدند و به این صورت سفارش تولید ۱۳ قسمت ۳۰ دقیقه‌ای داده شد.

**بودجه مناسب برای کار شما در نظر گرفته شد؟

-خیر. بودجه بسیار کمی اختصاص پیدا کرد. هرچند هیچ سود مادی برای بنده نداشت اما با همه مشکلات این کار را انجام دادم آن هم فقط به عشق ایران و مردم فهیم و نجیب ایران. در طی ۱۸ ماه ۱۳ قسمت مجموعه اول به سفارش شبکه چهار سیما تولید شد که در نوروز سال ۱۳۹۲ نیز پخش شد و خوشبختانه مورد تقدیر آقای ضرغامی ریاست محترم وقت سازمان صدا و سیما هم قرار گرفت.

**اشاره کردید از ۶ سال پیش درگیر ساخت این مستند بودید؟

-بله. طرح مستند ایرانگرد از سال ۸۸ در ذهن من بود. پس از ۱۵ سال سفر به بکرترین نقاط ایران در دورافتاده‌ترین نقاط طبیعت و پس از آشنایی با مردمان طبیعت نشین و اقوام مختلف ایران عزیز ، بر این شدم که این زیباییها باید عیان بشود و همه مردم از وجود این دارایی‌های با ارزش با خبر بشوند. اما چگونه اینکار شدنی بود در حالی که امکانِ تخریب محیط زیست و فرهنگ های اصیل از سوی گردشگگران حس میشد؟ با فرهنگسازی. بنابراین مجموعه مستند ایرانگرد ۱ برای شبکه ۴ در سال ۸۹ و ۹۰ تا ۹۱ با رویکردی زیبا شناسی و آموزشی برای حفظ این دارایی ها تولید شد. نوروز ۹۲ این مجموعه پخش شد و پرمخاطب ترین مستند سیما در نوروز ۹۲ شناخته شد.

**این مستند به کدام استان‌ها می‌پرداخت؟

-دو قسمت از مجموعه اول را خودم با هزینه شخصی، با سفر به طبیعت استان خوزستان و به تصویر درآوردن زندگی عشایر بختیاری تولید کردم. اما بعد از این موفقیت و رضایت مخاطبین عزیز ، به درخواست ریاست محترم سازمان برای تولید برنامه های موفق، ایرانگرد ۲ برای شبکه ۱ در حدود ۱۸ ماه تولید شد. و در نهایت در نوروز ۹۴ از شبکه ملی پخش شد و خوشبختانه رضایت هموطنانِ جانم را جلب کرد. این مجموعه در ۱۰ استان تصویربرداری شد و در هر ۱۳ قسمت لوکیشن‌ها کاملا" متنوع و مختلف است. در هر قسمت جاذبه‌ها و موضوع ها از ۱ استان هست و در هر قسمت چند لوکیشن مختلف به خاطر بالاتر بردن جاذبه این مجموعه گنجانده شده است.

استانهایی که در این مجموعه به آنها پرداخته شد، عبارتند از مازندران، گیلان، کردستان، خوزستان، بوشهر، بلوچستان، کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان، چهارمحال وبختیاری.

**لوکیشن‌ها را چگونه انتخاب می‌کردید؟

-برای پیداکردن این لوکیشن ها و جاذبه‌ها سفرهای بسیار زیادی رفتم و در این ۱۰ سال اخیر بیشتر اوقات در سفر بودم. لوکیشن‌ها باید جاذبه های زیادی می داشتن تا مورد پسند فیلمساز سخت پسندی چون بنده باشند. من آدم سخت پسندی هستم. اگر قرار بود فقط در یک قسمت به طبیعت بپردازم ، آن طبیعت باید آن قدر جاذبه‌های تصویری و معنایی متنوع و بکر و خاصی داشته باشد که مورد پسند من برای تولید قرار بگیرد. و تنوع در هر ۵ دقیقه باید بالا می‌بود. اما اگر مردم و قوم خاصی مد نظرم بود، باید بکرترین و دست نخورده ترین مردم در بکرترین نقطه و جایی بسیار زیبا و خاص می‌بود. بنا بر این، انتخاب بسیار سخت شد و برای بالا بردن جاذبه هر قسمت سفرهای بسیاری داشتیم و خیلی موارد را در نظر گرفتیم. جاها و آدمهایی که دیده نشدند. مردمی از جنس نور و بلور. در طبیعتی بی همتا.

