به گزارش مشرق، محمدعلی سبحانی، کارشناس امور بین الملل با اشاره به حمله به مسجد شیعیان در عربستان اظهار کرد: در هر جایی یک پدیده افراط وجود داشته باشد، قابل کنترل در یک نقطه نیست؛ اگر اتفاقات رخ داده در کشورهای مختلف و گروه های تکفیری زمینه رشد پیدا کنند، این طور نیست که اگر از یک نقطه سرچشمه می گیرد، در نقطه اصلی خود هم مسکوت باشد. خیر! مشاهده می شود که همین گروه های تکفیری، بیشترین انشعاب ها را نسبت به هم دارند. هنگامی که انشعاب می کنند، نیز هر دو گروه با شدت بیشتری دوستان سابق خود را می کشند. این تفکر تکفیری یا فقه تکفیری که امروز به سمت ویرانی مسجد شیعه در عربستان رفته است، به طور یقین این امکان وجود دارد که در مناطق دیگر عربستان هم خود را نشان دهد.

افراط و تکفیر در یک جا نمی ماند

او با تاکید بر اینکه اگر طرز تفکر افراط و تکفیر جای خود را پیدا کند و در منطقه قدرت بگیرد، در کل منطقه  این خطر وجود دارد، گفت: گروه های تکفیری، هر که را مانند آنها نیندیشد، کافر و براساس یک نگرش فقهی افراطی، واجب القتل می دانند. مشخص نیست که از نظر آنها چقدر انسان باید کشته شود و این تفکر جنایتکارانه تا کجا پیش خواهد رفت. درست است که این انفجار در مسجد شیعیان انجام شده است، اما به هر حال این اقدام در خاک عربستان صورت گرفته است. به این معنی که این اتفاق علیه امنیت عربستان افتاده است. باید هوشیار بود که نمی شود در جایی   افراط، تکفیر و تروریست باشد و  یک جا نباشد، این مثل یک غده سرطانی در کل منطقه خواهد پیچید و باید برای آن فکری کرد.

این کارشناس مسایل بین الملل در نگاهی کلی به منطقه تصریح کرد: این مساله درست است که شرایط ملتهب منطقه به زودی پایان پیدا نمی کند. متاسفانه مساله عمیق شده است؛ کشتار صورت گرفته، انفجارها و جنایت هایی که در حال رخ دادن است، نشان می دهد که اندیشه تکفیری جای خود را پیدا کرده و توانسته است مناطقی را اشغال کند. گفته می شود در سوریه بیش از 50 درصد سرزمین و مرزهایی با عراق در اختیار تروریست هاست. در عراق نیز مشاهده می شود این روند نسبت به گذشته، چندان متوقف نشده است. انتظار می رفت دولت در عراق با گروه های مختلف اهل سنت به رفاقت و همبستگی برسد و بتوانند از طریق یک اندیشه معتدل، فضای مردمی را در اهل سنت عراق کنترل کنند، اما هنوز این گونه نشده است.

علمای مسلمان می توانند مشکل تروریسم در خاورمیانه را حل کنند

او با اعتقاد بر اینکه امکان ندارد داعش بتواند بدون فضای مردمی، حضور جدی  داشته باشد و بدون مشکل این مناطق را اداره کند، گفت: همه اینها نشان می دهد که این گروه ها به سادگی قابل کنترل نیستند، به ویژه که مشاهده می شود هر منطقه ای که پا می گذارند، با جنایتکارانه ترین روش، انسان های بی گناه را هدف قرار می دهند، مراکز تاریخی را تخریب می کنند و مراکز دینی  و مساجد را هدف حمله قرار می دهند. این موارد، علامت های بسیار خطرناکی است که خود را نشان می دهد. این تصور که آمریکایی ها می توانند این مشکل را حل کنند، اشتباه است، بلکه علمای مسلمان هستند که می توانند. علمای مسلمان باید افرط گرایی را محکوم کنند، در کنار هم اندیشه معتدل و اصلاحی را تقویت کنند، بتوانند فضای بیشتری را در دنیای اسلام در اختیار بگیرند و به مرور با ریشه این گروه های تروریستی برخورد کنند و آن را بخشکانند. در غیر این صورت، حضور بیشتر آمریکایی ها نه تنها به از بین رفتن این گروه ها منجر نمی شود، بلکه این گروه ها را تقویت هم می کند.

قدرت های منطقه ای و بین المللی در تناقضات دشواری به سر می برند

سبحانی با ابراز تاسف از اینکه هم قدرت های منطقه ای و هم قدرت های بین المللی در تناقضات سخت و دشواری به سر می برند، تصریح کرد: آمریکایی ها از یک سو  گفتمان دموکراسی و حقوق بشر را دنبال می کنند و از طرف دیگر بسیار جدی مدافع کشورهایی هستند که هم با دموکراسی و هم با حقوق بشر مخالف هستند. نمونه این تناقض در مورد اسراییل وجود دارد. اسراییلی ها هستند که فلسطینی ها را سرکوب می کنند، اما آمریکا در استراتژی امنیت ملی خود، اسراییل را جزو کشورهایی قرار داده است که متعهد است از آنها حمایت کند و امنیت آن را حفظ کند. یکی دیگر از کشورهای مورد حمایت آمریکا، عربستان است که در بحرین و یمن، تیری به سمت دموکراسی شلیک کرد، اما باز در همین تناقض هم آمریکا با عربستان بیشتر همکاری می کند تا با مردم یمن و بحرین.

