گروه سیاسی مشرق - 23 تیرماه سال 1394، بعد از 12 سال چالش بر سر پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و زورگویی و ظلم کشورهای غربی و در رأس آن‌ها کشور آمریکا، بالاخره بین تیم ایرانی و 1+5 متنی به‌عنوان جمع‌بندی مذاکرات وین حاصل شد، متنی که به پایتخت‌های 7 کشور درگیر در این مذاکرات ارسال‌شده است تا هر تأییدیه نهایی از سوی پایتخت‌ها اعلام شود.

در ایران نیز، تمام مقامات، نخبگان، کارشناسان، منتقدین، سیاسیون و مردم، منتظر بررسی و اعلام نظر نهایی توسط مجاری قانونی هستند تا بدانند عاقبت این‌همه وقت گذاشتن و استفاده از انرژی کشور، روی پرونده هسته‌ای توسط دولت یازدهم به کجا می‌رسد.

دراین‌بین، اما مسئولان، کارشناسان و منتقدین، هرکدام در دور اول واکنش‌ها قبل از رسیدگی به متن مذاکرات، اظهارنظرهای متفاوتی داشتند که در ادامه به واکنش‌ها از سوی مسؤلین، اشاره می‌شود.

رهبر انقلاب: لزوم تصویب متن فراهم‌شده در مسیر قانونی

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب، بعد از نامه رییس‌جمهور درباره متن مذاکرات وین، با قدردانی از تیم مذاکره‌کننده، اجرای آن را منوط به تصویب در مجاری قانونی دانسته و در جواب به حسن روحانی نوشتند: با سلام و تحیت و تشکر از زحمات فراوان جنابعالی، اولاً لازم میدانم از تلاش پیگیر و پرطاقت هیئت مذاکره‌کننده هسته‌ای صمیمانه تشکر و قدردانی کنم و پاداش الهی را برای آنان مسألت نمایم، سپس، به سرانجام رسیدن این مذاکرات، گام مهمی است، بااین‌حال لازم است متنی که فراهم آمده با دقت ملاحظه و در مسیر قانونی پیش‌بینی‌شده قرار گیرد و آنگاه در صورت تصویب، مراقبت از نقض عهدهای محتمل طرف مقابل صورت گرفته و راه آن بسته شود. به‌خوبی میدانیم که برخی از شش دولت طرف مقابل به هیچ رو قابل‌اعتماد نیستند.

از ملت عزیز انتظار دارم که همچنان وحدت و متانت خود را حفظ کنند تا بتوان در فضای آرام و خردمندانه به منافع ملی دست‌یافت.[1]

رهبر انقلاب در مصلی امام خمینی (ره): چه متن تصویب بشود و چه نشود، در سیاست‌های ایران برای حمایت از دوستانش در منطقه، تغییری حاصل نمی‌شود

رهبر انقلاب همچنین در بیانات خود بعد از نماز عید سعید فطر، درباره پرونده هسته‌ای به نکات مهمی اشاره‌کرده و فرمودند:یک مسئله هم مسئله داخلی ما است که مسئله مذاکرات هسته‌ای است. چند نکته را درزمینهٔ این مسئله لازم است عرض کنم. نکته اوّل تشکّر از دست‌اندرکاران این مذاکرات طولانی و نفس‌گیر است، رئیس‌جمهور محترم و بالخصوص هیئت مذاکره‌کننده که حقیقتاً زحمت کشیدند و تلاش کردند؛ چه این متنی که تهیّه شده است، در مجاری قانونی پیش‌بینی‌شده خود تصویب بشود و چه نشود، اجر آن‌ها محفوظ است؛ این را به خود آن برادران هم از نزدیک عرض کردیم. البتّه برای تصویب این متن، یک مسیر قانونیِ پیش‌بینی‌شده‌ای وجود دارد که باید این مسیر را طی کند و خواهد کرد؛ ان‌شاءالله. انتظار ما این است که دست‌اندرکاران، با دقّت مصالح را -مصالح کشور را، مصالح ملّی را- در نظر بگیرند و آنچه را تحویل ملّت خواهند داد، بتوانند با گردن افراشته، در مقابل خدای متعال هم ارائه بدهند.