**روند تولید با هزینه و بودجه کم چطور پیش رفت؟

-مشکلات بسیار زیادی در روند تولید داشتیم. بسیار بسیار زیاد. شرایطی بسیار سخت. از روز  شناسایی تا پایان تصویربرداری و تولید مستند ایرانگرد ۲ ،حدود  ۷۵ هزار کیلومتر سفر کردیم و حدود ۱۵۰۰ کیلومتر کوهنوردی کردیم که معادل ۴۵۰۰ کیلومتر پیاده‌روی است. انتخاب این نقاط حاصل سفرهای بسیار من در سراسر ایران است. تلاش ما بر این بود که در هر قسمت لوکیشن‌های زیادی داشته باشیم و تصاویر مجموعه‌ای باشد از تصاویر زیبا از طبیعت بکر و مردمی که فرهنگشان هنوز بکر مانده است. هدف ما این بود که مستند ایرانگرد با همه ارتباط برقرار کند و در کنار معرفی مناطق زیبا مسائل علمی و آموزشی هم گنجانده شود. سختی ها بسیار بود. از تاخیر و عدم پرداخت اقساط از سوی شبکه محترم ۱ سیما و بی پولی و تاخیر در تسویه حساب و پردامل بسیار سخت کوش ایرانگرد تا دوری های بسیار از خانواده و سفرهای بسیار. سفرهایی به نقاط بکر و حتی خطرناک. کم خوابی ، گشنگی و تشنگی ، نبود امکانات بهداشتی و استحمام در طول ۱ تا دو هفته ، پیمایش های طاقت فرسا ، اقامت در چادر و خانه های محلی تا محل نگهداری دام.

**پس مجموعه مستند ایرانگرد در شرایط سخت تولید شده است؟

-بله. زمان بسیار کم برای تولید این مجموعه، در هر سفر بین ۱۲ تا ۲۰ روز خوراک کنسرو استفاده می‌کردیم. بی‌خوابی به خاطر خستگی تا بی‌خوابی از سرما و بی‌خوابی به خاطر ساس و کنه و پشه را حسابی تجربه کردیم. یک شب هم به واقع مرگ را در ارتفاعات بالای البرز به دلیل رعد و برق‌های بسیاری که کنار کلبه تا صبح می‌زد به چشم دیدیم. در یکی از سفرها دست تصویربردار گروه دچار حادثه شد و ایشان را به تهران منتقل کردیم خودم هم در این سفرها دچار آسیب‌های بسیار شدم. آسیب‌هایی همچون پارگی پرده دیافراگم و بیرون زدگی دیسک کمر و گردن. مشکلات بسیار بود اما به خواست خداوند و انگیزه‌ بالا برای خدمت به هموطنان عزیزم در این راه از هیچ چیز کوتاهی نکردیم و با تمام وجود کار کردیم و این کوچکترین وظیفه هر ایرانی برای وطن است. مشکلات فراوان بود و هنوز هست.. دوست دارم مسئولین محترم سازمان و هموطنان عزیز از دشواریهای بسیار زیاد تولید این مجموعه  آگاه شوند.

