گروه اقتصادی مشرق- مهمترین موضوع اقتصادی روزنامه‌های امروز، اثرات توافق هسته‌ای بر اقتصاد کشور است. روزنامه‌ها همچنین از عدم واکنش هیجانی بازارهای ارز و سرمایه نسبت به توافق هسته‌ای ابراز تعجب کرده‌اند.

سایر مطالب مهم اقتصادی روزنامه‌ها در ادامه می‌آید.


* وطن امروز

- دیگر وقت تدبیر در اقتصاد است

وطن امروز درباره سرنوشت اقتصاد بعد از توافق نوشته است: با پایان مذاکرات هسته‌ای و توافق ایران با 1+5 موضوعی که بیش از همه مورد توجه قرار می‌گیرد آینده اقتصاد و تاثیر رفع تحریم‌ها بر اقتصاد است. بدیهی است با رفع تحریم‌ها برداشته شدن موانع اقتصادی در کشور آسان‌تر خواهد شد اما نداشتن برنامه‌ جامع اقتصادی در این باره آثار منفی زیادی را به جامعه تحمیل خواهد کرد.

وحید شقاقی‌شهری، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه تهران به آثار اقتصادی ایجاد شده پس از لغو تحریم‌ها پرداخت و اظهار داشت: اقتصاد ما در کل مشکلات ساختاری و بنیادین دارد که این مشکلات ربطی به تحریم‌ها نداشته و نخواهد داشت.

چه بسا اگر این مشکلات حل نشود، با برداشته شدن تحریم‌ها اثرات و تبعات بدی را نیز به جا بگذارد. دولت‌های ما هیچ وقت برای حذف مشکلات، اصلاحات ساختاری و نهادی انجام نداده‌اند بلکه با مکانیسم‌های درآمدهای نفتی و واردات این مشکلات را به تعویق ‌انداخته‌اند...

وی خاطرنشان کرد: درست است که پس از رفع تحریم‌ها درآمدهای نفتی دوباره به پیش از تحریم‌ بازمی‌گردد اما این اتفاق اثر دیگری نیز خواهد داشت و آن اینکه ممکن است دولت باز هم نتواند از این درآمدها دل کنده و دستش را بار دیگر به سمت این درآمدها دراز کند حتی ممکن است در این برهه نیز سیل واردات صورت بگیرد.

 تمام این مسائل و آثار آن بسته به توان دولت در ایستادن در برابر جذابیت‌های ایجاد شده دارد زیرا ممکن است این جذابیت‌ها دولت را فریب دهد تا بار دیگر به منابع نفتی متکی شود. وی گفت: باز تأکید می‌کنم که تمام این اتفاقات گذرا و مشکلات ساختاری و نهادی سر جای خود خواهد بود و دولت‌های ما توان یا انگیزه لازم برای از بین بردن این مشکلات را از خود نشان نمی‌دهند.

ترس ما هم این است که با پمپاژ درآمدهای نفتی بار دیگر این درآمدها به واسطه واردات، وارد اقتصاد شود یا اینکه بار دیگر اقتصادهای رانتی توسعه یابد و این درآمدها را به سمت بخش‌های غیرمولد هدایت کند.


* شهروند

- دلار پس از توافق هسته‌ای گران می‌شود

این روزنامه حامی دولت نوشته است: با بالا گرفتن زمزمه‌های توافق هسته‌ای، بازار ارز و طلا بار دیگر آماده هیجان‌های گسترده شده بود.

 از هفته قبل حدود ١٠٠ تومانی نرخ هر دلار کاهش یافته بود و بازار سرمایه رشد صعودی را تجربه می‌کرد.  روزبه‌روز که گمانه‌زنی‌های مختلف در موضوع هسته‌ای می‌شد، بازار‌ها هم نوسان می‌کردند و حتی برخی معتقد بودند که مانند‌ سال ٦٧  (پس از قبول قطعنامه) شوك بزرگی در اقتصاد ایران رخ خواهد داد.  اما تا روز قبل از توافق هیجان خبرهای خوش در بورس باعث رشد ١٥٤٨واحدی شاخص کل شد و دلار را به کانال ٣١٠٠ تومان برد.

 اما روز توافق (دیروز) تا ساعت ١٣ بازار یک حال و هوا داشت و عصر دیروز همزمان با اعلام رسمی توافق بازار حالی متفاوت!