نکته بعدی این است که چه این متن تصویب بشود و چه نشود، به حول و قوه الهی، اجازه هیچ‌گونه سوءاستفاده‌ای از آن داده نخواهد شد؛ اجازه خدشه در اصول اساسی نظام اسلامی به کسی داده نخواهد شد؛ قابلیت‌های دفاعی و حریم امنیت کشور، به فضل الهی حفظ خواهد شد، اگرچه میدانیم دشمنان بر روی این نقطه بخصوص، تکیه زیادی دارند. جمهوری اسلامی، درزمینهٔ حفظ قابلیت‌های دفاعی و امنیتی خود -آن‌هم در این فضای تهدیدی که دشمنان برایش به وجود می‌آورند- هرگز تسلیم زیاده‌خواهی دشمن نخواهد شد.

نکته بعدی این است که چه این متن تصویب بشود و چه نشود، ما از حمایت دوستانمان در منطقه دست نخواهیم کشید: از ملّت مظلوم فلسطین، از ملّت مظلوم یمن، از ملّت و دولت سوریه، از ملّت و دولت عراق، از مردم مظلوم بحرین، از مجاهدان صادق مقاومت در لبنان و فلسطین؛ [این‌ها] همواره موردحمایت ما خواهند بود.

نکته بعدی این است که با این مذاکرات و با متنی که تهیّه شده است، درهرصورت سیاست ما در مقابل دولت مستکبر آمریکا هیچ تغییری نخواهد کرد. همان‌طور که بارها تکرار کردیم، ما با آمریکا در مورد مسائل گوناگون جهانی و منطقه‌ای مذاکره‌ای نداریم؛ در مورد مسائل دوجانبه مذاکره‌ای نداریم؛ گاهی در موارد استثنائی مثل این مورد هسته‌ای، بر اساس مصلحت، مذاکره کرده‌ایم؛ این مورد هم فقط نبوده است، قبل از این هم مواردی بوده است که من در سخنرانی‌های عمومی قبلی به آن‌ها اشاره‌کرده‌ام. سیاست‌های آمریکا در منطقه باسیاست‌های جمهوری اسلامی ۱۸۰ درجه اختلاف دارد. آمریکایی‌ها حزب‌الله را و مقاومت لبنان را -که فداکارترین نیروهای دفاع ملّی در یک کشورند- متّهم به تروریسم می‌کنند، از این بی‌انصافی بالاتر نمی‌شود. آن‌وقت در مقابل، دولت تروریست صهیونیستیِ کودک کش را موردحمایت خودشان قرار می‌دهند، با یک چنین سیاستی چگونه می‌شود معامله کرد، چگونه می‌شود مذاکره کرد، چگونه می‌شود به توافق رسید؟ حالا موارد دیگر هم هست که من تفصیلش را می‌گذارم برای جای دیگر.[2]

رهبر انقلاب در حسینیه امام خمینی (ره): قضایای هسته‌ای و غیرهسته‌ای، نباید بین مردم موجب دودستگی شود

رهبر انقلاب روز عید فطر و در حسینیه امام خمینی خطاب به مردم ایران درباره پرونده هسته‌ای فرمودند: دنیای اسلام یک نسخه امروز دارد و آن اتّحاد است. در درون کشورها هم همین نسخه وجود دارد؛ ملّت‌ها باید متّحد باشند. ملّت ایران باید متّحد باشد. از این قضایای هسته‌ای و غیرهسته‌ای و مانند این‌ها، دودستگی درست نشود که هر دسته یک‌جور بگویند -بالاخره یک کاری است دارد انجام می‌گیرد، مسئولینی دارد، دنبال می‌کنند؛ ان‌شاءالله آنچه منافع ملّی است تشخیص بدهند و دنبال آن باشند- بین مردم نباید دودستگی به وجود بیاید. دشمن این را می‌خواهد. الآن هم اگر کسی تعقیب کند این سخن‌پراکنی‌های بیگانگان را، این رادیوتلویزیون‌ها و این وبگاه‌هایی که از طرف آن‌ها دارد همین‌طور مرتّب توسعه پیدا می‌کند و مرتّب هم دارند مطلب می‌دهند، دنبال این هستند که بین مردم دودستگی ایجاد کنند؛ نگذارید دودستگی بشود؛ وحدت را حفظ کنید، باهم باشید.[3]