**به نظرتان ۲۰ ماه برای تولید این مستند کافی بود؟

-قطعا خیر. دوست داشتم تصویربردار پشت صحنه داشته باشیم. دوست داشتم برای هر قسمت حداقل ۱ ماه زمان بگذاریم و از ۳ دوربین استفاده کنیم. اما حیف که بودجه بسیار کم بود. امیدوارم برای مجموعه ایرانگرد ۳ چنین شود و عزیزانم در سازمان حمایتی همه جانبه داشته باشند و این عشق و از جان گذشتگی عوامل ایرانگرد را ارج بیشتری نهند تا شاهد مجموعه ای بهتر باشیم.

**الان که این مستند روی آنتن است، خودتان از آنچه ساخته‌اید، راضی هستید؟

-البته بنده هم انتقاداتی به این مجموعه دارم. زمان کم برای تصویربرداری، استفاده از موسیقی آرشیوی به جای تولید موسیقی برای این مجموعه، نبود تصویربرداری هوایی، در برخی موارد اجرای خسته و بی رمق من به خاطر خستگی شدید در طبیعت و پیمایش های زیادو ...انتقاداتیست که من به این مجموعه دارم. امیدوارم در مجموعه سوم ایرانگرد این ایرادات برطرف شوند.

ضمن اینکه ما یک گروه ۳ تا ۴ نفره بودیم که کار انجام می دادیم. می گویند چرا تصاویر بسته نداریم چون یک تصویربردار بیشتر نداشتیم. قطعا در ایرانگرد ۳ از ۲ یا ۳ تصویربردار استفاده می‌کنیم.

**روند انتخاب استان‌ها چطور بود؟

-من ۱۵ سال مداوم سفر کرده‌ام و در طول این سفرها مدام یادداشت برداری کرده‌ام، به همین دلیل وقتی کار تولید مستند را آغاز کردیم، تقریبا می‌دانستیم در هر استان به دنبال چه هستیم. برای انتخاب استان هم خیلی ملاک نداشتیم چون در هر استان زیبایی‌های بسیاری وجود دارد. مثلا استان سیستان و بلوچستان به قدری جاذبه داشت که ما ۳ قسمت را به آن اختصاص دادیم. مثلا یک تصویر عمومی از ایناستان وجود دارد که ناامن است اما وقتی ما به آنجا رفتیم، فقط محبت و مهمان نوازی دیدیم و در این ۳ قسمت به زیبایی ها و دارایی‌هایی توجه کردیم که کمتر دیده شده است. ما مردم بافرهنگ این استان را تصویر کردیم.

**یکی از نکات قوت مستند ایرانگرد، حضور خود شما به عنوان راوی است که منجر شده مجموعه گرم‌تر از مستندهای ایرانی دیگر از آب دربیاید و مخاطب ارتباط بیشتری با آن برقرار کند، حضور شما به عنوان راوی ایده چه کسی بود و چرا مثل بقیه مستندها از دوبلور و گوینده استفاده نکردید؟

-قطعا تفاوتهایی بین مجموعه ایرانگرد با مستندهای روایتی تولید داخلی وجود دارد. راوی که خودم هستم  شناخت خوبی از فرهنگ و رسوم اقوام ایران دارد. مسلط به طبیعت گردی و اصول آن است. از تاریخ و معماری بومی ایران اطلاعات خوبی دارد و بسیار سخت کوش و فعال است. شرایط دشوار کاری را به جان می خرد و تحمل می کند. و به راحتی با مردم اقوام مختلف ارتباطی مثبت برقرار می کند. وجود دکوپاژ و شناخت قبلی راوی که خودش تهیه کننده و کارگردان این اثر است، به روند داستان کمک بسیاری کرده است. ارتباط خوب و مثبت راوی که شما به آن اشاره می‌کنید، با مردمان بکر در طبیعتی دور حاصل سفرهای بسیار به این نقاط است و این ارتباط دوستانه باعث شده که دوربین ایرانگرد ، طبیعت  و مردمان پاکِ طبیعت نشین را از منظری زیبا و خاص به تصویر بکشد. تصویربرداریِ خوب این مجموعه مستند یکی دیگر از نقاط قوت این مجموعه بود که جا دارد از تصویربرداران عزیزم در این مجموعه که از بهترین دوستانم هستند تشکر کنم و از کلیه عوامل که بنده را در این راه یاری رساندند. دیگر تفاوت در این مجموعه با مستندهای مشابه ایرانی در فرهنگسازی بسیار زیاد و اثر گذار برای حفظ دارایی های معنوی و فرهنگی و طبیعی کشور عزیزمان بود. فکر می کنم تا حد زیادی این فرهنگسازیها اثربخش بوده است.

