به گزارش مشرق، جهنم جایگاه معصیت پیشگان و خدا گریزان است که از رحمت خدا دور شده و در آتش خشم خداوند مآوا گزیدند. قرآن کریم از اهل جهنم بسیار سخن رانده و به شیوه ای انذار گونه حال بد ایشان را وصف نموده و از رفتارهایی که چنین سرانجام وحشتناکی دارد بر حذر داشته است تا آنجا که حجتی بر اهل معصیت باقی نمانده تا آن را دستاویز خود برای رهایی از دوزخ قرار دهند.
آیا خروج از دوزخ ممکن است؟
حال جای این پرسش است آیا ممکن است کسی قدم به دوزخ گذارد آنگاه پس از زمانی, در رحمت خدا به روی او گشوده شود و از عذاب سخت الهی جان به در برد؟
در پاسخ باید گفت: آری ممکن است؛ قرآن کریم می فرماید (خالِدِينَ فِيها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلَّا ما شاءَ رَبُّكَ...)(1) و در آن آتش ابدى و جاويد هستند تا وقتى كه آسمانها و زمين باقى مى باشند مگر آنكه اراده حق بر نجاتشان تعلق بگير. امام صادق ع در تفسیراین آیه شریفه فرمودند: (هذه في الذين يخرجون من النار)(2) یعنی این آیه در مورد کسانی است که از آتش خارج خواهند شد.
چه کسانی از آتش جهنم خارج می شوند؟
خروج از دوزخ ممکن است اما چه کسانی از عذاب نجات خواهند یافت؟
آشکار است آنها که قرآن حکم خلود شان را امضا نموده است امیدی به نجات ندارند. چگونه آن کس که از در دشمنی و تکذیب با خدا در آمده و عمری را با انکار پروردگار خود و آزار رسولانش زیسته و آتشی سخت برای خود فراهم آورده توان خروج از عذاب دارد؟ در حالیکه قرآن کریم می فرماید: (وَالَّذِينَ كَفَرواْ وَكَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا أُولَـئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ(3)و آنان كه كافر شدند و تكذيب آيات ما كردند اهل دوزخند و در آن آتش هميشه معذب خواهند بود.
قرآن کریم در آیات فراوان جاودانگان در آتش را به خوبی معرفی نموده است. اما گاهی در گوشه و کنار قرآن می توان رد پای کسانی را یافت که هنوز روزنه ی امیدی به نجات دارند. این افراد چه کسانی هستند و چه چیز موجب نجات ایشان شده است؟ پاسخ را ابتدا از قرآن می جوییم سپس شواهدی از روایات بیان خواهیم نمود.
عهد خدا نجات بخش مجرمان
قرآن کریم می فرماید: (وَ قالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَيَّاماً مَعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَهْد...)(4)، گفتند: آتش دوزخ جز چند روزى بما نمى رسد، بگو مگر شما از خدا عهد گرفته بوديد) از این آیه بر می آید اگر کسی با خداوند عهدی داشته باشد چه بسا پس از زمانی لباس عذاب را از تن در آورد.
این پیام را می توان از آیات دیگر قرآن نیز فهمید. آنجا که می فرماید: (يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقينَ إِلَى الرَّحْمنِ وَفْداً وَ نَسُوقُ الْمُجْرِمينَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً لا يَمْلِكُونَ الشَّفاعَةَ إِلاَّ مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْداً)(5) بر اساس این آیات برخی از کسانی که خداوند ایشان را مجرم نامیده با خداوند عهدی دارند که سرانجام همین عهد ایشان را مشمول شفاعت شفیعان خواهد کرد و از میان مجرمان خارج خواهد نمود.
آن عهد کدام است؟
در آیاتی دیگر قرآن می فرماید: (إِنَّهُ مَنْ يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِماً فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لا يَمُوتُ فيها وَ لا يَحْيى وَ مَنْ يَأْتِهِ مُؤْمِناً قَدْ عَمِلَ الصَّالِحاتِ فَأُولئِكَ لَهُمُ الدَّرَجاتُ الْعُلى)(6) هرآينه هر كس كه گنهكار نزد پروردگارش بيايد، جهنم جايگاه اوست كه در آنجا نه مى ميرد و نه زندگى مى كند. و آنان كه با ايمان نزد او آيند و كارهاى شايسته كنند، صاحب درجاتى بلند باشند.
از اين آيه بر مى آيد: آن كس که مؤمن باشد اما عمل صالحی در طومارش نداشته باشد نیز در زمره مجرمان خواهد بود. پس مجرمين دو طائفه اند، يكى آنكه نه ايمان آورده، و نه عمل صالح كرده اند، و دوم كسانى كه ايمان آورده اند، ولى عمل صالح نكرده اند.
بنابراین يك طائفه از مجرمين مردمانيند كه بر دين حق بوده اند، ولی عمل صالح نكرده اند، و اين همان كسى است كه جمله: (إِلاَّ مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْد)، در باره اش تطبيق مى كند(7). بنابراین آن عهد ایمان است.
بر این اساس کسی که با ایمان از دنیا رود اما عمل صالحی در توشه نداشته باشد بسان مجرمان در عذاب الهی خواهد بود و پس از زمانی به شفاعت شفیعان از عذاب الهی نجات یافته و به واسطه ایمان اندکش جایگاهی در بهشت پیدا خواهد نمود.
روایاتی در مورد خروج از جهنم
آنچه از آیات قرآن استفاده نمودیم در روایات فراوانی از اهل بیت ع به چشم می خورد. ( مُذْنِبُو أَهْلِ التَّوْحِيدِ لَا يَخْلُدُونَ فِي النَّارِ وَ يَخْرُجُونَ مِنْهَا وَ الشَّفَاعَةُ جَائِزَةٌ لَهُمْ)(8) خداپرستان گناهکار در آتش جاودانه نیستند و با شفاعت از آن خارج خواهند شد.