براساس گزارش‌های میدانی، دیروز پس از کاهش قیمت دلار در بازار تهران، تقاضای جدیدی برای خرید دلار به صورت نقدی وارد بازار شد که همین موضوع هم دلیلی شد تا مقدار دلار نقدی موجود در بازار، نتواند پاسخگوی تقاضا باشد.

دیروز دست آخر قیمت دلار افزایش پیدا کرد تا همه پیش‌بینی‌ها غلط از آب درآید و حتی هیجان‌های مقطعی کاهش قیمت را نیز شاهد نباشیم.  به دنبال افزایش قیمت دلار، قیمت طلا و سکه هم افزایش پیدا کرد تا تحلیلگران بازار در شگفتی وقایع رخ داده باشند. در این‌خصوص برخی به این بخش ماجرا اشاره داشتند که دولت تمایل دارد که قیمت دلار را بر مدار ٣٢٠٠تومان حفظ کند و بر این استدلال اشاره دارند که دولت نگران افت هیجانی قیمت‌ها و زیان احتمالی تولید و بخش‌های مولد است که در نوسان‌ها بازنده می‌شوند.

 این گروه، خلأ كنار كشيدن توليدكننده‌ها و صادركننده‌ها را هم‌معنی رشد قاچاق كالا دانسته و می‌گویند که پايين آمدن قيمت ارز برای اقتصاد ایران مطلوب نیست.  اما در مقابل مردم کاهش نرخ ارز و بالا رفتن ارزش پول ملی را انتظار دارند و حالا می‌پرسند که چرا انتظارها معكوس شد و جریانی متفاوت از پیش‌بینی‌ها رخ داد.

پرسش جدی این است که تحت کنترل درآمدن هیجان بازار توسط دولت خوب است یا بد؟ چرا که شواهد و قراین گویاست که از دو روز پیش عرضه دلارهای دولتی محدود شده و هیجان ابتدایی کاهش قیمت ارز به دلیل فروش دلارهای خانگی رخ داده بوده است. در بازار طلا هم وضعیت از هفتم تیرماه امسال یعنی سه روز مانده به نخستین ضرب‌الاجل مذاکرات هسته‌ای تا دیروز در مدار نزولی بود و قیمت‌ها به میزان قابل‌توجهی افت کرد، اما دیروز به یک‌باره ورق برگشت و برخلاف انتظارها قیمت‌ها به مقدار محسوسی در مدار رشد قرار گرفته است....

اما براساس این تحلیل، به تدریج شاهد افزایش ملایم و مستمر قیمت دلار خواهیم بود؛ چون در بسیاری از کسب و کارها چشم‌انداز رشد فعالیت وجود دارد و با توجه به رفع تحریم‌ها، باید به سرعت کسری ٥ساله انواع ماشین‌آلات صنعتی، قطعات یدکی و مواد اولیه پر شود.


* رسالت

- واردات بنزين بي‌کيفيت از ترکمنستان

رسالت درباره واردات بنزین خبر داده است که يک محموله پنج‌هزارتني بنزين که از کشور ترکمنستان با هدف صادرات به کشور عراق وارد شده بود، در کشور توزيع شد.به گزارش تسنيم، گفته مي‌شود که يک شرکت ايراني که تجارت فرآورده‌هاي نفتي بين کشورهاي منطقه يکي از فعاليت‌هاي آن است با هدف صادرات بنزين به عراق اقدام به واردات اين فرآورده نفتي از ترکمنستان کرده است اما به‌جاي ارسال اين محموله به عراق، به فروش آن به ايران مبادرت کرده است.

در حالي به‌راحتي بنزين توليد ترکمنستان که فاقد استانداردهاي يورو4 است به کشور وارد مي‌شود که بعد از گذشت يک سال از واگذار شدن وظيف کنترل کيفيت واردات فرآورده‌هاي نفتي به سازمان ملي استاندارد و آماده بودن آزمايشگاه مورد نياز اين سازمان در بندرعباس همچنان در اجراي اين امر تعلل مي‌کند.از سوي ديگر اين سازمان که تاکنون اقدامي در جهت کنترل کيفيت بنزين‌هاي وارداتي انجام نداده است مدعي است که "مردم نگراني بابت کيفيت بنزين نداشته باشند؛ نتايج ارزيابي‌ها به‌خوبي نشان مي‌دهد که بنزين‌هاي داخلي و وارداتي نگراني بابت کيفيت ندارند".