من تلاش کردم در این مستند تصویر کنم که چطور آرامش بگیریم و آن را با نگاه علمی و نوستالژیک داشته باشیم. من می توانم راوی این مجموعه باشم و راوی بدی هم نبودم. از پژوهشگرهای خوبی هم در تولید این اثر بهره بردیم. چون به واسطه حضور در کلاس‌های آداب و معاشرت با دیگران خوب ارتباط برقرار می‌کردم، به همین اگر هم کار به دل مخاطبان نشسته چون کار دلی است، به دل هم نشسته است.

**پس هدف اصلی شما از تولید مستند ایرانگرد تصویر زیبایی‌های کشورمان بوده است؟

-هدف اصلی تولید این مجموعه ، انتقال آرامش و زیبایی طبیعت و طبیعت نشینان به هموطنانِ عزیزتر از جان بود. هموطنانی که لایق بهترین‌ها هستند و رسالت همه ما خدمت به ایران و ایرانیست. دیدن این مناظر و مردمانی خاص و بکر و نجیب در چنین فضاهایی دور از دسترس و زیبا بی شک برای من که بیشتر جوانیم را در چنین فضاهایی بودم بسیار جذاب است چه رسد به مردمانی عزیز که به خاطر مشکلات و گرفتاریهای روزمره نمی توانند سفر کنند. راوی در این مجموعه بی هیچ اغراق خودِ خودش است. فیلم بازی نمی کند. عاشق طبیعت و طبیعت نشینان و اقوام ایرانیست. به طبیعت و فرهنگ و باورهای همه مردم احترام می‌گذارد و خود را بخشی از آنان می داند. این یعنی صداقت. و صداقت بی شک به دل می نشیند . بزرگترین هدیه به من برای این مجموعه این بود که مخاطبین عزیز خود را در آن فضاها حس کردند و بسیاری در پیامها فرمودند که انگار ما در آنجا بودیم و ارتباط خیلی خوبی با این مستند در هر قسمت برقرار کردیم. فرمودند همه چیز اصل بود و این یعنی موفقیت. بنده و تمام افراد گروه تولید ایرانگرد انصافا" از جان و دل و عشق برای این مجموعه مایه گذاشتند و حاصل عشق جز عشق نیست. البته کاستی ها بسیار است و بنده همواره شاگرد کوچک طبیعت و طبیعت نشینانم و انتقادات مخاطبین را با گوش جان و دل می پذیرم و همواره سعی در تکاملی زیبا و سازنده و مثبت بوده و هستم و خواهم بود.