علی لاریجانی، حمایت قاطع از متن توافق

علی لاریجانی، شاید اولین مسئولی بود که بعد از اظهارات حسن روحانی درباره نتایج مثبت توافق، لب به سخن گشود و به‌طورکلی از متن ارسال‌شده به تهران، حمایت نسبتاً قاطع کرد.

وی تأکید کرد: در سطح کلی توافق، همه این تلاش‌ها منجر به نتیجه‌ای شد که کشورهای قدرتمند هیچ‌گاه قادر به پذیرش آن نبودند و در قطعنامه‌های مختلف و اظهارات سیاسی، آنان همیشه تعلیق تمامی نقش‌های هسته‌ای ایران را ذکر می‌نمودند اما امروز مجبور شدند همگی نه‌تنها فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز هسته‌ای ایران را شامل غنی‌سازی، تحقیق و توسعه و آب‌سنگین را بپذیرند که همکاری در توسعه آن را نیز در توافق ذکر کردند.

رییس قوه مقننه کشور گفت: اگرچه برای مدتی محدودیت‌هایی در توافق آمده است اما در ازای آن‌همه تحریم‌های اقتصادی را لغو می‌کنند و این معنا هم در مقدمه توافق و هم در بخش رفع تحریم‌ها با دقت کافی آورده شده که آمده است این برجام موجب لغو جامع کلیه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل و همچنین تحریم‌های چندجانبه و ملی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و نیز شامل گام‌هایی برای ایجاد دسترسی به حوزه تجارت، فناوری، مالی و انرژی خواهد بود.

دکتر لاریجانی افزود: اینکه برخی از مسئولین کشورهای 1+5 پس از توافق ادعا کردند لغو تحریم‌ها تدریجی است، احتمالاً آرزوهای خود را بیان نمودند چون متن توافق این موضوع را نشان نمی‌دهد و یا مقصودشان تحریم‌های بخش اشاعه‌ای است که نزد نظام جمهوری اسلامی و مطابق مصوبه مجلس، از ابتدا تمرکزی بر این امر نبوده چراکه ما در کسب این دانش هسته‌ای متکی به دیگران نبوده‌ایم و شاید شگرد این‌گونه گردویی برای مقابله با مشکلات درونی آن‌هاست.[4]

الیاس نادران: لاریجانی چگونه در فرصت کوتاه توانست درباره این متن اظهارنظر کند؟

نادران نماینده مردم تهران در مجلس، بعد از حمایت قاطع رییس مجلس از متن توافق، در انتقاد به رفتارهای لاریجانی گفت: امروز پس از سال‌ها مذاکرات هسته‌ای متنی تنظیم و برای کشورها فرستاده‌شده است و مجلس هم در این رابطه به برگزاری چند جلسه غیرعلنی و دریافت اخباری رسانه‌ای از مسئولان اجرایی امضای چند بیانیه و تصویب قانونی اکتفا کرده است. وی افزود: رهبری معظم انقلاب به استناد اصول متعدد قانون اساسی ازجمله اصول 4، 57، 110، 112 و 176 آنچه را مصلحت بداند از مجاری قانونی خود ابلاغ می‌کند و همواره رهنمودها و حتی ارشادات ایشان توسط مجلس متاع بوده است.