* شرق

- با توافق هسته‌ای خودرو ٨ درصد گران می‌شود

احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان درباره تاثیر توافق هسته‌ای بر قیمت خودرو به روزنامه شرق گفته است: درباره قیمت خودرو پیش‌بینی من این نیست که قیمت خودرو ارزان شود بلکه اتفاقا قیمت خودرو افزایش پیدا خواهد کرد. تمام شرکت‌های خودروسازی در نامه‌ای به وزیر صنعت، معدن و تجارت خواستار افزایش قیمت هستند. حتی ما از رئیس شورای رقابت هم گله داریم که چرا به مصوبات مربوطه عمل نمی‌کند.

برخی پس از انجام توافق هسته‌ای اظهاراتی درباره کاهش شدید قیمت خودرو دارند، اما سؤال من این است که بر چه مبنایی باید قیمت خودرو پایین بیاید؛ ارز  که نسبت به سال گذشته ١٥ درصد گران شده، حقوق و دستمزد پرسنل هم که با احتساب هزینه‌های جانبی ٢٢ درصد افزایش پیدا کرده، آب، برق و گاز هم که گران شده؛ تعرفه ورق‌های فولادی مخصوص تولید خودرو هم از چهار و شش درصد به ١٠ و ١٥ درصد رسیده است؛

تعجب می‌کنم که برخی با چه منطقی و چه عقلی درباره کاهش شدید قیمت خودرو صحبت می‌کنند، مگر قرار است قیمت آب، برق و گاز را که گران کرده‌اند، ارزان کنند یا تعرفه مواد اولیه که گران شده، کاهش پیدا کند یا ارز سه‌هزارو ٢٠٠ تومانی ارزان‌تر شود یا ارز مبادله‌ای به قیمت سابق برگردد؟

خرید مواد اولیه ما با دلار آزاد سه‌هزارو ٢٠٠ تومانی انجام می‌شود. درست است که تحریم‌ها برداشته می‌شود و منابع ارزی ما زیاد خواهد شد، اما از یاد نبریم که دلار سه‌هزارو ٢٠٠ تومانی اثرات تورمی خودش را بر بازار گذاشته است. نکته دیگر هم این است که نه قیمت دلار ارزان می‌شود و به حالت سابق برمی‌گردد و نه دولت چنین کاری را می‌کند که قیمت دلار را ارزان کند، چون به‌شدت با کمبود منابع مواجه است.

پس نباید احساسی برخورد کنیم و انتظار کاهش قیمت داشته باشیم. ضمن اینکه درست است که با توجه به افزایش تولید و عرضه، قیمت‌های حاشیه‌ای بازار به کارخانه نزدیک شده و کاهش یافته، اما پیش‌بینی من این است که قیمت خودرو هفت تا هشت درصد افزایش هم داشته باشد.


* آرمان

- ادعای صادرات 3 میلیون بشکه نفت در کمتر از 3 ماه آینده

در حالی که تا قبل از تحریم‌ها هم کشورمان ظرفیت صادرات 3 میلیون بشکه نفت را نداشته است، امیرعباس سلطانی، نماینده حامی دولت در مجلس در رابطه با تاثیر این توافق بر تولید و صادرات صنعت نفت کشور گفته است: سهم سازمان اوپک عرضه روزانه 31 میلیون بشکه در روز است. به خاطر محدودیت‌هایی که به واسطه تحریم برای ما ایجاد شده بود سهم ما به  یک میلیون بشکه تقلیل یافته است یعنی سهم اصلی را درحال حاضرعربستان با تولید نزدیک 11 تا 12 میلیون بشکه دارد. بنابراین ما با رفع این تحریم‌ها هم می‌توانیم تولیدمان را افزایش دهیم یعنی به مرز 4 و نیم میلیون برسیم، هم صادراتمان را می‌توانیم به بیشتر از 3 میلیون بشکه در روز برسانیم.