او با بیان اینکه این تناقض ها اجازه نمی دهد که مردم منطقه به آمریکایی ها اعتماد کنند، گفت: بر این اساس در یک سو نیروهای بین المللی وجود دارند که کاملا در صحنه تناقض به سر می برند. تناقض دوم، نیروهای منطقه ای هستند؛ نیروهایی که آنچنان که مطرح می کنند هم به دنبال امنیت و بهبود اوضاع هستند و همین که از یک گفتمان قابل قبول مردم در منطقه حمایت نمی کنند. در جریان بهار عرب یا انقلاب های عربی، مردم منطقه آمدند و مطالباتی را مطرح کردند؛ مهمترین مطالبه آنها هم آزادی، دموکراسی، عدالت، کرامت و آزادی زندانیان سیاسی، بهبود وضع اقتصادی و توسعه بوده است که در زمان خود مطرح اما نوعا با سرکوب مواجه شد یا نیروهای فرصت طلب آمدند و جای نیروهای آزادیخواه انقلابی را گرفتند. به همین دلیل نوعی سرخوردگی در منطقه به وجود آمده است که این نیروهای منطقه ای هم تکلیف خود را نمی فهمند.

این کارشناس مسایل بین الملل ادامه داد: تمام کشورها بیش از آنکه به فکر گفتمان دموکراتیک، مردمسالاری و گفتمان مورد پیگیری مردم باشند، به دنبال این هستند که قدرت خود را تحکیم کنند و جایگاه های خود را در منطقه افزایش دهند. اینکه تصور شود در فاصله زمانی کوتاهی می توان این روند را تغییر داد، تصوری اشتباه است. مهمترین مساله این است که کشورهای بزرگ منطقه ای احتمالا می توانند با پذیرش اختلافات فراوان خود، با هم گفت وگو کنند.

گفت وگوهای ایران و عربستان می تواند کلید کاهش درگیری های فرقه ای منطقه باشد

او مهمترین بانیان این گفت وگوهای جدی میان کشورهای منطقه را ایران و عربستان خواند و افزود: علیرغم اینکه بعضی نظرات به سمت تخریب عربستان رفته است و تبلیغات عربستان نیز علیه ایرن، تخریبی است، به نظر می رسد کلید شروع به حل این مشکلات و کاهش درگیری های فرقه ای می تواند گفت وگوهای ایران و عربستان در سطح بسیار بالا باشد.

گفت وگوهای جدی بین کشورهای بزرگ منطقه آغاز شود

سبحانی ادامه داد: یکی از مشکلات فعلی ما این است که همه بر یک نگاه ژئوپلیتیکی تاکید می کنند و می خواهند قدرت منطقه ای خود را تحکیم کنند و دعوا بر سر همان مسایل منطقه ای است. در حال حاضر نمی توان به هیچ قدرت منطقه ای گفت که خواسته ها یا نگرش های منطقه ای خود را تغییر دهد، بلکه در ابتدا باید برای جلوگیری از رشد افراط گرایی در خلأ به وجود آمده، گفت وگوهای جدی بین کشورهای بزرگ منطقه آغاز شود. با آغاز شدن این گفت وگوها، این اختلافات روی میز می آیند. ممکن است که بسیاری از این اختلافات در حد توهم باشد.

او تصریح کرد: ممکن است برخی کشورها به طور مثال عربستان تصور کنند که حاکمیت، دولت یا نیروهای نظامی ایران قصد تخریب عربستان را دارد، اما واقعیت این نیست. واقعیت موضوع دیگری است. واقعا در ایران کسی به دنبال بی ثبات کردن عربستان نیست بلکه این  چیزی که سعودی ها فکر می کنند. این فقط در گفت وگوهای جدی و در سطح بالا قابل به نتیجه رسیدن است. اگر دو طرف توانستند بر سر یک حرف مهم یعنی اینکه احترام به حقوق طرفینی و احترام به حقوق مردم خود توافق کنند، می توانند روی جزییات هم وارد بحث شوند.

این کارشناس امور بین الملل با اشاره به موضوع یمن گفت: به طور مثال ایران در یمن اعلام می کند به دنبال این است که مردم یمن به حق خود برسند. عربستان سعودی هم به نوعی همین بحث را مطرح می کند، پس می شود. پیش از اینکه دیر شود، گفت وگوها باید آغاز شود و طرفین در مورد زندگی مسالمت آمیز میان همسایگان و اهالی این منطقه اطمینان های لازم را به همدیگر بدهند. به مرور مشاهده می شود که یک تفاهم به وجود خواهد آمد؛ این تفاهم می تواند مشکلات کل منطقه را تحت تاثیر قرار داده و به سمت مثبت جریان دهد.