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: مجلس بماهو مجلس در جریان جزئیات توافق در موقع خود بیش از عامه مردم قرار نداشته است و اینکه چگونه در این فرصت کوتاه امکان خواهد داشت یک متن حقوقی بین‌المللی جامع را بررسی و در مورد آن اظهارنظر کند نمی‌دانم. سابقه برخورد رئیس مجلس نشان می‌دهد که احتمالاً این بار نیز مجلس دور خواهد خورد. نادران خاطرنشان کرد: گرفتن اختیارات اساسی مجلس و تضعیف جایگاه آن به نفع هیچ‌کس نخواهد بود. کدام‌یک از وظایف سه‌گانه شورای عالی امنیت ملی در اصل 176 به این شورا اجازه می‌دهد اختیارات مجلس را محدود کند؟
وی افزود: مطابق اصول 77 و 125 همه موافقت‌نامه‌های بین‌المللی چه موقت، چه دائمی، چه داوطلبانه و چه الزامی باید به تصویب مجلس برسد و الزام و اجرای آن تنها پس از تصویب مجلس ممکن است. آنچه در ژنو، لوزان و امروز در وین موردتوافق قرارگرفته است و بعضاً عملیاتی شده کی از مجلس شورای اسلامی مصوبه داشته است.

عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس اظهار داشت: آقای رئیس در زمان تصویب قانون هسته‌ای در موارد زیاد مواد متعدد قانون آئین‌نامه داخلی مجلس را نقض کرده است و در پاسخ به تذکراتی که داده شد گفت این سیب‌زمینی فروشی که نیست. آقای رئیس هیچ جای آئین‌نامه رعایت اصول آن را موکول به سطح اهمیت تصویب ندانسته است.

دست‌کاری در متن مصوبه کمیسیون تغییرات غیرقانونی مکرر آن، عدم چاپ پیشنهادهای نمایندگان و اجازه ندادن به مخالفان دولت در اظهارنظر نسبت به مصوبه مجلس چه وجاهت قانونی دارد؟ نادران خاطرنشان کرد: با این اقدامات مجلس در رأس کدام امور است؟ طرف آمریکایی مصوبه کنگره را چماق می‌کند بر سر طرف‌های ایرانی و اینجا از این حداقل ظرفیت‌های قانونی هم استفاده نمی‌شود.

وی خطاب به رئیس‌جمهور گفت: تهدید منتقدان به مصلحت شما نیست. یک مجلس قوی و منتقد به نفع خود شماست. ناامید کردن مردم همان‌قدر مذموم است که امید واهی دادن.[5]

آیت‌الله آملی لاریجانی: حمایت مشروط از متن مذاکرات

رئیس قوه قضاییه در ادامه سخنان خود با تقدیر از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و پایمردی آنان در به ثمر رساندن گام نخست مذاکرات افزود: زحمات خالصانه فرزندان این مرزوبوم در تیم مذاکره‌کننده قابل‌احترام است.

آیت‌الله آملی لاریجانی تأکید کرد: مذاکرات هسته‌ای در طول سال‌ها، فراز و نشیب زیادی داشت و به‌ویژه در دو سال اخیر بسیار حساس بود اما با تلاش تیم مذاکره‌کننده گام اول آن به نتیجه رسید و امیدواریم گام‌های بعدی نیز با استواری و پایمردی برداشته شود.

رئیس قوه قضاییه افزود: ما تازه در مراحل اولیه هستیم و طرف‌های مذاکره‌کننده نیز افراد غدّاری هستند و مذاکره‌کنندگان و مسئولان باید با رعایت خطوط قرمز در مراحل اجرایی کار هم مراقب باشند چراکه هنوز قلم مذاکرات خشک نشده برخی از تدریجی بودن رفع تحریم‌ها سخن می‌گویند البته صحبت‌های غربی‌ها با مصرف داخلی خود آن‌ها برای ما مهم نیست اما باید برای اجرایی شدن دقیق آنچه در متن توافق آمده است دقت نمود و همه باید کمک کنیم که این توافق با جمع‌بندی در کشور مسیر قانونی خود را طی کند تا نتایج حاصل‌شده به نفع کشور و ملت شود.[6]