 بدین لحاظ می‌توانیم درآمد ارزی را بالا ببریم.  آن جایگاه اصلی خود در اوپک را کسب کنیم، در زمینه گاز هم وضعیت به همین شکل است. به خاطر همین تحریم‌ها روندهای پیشرفت کند شده است و زیرساخت‌هایی که در گاز و نفت داریم فرسوده شده، یعنی ما در پارس جنوبی و سایر میادین مشترک نفتی نقش تماشاچی را ایفا می‌کنیم و می‌بینیم که کشورهای رقیبی مثل امارات و عراق و عربستان به سرعت برداشت می‌کنند... به‌نظرم ما ظرفیت 3 میلیون بشکه در روز را به‌راحتی داریم که می‌توانیم حداکثر ظرف 2 یا 3 ماه آینده به آن برسیم.


* آفتاب یزد

- منتظر ارزانی خودرو نباشید

محمدرضا نجفی منش دبیر انجمن سازندگان قطعات خودرو در گفتگو با آفتاب یزد درباره قیمت خودرو گفته است: در خصوص خودرو‌های داخلی باید گفت که این خودروها نه تنها ارزان نمی‌شود بلکه احتمالا مقداری گران هم خواهد شد و دلیل این گرانی احتمالی، تورم و قیمت تمام شده است زیرا اکنون خودروسازان داخلی محصولات خود را با زیان می‌فروشند.

وی افزود: در مورد خودروهای خارجی نیز آن دسته از خودروهای خارجی که قیمت متوسط دارند قیمت آنها تغییر زیادی نخواهد کرد زیرا دولت سیاستی مبنی بر پایین آوردن قیمت ارز ندارد. اکنون قیمت ارز رسمی 2950 تومان است و در حال نزدیک شدن به ارز بازار است و در آینده ارز تک نرخی را شاهد خواهیم بود.

 نجفی منش در پاسخ به این سوال که فکر می‌کنید افزایش قیمت خودروهای داخلی چه میزان خواهد بود؟گفت: مشکلی که ما داریم این است که خودروسازان برای تعیین قیمت باید به شورای رقابت مراجعه کنند و این شورا تا مردادماه جلسه ای نخواهد داشت.

 البته به نظر من قیمت گذاری توسط شورای رقابت غلط است. وی افزود: البته آن دسته از خودروهای خارجی که قیمت خیلی بالایی دارند مثلا بالای 200 میلیون تومان هستند چون در قیمت فعلی آنها سود خیلی زیادی نهفته است و بازار هم کشش این قیمت‌ها را ندارد شاهد کاهش قیمت خودروهای خارجی بالای 200 میلیون تومان خواهیم بود.

کما اینکه این کاهش هم شروع شده است. وی در پاسخ به این سوال که چرا هنوز بخشی از عامه مردم فکر می‌کنند که قیمت خودروهای داخلی هم پس از توافق کاهش خواهد یافت؟ گفت: مردم ما یک تجربه قطعنامه 598 را به یاد دارند و تصور می‌کنند که پس از توافق هسته ای هم وضعیت قیمت‌ها مثل آن زمان خواهد بود. در حالی که شرایط فعلی مانند زمان قطعنامه 598 نخواهد بود که همه قیمت‌ها کاهش یابد.


* ایران

- قیمت بسیاری از کالاها کاهش خواهد یافت

علی فاضلی  رئیس اتاق اصناف درباره تاثیر توافق هسته‌ای بر قیمت‌ها به روزنامه دولت گفته است: توافق هسته‌ای آثار مثبتی در بخش‌های مختلف اقتصادی در پی دارد که می‌تواند ثبات اقتصادی را در پی داشته باشد. یکی از بخش‌هایی که تحت تأثیر این توافق قرار دارد، بازار کالا و خدمات است.

درمجموع باید گفت که اتفاقات بسیار مثبتی در بازار رخ می‌دهد. براین اساس قابل پیش‌بینی است که قیمت بسیاری از کالاها و خدمات کاهش خواهد یافت. درواقع کاهش چشمگیر نرخ ارز تأثیر مستقیمی در قیمت کالاها خواهد داشت. زمانی که قیمت ارز کاهش یابد باعث افت هزینه تمام شده تولید کالا اعم از مواد غذایی، لوازم خانگی و... می‌شود.