**در صحبت‌هایتان به مستند ایرانگرد ۳ اشاره کردید، آن چه زمانی ساخته خواهد شد؟

-برای تولید مجموعه مستند ایرانگرد ۳ دوست دارم زمان برای تصویربرداری و جستجو بیشتر باشد و از ۳ دوربین استفاده کنیم و از کمی عجله به خاطر مشکلات مادی پرهیز کنیم تا شاهد کمال در ساختار باشیم. در مورد قالب مستند در تلویزیون باید عرض کنم هنوز فاصله زیادی با جایگاه اصلی مستند نزد تلویزیون و مخاطبین عزیز داریم که این امر فقط با برنامه ریزی کوتاه و بلند مدت بیشتر از سوی مدیران گرامی و اختصاص بودجه ای مناسبتر برای همکاری و تلاش بیشتر از سوی مستندسازان عزیز در ایران محقق خواهد شد. خلاقیت و نگاه های نو در این عرصه مورد نیاز است. جهان هر لحظه در حال تغییر است. دیدگاه ها در حال تغییرند امروز ایرانگرد از سوی مخاطبین زیباست. اما شاید ۱۰ سال دیگر مخاطبین نگاهشان تغییراتی داشته باشد. بنابراین باید به روز بود و خلاقیت هایی به روز شکوفا شود. اما در کل ، خبر خوب این است که رویکرد مسئولین و مدیران عزیز در سازمان و همچنین هموطنانِ جان به مستند رویکردی بسیار مثبت است و تغییراتی مثبت در حال وقوع است . و این امید در من و مستندسازان عزیز را دوچندان خواهد کرد. امروزه جمعیت دانشگاهی و دانشجویی افزایش بسیار زیادی نسبت به سالهای گذشته کرده و همین امر باعث تغییر مثبت در نگرش هموطنان شده. بنابراین پتانسیل تلویزیون در تولید و ارائه مستند در قالبهای متنوع و جذاب بسیار بالاتر رفته و امروز تقاضا مخاطب برای تماشای مستند از تلویزیون بسیار بالا رفته. مردم در سراسر ایران از آگاهی های بالایی برخوردارند و توقع برای ارسال آگاهی در قالب مستند بسیار بالا رفته است . تقاضای این حقیر از مدیران عزیز سازمان این است که نگاه جستجوگرِ مخاطب را با تولیدات فاخر و جذاب بومی به سوی تولیدات داخلی از قاب شیشه ای تلویزیون ایران عزیز هدایت کنیم تا شاهد تخریب فرهنگی از سوی برخی شبکه های ماهواره ای میان هموطنان عزیز نباشیم. در نهایت باید عرض کنم که بنده در این ۵ سال که مجموعه مستند ایرانگرد ۱ و ۲ را تولید کردم ، از عشق و روح و جانم برای تولید این دو مجموعه مایه گذاشتم. و در تولیدات بعدی باز هم چنین خواهم کرد. ایرانگرد ۱ و ۲ مجموعه ای خوب با رضایتمندی بالای مخاطبین بود. انشالله مجموعه مستند ایرانگرد ۳ هم چنین خواهد بود و بنده قول می دهم با تمام عشق این مجموعه جدید را  به هموطنانِ جانم هدیه کنم.

**پس کار بعدی شما ایرانگرد ۳ است و فعلا قرار نیست به سمت تولید اثر دیگری بروید؟

-در حقیقت ۴ سال است چیزی در سر می پرورانم . طرحی که تمام فکر و ذکر و روح و روان مرا در بر گرفته است.  پروژه ای بزرگ و ارزنده از لحاظ تکنیکی و تصویربرداری و مفهمومی در نظر دارم و طرح آن را  قرار است طبق صحبتی که با جناب آقای دکتر پورمحمدی معاونت محترم سیما که حامی مهربان و دور اندیش «ایرانگرد» هستند داشتم تقدیم ایشان کنم. این پروژه پروژه ای بزرگ و ماندگار خواهد بود و با اعلام حمایت ایشان جلو خواهیم رفت. اما تا روز تقدیم طرح ترجیح می دهم در موردش صحبتی نکنم. همین قدر می گویم که تولید این مجموعه ی ۷ قسمتی حدود  ۵ سال زمان خواهد برد و اثری ماندگار از زیباییهای بسیار خاص طبیعت و مردم نجیب ایران عزیز با نگاهی متفاوت خواهد بود. تصمیم دارم در این پروژه از بهترین  نوع تصویربرداری با تجهیزات مدرن استفاده کنم. تصاویری که برای همیشه از زیبایی های ایران و ایرانی بماند. مجموعه ای که حاصل تلاش شبانه روزی یک تیم متخصص در هر زمینه خواهد بود . با تحقیقاتی عمیق . مجموعه ای فاخر برای امروز و فردا. برای مردمان در کشورهای دیگر تا با زیباییهای بی مثال ایران و ایرانی آشنا شوند. مجموعه ای که برخی از نگاههای مسموم و نادرست به  ایران و ایرانی در خارج از کشور را به پاکی و زیبایی میهن عزیزمان بزداید. مجموعه ای که انشالله پس از ارائه آن به تلویزیونهای خارجی ، باعث رونق خوبی در بخش گردشگری در ایران باشد. مجموعه ای که شناسنامه ای زیبا ودرخورِ بزرگیِ ایران و ایرانی باشد. نام این مجموعه مستند را برای نخستین بار در اینجا عنوان خواهم کرد. مجموعه مستند «مردمان ایران». مجموعه ای که به زیباترین شکل ممکن ، مردمان پر مهر ایران عزیز را با خصوصیات مثبت و عمیقشان در زیباترین شکل مستند به تصویر خواهد کشید.