حجت‌الاسلام غلامرضا مصباحی‌مقدم: خطوط قرمز درنتیجه متن توافق بررسی می‌شود

حجت‌الاسلام غلامرضا مصباحی‌مقدم نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در سخنان پیش از خطبه‌های نماز جمعهاین هفته تهران با اشاره به مذاکرات هسته‌ای در وین، بابیان اینکه به فضل الهی این مذاکرات بعد از 23 ماه به نتایج اولیه دست‌یافت، تأکید کرد: البته باید نتیجه توافق در مجلس مورد رسیدگی قرار گیرد تا خطوط قرمز و چارچوب‌های تعیین‌شده در متن نهایی منظور شود.[7]

سردار نقدی: اگر هر یک از اعضای شورای عالی امنیت ملی بدون مطالعه سطر به سطر جمع‌بندی مذاکرات نظر مثبت و منفی بدهند به امنیت ملی را به بازی گرفته‌اند

سردار محمدرضا نقدی در حاشیه نماز جمعه این هفته تهران با تأکید بر پاسخ مقام معظم رهبری به نامه رئیس‌جمهور گفت: همان‌گونه که مقام معظم رهبری فرموده‌اند باید وحدت را حفظ کنیم و با متانت و تدبیر به جمع‌بندی مذاکرات وین رسیدگی کنیم.

وی افزود: آنچه در جمع‌بندی مذاکرات وین و همچنین پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل آمده است یک مسئله بسیار جدی برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و سرنوشت انقلاب اسلامی است و به‌هیچ‌وجه نمی‌توان آن را سرسری گرفت.

رئیس سازمان بسیج مستضعفین تصریح کرد: اگر هر یک از اعضای شورای عالی امنیت ملی بدون مطالعه سطر به سطر جمع‌بندی مذاکرات و همچنین بدون در نظر گرفتن تبعات آن در امنیت ملی کشور اظهارنظری کنند، چه مثبت و چه منفی، امنیت ملی را به بازی گرفته‌اند.

رئیس سازمان بسیج مستضعفین در ادامه افزود: با جمع‌بندی‌های که ارائه‌شده نباید برخورد صفر یا صدی کرد لذا باید همه موارد جزءبه‌جزء بررسی شود و اگر خدای‌نکرده جایی امنیت ملی ما به خطر افتاده است به همان اندازه دستگاه‌های مسئول وظیفه قانونی خود را انجام دهند.

وی همچنین خطاب به نمایندگان مجلس شورای اسلامی گفت: اگر نمایندگان مجلس شورای اسلامی بدون مطالعه دقیق متن 159 صفحه‌ای و ضمایم برجام و متن پیش‌نویس قطعنامه سازمان ملل در مورد این مسئله حساس اظهارنظر کنند، چه مثبت و چه منفی، آن‌ها نیز به موکلان خود جفا کرده‌اند.[8]

سرلشکر جعفری: نگرانی‌هایی درباره جمع‌بندی مذاکرات و پیش‌نویس قطعنامه وجود دارد

سرلشکر محمدعلی جعفری فرمانده کل سپاه پاسداراندر حاشیه نماز عید سعید فطر در مصلای تهران، در خصوص موضوع مذاکرات هسته‌ای، بابیان اینکه نگرانی‌هایی در این زمینه وجود دارد، گفت: انشاالله باید ببینیم نتیجه در عمل چه می‌شود

وی که در کنار آقای صالحی رئیس سازمان انرژی هسته‌ای نشسته بود، افزود: الآن با ایشان هم همین صحبت‌ها را می‌کردم و به‌خصوص در قطعنامه، نگرانی وجود دارد که امیدواریم به فضل خدا برطرف شود.[9]

آصفری: مجلس اجازه پذیرش قطعنامه‌ای برای محدودیت موشک‌های دوربرد را نمی‌دهد

محمدحسن آصفری نماینده مردم اراک در مجلس شورای اسلامی با اشاره به محدودیت قیدشده برای کشورمان درزمینهٔ موشک‌های بالستیک در پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت، گفت: هیچ‌کس نمی‌تواند برای فعالیت‌های ما در حوزه دفاعی تصمیم بگیرد و ما هیچ‌گونه محدودیتی در بحث توسعه بنیه دفاعی خود قائل نیستیم.