هم اکنون بخشی از مواد اولیه کالاهای تولیدی در داخل کشور وارداتی است که ارزان شدن ارز موجب ارزانی مواد اولیه بنگاه‌های تولیدی و در نتیجه قیمت نهایی آن خواهد شد.  البته درکنار کاهش قیمت در بازار نکته مهم ثبات بازار است. وقتی قیمت کالاها در بازار ثبات داشته باشد و احتمال جهش قیمت وجود نداشته باشد رونق اقتصادی رقم خواهد خورد.


* جوان

- طرح‌های دولت یازدهم برای بخش مسکن، بیشتر ‌واژه‌سازي است تا خانه‌سازي!

ايرج رهبر، عضو هيئت مديره كانون سراسري انبوه‌سازان به روزنامه جوان گفته است:  بانك‌ها تمايلي به پرداخت تسهيلات 40، 60 و 80 ميليوني ندارند. اينها اگر تأمين اعتبار نشود يا در ازاي سپرده‌هاي فرد متقاضي نباشد، ‌بانك‌ها تمايلي ندارند. ضمن اينكه تعداد اين تسهيلات هم زياد نيست و حدود 84 هزار فقره تسهيلات در سال در قياس با نياز 5/1 ميليوني واحدهاي مسكوني سالانه عددي به شمار نمي‌آيد.

دولت در چند وقت اخير از طرح‌هاي زيادي در حوزه مسكن سخن مي‌گويد از جمله مسكن ويژه، ‌مسكن حمايتي، ‌مسكن اجتماعي، مسكن استيجاري و... اما اجراي تمامي اين طرح‌ها با اما و اگر‌هاي زيادي همراه است.

 به عنوان مثال بازپرداخت اقساط تسهيلات 80 ميليوني خارج از توان اقشار متوسط به پايين است يا در طرح مسكن استيجاري وزارت مسكن تكليف‌هايي براي نهادهايي مانند بنياد مستضعفان و بنياد مسكن تعيين كرده كه اصلاً خارج از حيطه آن وزارتخانه است و از سوي ديگر حتي در صورت تحقق تمام اين طرح‌ها نيز در واقع برنامه‌ريزي براي حدود 100 تا 120 هزار واحد مسكوني است و فاصله نياز بازار مسكن براي ساخت و ساز چيزي حدود 15 تا 20 برابر برنامه‌هاي دولتي است به عبارت بهتر اين طرح‌ها بيشتر «‌واژه‌سازي است تا خانه‌سازي!»..

براي درمان يك معضل بايد به ريشه‌هاي وجودي آن پرداخت تا با شناخت كامل به راه حل درست و منطقي رسيد. اما تا به حال ما نخواستيم يا هماهنگي لازم بين دولت و بخش خصوصي وجود نداشته است و تا اين تعامل با بخش خصوصي واقعي اتفاق نيفتد اين معضل همچنان پا برجاست.

همچنين دولت و برنامه‌ريزان هم بايد به سراغ مجري‌هاي باتجربه و به اصطلاح ‌كننده كار بروند وگرنه نتيجه اين مي‌شود كه عمر متوسط ساختمان‌هاي ما به زير 25 سال كاهش مي‌يابد و سرمايه‌هاي ملي را به باد مي‌دهيم و آنها را تبديل به نخاله‌هاي ساختماني مي‌كنيم‌! به علاوه اين روش‌ها باعث مي‌شود تا به دليل تجديد بنا نياز ما حدود چهار برابر بيشتر شود زيرا همان طور كه اشاره كردم متوسط عمر هر ساختمان بايد حدود100 سال باشد نه 25 سال!...

ما نبايد به طرح مسكن مهر فقط نگاه هزينه‌اي داشته باشيم. البته طرح مسكن مهر حتماً داراي ايراداتي بوده اما هر چه باشد دولت را نه فقط در تأمين نياز بخشي از مردم ياري رسانده بلكه باعث ارزش افزوده زمين‌هاي اطراف طرح‌هاي مسكن مهر شده و ميلياردها تومان درآمد را براي دولت محقق كرده و از اين منظر نيز به نفع دولت كار كرده است. همچنين طرح مسكن مهر با وجود ارتباط صنعت ساختمان‌سازي با 120 صنعت به طور مستقيم و ارتباط غيرمستقيم با حدود هزار و 200 صنعت نقش مهمي در ايجاد اشتغال دارد و رونق اقتصادي داشته است.