**کار تولید این مجموعه کی آغاز می‌شود؟

-به زودی طرح این مجموعه تقدیم معاونت محترم صدا و سیما خواهد شد و ان شالله این بزرگترین آرزوی بنده برای افتخار و خدمتی بیشتر به وطن محقق خواهد شد و این اندک زمان جوانی باقی مانده را با دل و جان برای تولید پروژه مردمان ایران خواهم گذاشت. پروژه ای که با تمام وجود حاضرم برای تولید آن از جانم بگذرم تا به پایان رسد و برای ایران و جهان ماندگار شود.

**از بازخوردها تا به حال راضی بوده‌اید؟

-بازخوردها که تا به حال عالی بوده است و البته  از یک جهت هم فکر می‌کردم دیده شود چون از دل و جانم مایه گذاشتم و با گروهم سختی زیادی کشیدیم برای شکار تصاویر زیبای ایران. برای تولید این مستند به  ۶ سال زمان احتیاج است ولی ما با زمان کم آن را تولید کردیم، آن هم با کمبود بودجه و زمان. به همین دلیل  نتوانستیم خیلی خوب بسازیم. اما همین که مردم هم لذت ببرند، برایم بهترین هدیه است.

**صحبت پایانی؟

-در آخر از جناب آقای دکتر سرافراز مدیر محترم سازمان صدا و سیما سپاسگزارم و همچنین از جناب آقای دکترپورمحمدی معاونت محترم صدا و سیما کمال تشکر را دارم چون واقعاً نگاهشان حرفه ای و مثبت است و مورد حمایتشان بودم و هستم. از جناب آقای دکتر احسانی مدیرمحترم شبکه ۱ که تلاشمان را دیدند سپاسگزارم. از جناب آقای ناصری مدیر وقت محترم گروه مستند شبکه ۱ که همواره ما را حمایت کردند سپاسگزارم. و از همه مدیران گرامی در بخش های دیگر در شبکه یک سپاسگزارم. در آخر امیدوارم در پروژه جدیدی که در پیش دارم سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مشارکت کنند و حمایت مادی و معنوی داشته باشند. چون بی شک اثر بزرگی در رونق صنعت گردشگری خواهد داشت. مردم عزیز ایران لایق بهترینها هستند و برای بهترینها با تمام توان تلاش خواهم کرد .تا وقتی زنده ام ، عشق بی مرز و انتهای من به ایران و ایرانی در تولیداتم را خواهید دید. ایرانگرد محصول عشق است نه بودجه و زمان. چرا که با کمترین بودجه تولید شد و سود مادی برایم نداشت. اما رضایت و حمایت هموطنان عزیزم بزرگترین سرمایه برای  بنده بود. پاینده باد ایران و ایرانی . سبز باشید و آفتابی.