وی افزود: فعالیت‌های دفاعی و نظامی جمهوری اسلامی ایران جنبه بازدارنده دارد و هیچ خطری را متوجه کشورهای منطقه و جهان نمی‌کند به همین دلیل ما هم اجازه اعمال محدودیت در بحث بنیه دفاعی خود را به کسی نمی‌دهیم.[10]

آیت‌الله موحدی کرمانی: زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که دستورات مقام معظم رهبری مراعات نشده است

آیت‌الله موحدی کرمانی خطیب نماز جمعه هفته گذشته تهران درباره مذاکرات وین گفت: تیم مذاکره‌کننده کار سنگینی انجام داد، اما بدانند کار سنگین‌تری پیش روی ماست، با مشکلاتی مواجه خواهید بود از قبیل غیرقابل‌اعتماد بودن برخی از 6 دولت مقابل و نقض عهدهای محتمل آن‌ها و به‌اصطلاح دبه درآوردن. دومین مشکل بهانه‌جویی‌های واهی و سست طرف مقابل است، مثلاً مدعی شوند ایران به تعهدات خود عمل‌نکرده و به این بهانه تحریم‌ها را بازگردانند، سومین مشکل این است که دست به تحریف و تفسیرهای غلط و مطابق میل خود از توافق نهایی بزنند، لذا باید در توافق نهایی و پیوست‌های آن از به‌کارگیری کلماتی که قابل تفسیر باشد، خودداری شود.

خطیب موقت نماز جمعه تهران در پایان خاطرنشان کرد: زمزمه‌هایی در موردتوافق نهایی شنیده می‌شود که به‌عنوان‌مثال در آن دستورات مقام معظم رهبری مراعات نشده است، در این زمینه جزوه چندصفحه‌ای به دست بنده رسیده که فقط با اشاره به آن رد می‌شوم و از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای می‌خواهم این موضوعات را مدّ نظر قرار دهد.[11]

محمد اسماعیل کوثری: مجلس محدودیت در دسترسی به موشک‌ بالستیک را نمی‌پذیرد

محمد اسماعیل کوثری نماینده مردم تهران درباره متن مذاکرات وین و با اشاره به تهیه پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت که در بندی از آن به محدودیت 8 ساله جمهوری اسلامی ایران برای دستیابی به موشک‌های بالستیک اشاره‌شده، گفت: این تنها یکی از آن مواردی است که به فرموده رهبر معظم انقلاب باید چه در متن نهایی توافق با 1+5 و چه در پذیرش قطعنامه شورای امنیت به‌دقت روی آن کار شود. وی با تأکید بر بررسی دقیق بند به بند توافق نهایی و نیز قطعنامه شورای امنیت درباره مسئله هسته‌ای ایران اظهار داشت: معایب و محاسن این دو متن به‌طورقطع و یقین توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی مشخص خواهد شد.

عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی گفت: مجلس به‌هیچ‌عنوان این‌گونه محدودیت‌ها را نمی‌پذیرد و به‌دقت حقوق مردم و کشور را پیگیری خواهد کرد.

کوثری همچنین تصریح کرد: موشک‌های بالستیک دیگر در زمره تسلیحات هسته‌ای قرار نمی‌گیرد بلکه جزء سلاح‌ متعارف است و ضروری است بندهای مربوط به آن مورد اصلاح قرار گیرد.[12]