* دنیای اقتصاد

- ادامه افزایش اجاره‌بها

این روزنامه درباره بازار اجاره مسکن گزارش داده است: پیش‌بینی‌ها از نرخ اجاره بهای سال 94، افزایشی 10 تا 15 درصد است، اما در برخی از مناطق تهران بیش از تورم سالانه نرخ اجاره بهای مسکن افزایش پیدا کرده است. برخی از فعالان بازار اجاره پیش‌بینی می‌کنند با گذر از ماه رمضان معاملات بازار اجاره رونق پيدا مي‌كند.

کارشناسان مسکن معتقدند به دلیل کاهش قیمت نباید نرخ اجاره بها بالاتر از تورم باشد و احتمال افزایش قیمت وجود ندارد. برخی از فعالان بازار هم نقش مشاوران املاک در مناطق پرمخاطب را در افزایش نرخ اجاره‌بها بی‌تاثیر نمی‌دانند. به اعتقاد آنها در حال حاضر مشاوران املاک مرجع تعیین نرخ‌ها شده‌اند که این چندان به صلاح مستاجران نیست.

به گفته یکی از فعالان بازاراجاره در شرق پایتخت، نرخ اجاره بها نسبت به سال گذشته افزایش چندانی نداشته است و تنها فایل‌هایی که نرخ اجاره بهای بالاتری دارند براي مالکانی است که تمایل به رهن کامل آپارتمان خود را دارند.

این مشاور املاک معتقد است که گرانی و افزایش هزینه‌ها در سال‌های گذشته موجب شده که مردم به فکر درآمدزایی بیشتر باشند که یکی از راه‌های کسب درآمد برای آنها، افزایش اجاره بها است، زیرا هرماه بدون دغدغه مبلغی به حساب آنها واریز می‌شود، البته در سال‌های اخیر تعداد زیادی از مستاجران بدحسابی‌هایی را برای پرداخت اجاره داشته‌اند که همین موضوع موجب شده تعدادی از مالکان همچنان به فکر رهن کامل برای اجاره باشند.


* خراسان

-چالش هاي تازه بورس درفضاي پساتحريم

خراسان نوشته است: شاخص بورس طي چند روز اخير با رشد قابل توجهي همراه است به طوري که يک روز قبل از توافق هسته اي رشد بيش از 1500 واحدي شاخص کل و در روز جمع بندي مذاکرات وين نيز رشد بيش از 230 واحدي را شاهد بوديم ، درچنين شرايطي پرسش اصلي فعالان بازار و سهامداران خرد آن است که چه مقدار از اين نوسانات منطقي و چه مقدار هيجاني است.هرچند با نگاهي به روند کاهشي چند ماه گذشته قيمت سهام دربازار سرمايه، مي توان نتيجه گرفت که روند روبه رشد کنوني تاحد زيادي درجهت جبران ريزش هاي گذشته قيمت سهام است و از اين منظر بيشتر منطقي جلوه مي کند اما واقعيت آن است که بيش از آن که اين موضوع دغدغه اصلي بررسي تحولات بازاربورس باشد بايد پذيرفت که بازار سرمايه  درفضاي پساتحريم با چالش هاي جدي تازه اي مواجه خواهد شد که نيازمند تدبير ومديريت بهينه مسئولان ناظر بر اين بازار است.

فشار ورود نقدينگي جديد به بازار يکي از اين چالش هاست که درعين آن که مي تواند منجر به فرصتي براي بهبود و رونق بازار سرمايه و ايفاي يکي از وظايف اصلي بازار بورس در رونق توليد کشور يعني تامين مالي طرح هاي اقتصادي شود، ممکن است درصورت عدم مديريت و نظارت صحيح تبديل به يک تهديد شود ورشد حباب گونه برخي از سهم ها را به دنبال داشته باشد.

ورود سرمايه هاي جديد خارجي به بورس نيز چالش ديگري است که گرچه درفضاي پساتحريم به دليل برداشته شدن بسياري از موانع فعلي سرمايه گذاري خارجي ها دربورس ايران، فرصت رشد بازار را فراهم مي کند اما درصورت عدم دقت و توجه کافي مسئولان امر مي تواند بازار بورس ايران را تاحدودي متاثر ازسرمايه هاي خارجي و نوسانات سهام شرکت هاي مرتبط با آنها کند که ازهمين اکنون بايد براي جلوگيري از بروز اين مسائل برنامه ريزي کرد.