در روایت دیگر امام باقرع فرمودند: (إِنَّ الْكُفَّارَ وَ الْمُشْرِكِينَ يَرَوْنَ أَهْلَ التَّوْحِيدِ فِي النَّارِ فَيَقُولُونَ مَا نَرَى تَوْحِيدَكُمْ أَغْنَى عَنْكُمْ شَيْئاً وَ مَا أَنْتُمْ وَ نَحْنُ إِلَّا سَوَاءً قَالَ فَيَأْنَفُ لَهُمُ الرَّبُّ عَزَّ وَ جَلَّ فَيَقُولُ لِلْمَلَائِكَةِ اشْفَعُوا فَيَشْفَعُونَ لِمَنْ شَاءَ اللَّهُ وَ يَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ مِثْلَ ذَلِكَ ُ(9)... «حُمران بن أعْيَن گويد: من از حضرت باقر عليه السّلام شنيدم كه مي‌فرمود: چون مشركان و كافران، أهل توحيد و مؤمنان را روز قيامت در آتش ببينند، مي‌گويند: ما نمي‌بينيم كه اين ايمان و توحيد دستي از شما گرفته باشد و شما را بي‌نياز كرده باشد! و ما و شما هر دو مساوي هستيم!
حضرت ربّ عزّ وجلّ اين سخن را دربارۀ مؤمنان نمي‌پسندد و به فرشتگان مي‌گويد: شفاعت كنيد! آنقدر شفاعت مي‌كنند كه خدا بخواهد. و به مؤمنان مي‌گويد: شفاعت كنيد! و آنقدر شفاعت مي‌كنند كه خدا بخواهد.
پی نوشت ها:
(1)هود/107.
(2)البرهان في تفسير القرآن، ج3، ص: 133
(3)بقره/39
(4)بقره/80.
(5)مریم/85-87
(6)طه/74و75
(7)ترجمه الميزان، ج1، ص: 259
(8)عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج2، ص: 125
(9)البرهان في تفسير القرآن، ج3، ص:134
آیا خروج از دوزخ ممکن است؟
حال جای این پرسش است آیا ممکن است کسی قدم به دوزخ گذارد آنگاه پس از زمانی, در رحمت خدا به روی او گشوده شود و از عذاب سخت الهی جان به در برد؟
در پاسخ باید گفت: آری ممکن است؛ قرآن کریم می فرماید (خالِدِينَ فِيها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلَّا ما شاءَ رَبُّكَ...)(1) و در آن آتش ابدى و جاويد هستند تا وقتى كه آسمانها و زمين باقى مى باشند مگر آنكه اراده حق بر نجاتشان تعلق بگير. امام صادق ع در تفسیراین آیه شریفه فرمودند: (هذه في الذين يخرجون من النار)(2) یعنی این آیه در مورد کسانی است که از آتش خارج خواهند شد.
چه کسانی از آتش جهنم خارج می شوند؟
خروج از دوزخ ممکن است اما چه کسانی از عذاب نجات خواهند یافت؟
آشکار است آنها که قرآن حکم خلود شان را امضا نموده است امیدی به نجات ندارند. چگونه آن کس که از در دشمنی و تکذیب با خدا در آمده و عمری را با انکار پروردگار خود و آزار رسولانش زیسته و آتشی سخت برای خود فراهم آورده توان خروج از عذاب دارد؟ در حالیکه قرآن کریم می فرماید: (وَالَّذِينَ كَفَرواْ وَكَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا أُولَـئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ(3)و آنان كه كافر شدند و تكذيب آيات ما كردند اهل دوزخند و در آن آتش هميشه معذب خواهند بود.
قرآن کریم در آیات فراوان جاودانگان در آتش را به خوبی معرفی نموده است. اما گاهی در گوشه و کنار قرآن می توان رد پای کسانی را یافت که هنوز روزنه ی امیدی به نجات دارند. این افراد چه کسانی هستند و چه چیز موجب نجات ایشان شده است؟ پاسخ را ابتدا از قرآن می جوییم سپس شواهدی از روایات بیان خواهیم نمود.
عهد خدا نجات بخش مجرمان
قرآن کریم می فرماید: (وَ قالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلاَّ أَيَّاماً مَعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللَّهِ عَهْد...)(4)، گفتند: آتش دوزخ جز چند روزى بما نمى رسد، بگو مگر شما از خدا عهد گرفته بوديد) از این آیه بر می آید اگر کسی با خداوند عهدی داشته باشد چه بسا پس از زمانی لباس عذاب را از تن در آورد.
این پیام را می توان از آیات دیگر قرآن نیز فهمید. آنجا که می فرماید: (يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقينَ إِلَى الرَّحْمنِ وَفْداً وَ نَسُوقُ الْمُجْرِمينَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً لا يَمْلِكُونَ الشَّفاعَةَ إِلاَّ مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْداً)(5) بر اساس این آیات برخی از کسانی که خداوند ایشان را مجرم نامیده با خداوند عهدی دارند که سرانجام همین عهد ایشان را مشمول شفاعت شفیعان خواهد کرد و از میان مجرمان خارج خواهد نمود.
آن عهد کدام است؟
در آیاتی دیگر قرآن می فرماید: (إِنَّهُ مَنْ يَأْتِ رَبَّهُ مُجْرِماً فَإِنَّ لَهُ جَهَنَّمَ لا يَمُوتُ فيها وَ لا يَحْيى وَ مَنْ يَأْتِهِ مُؤْمِناً قَدْ عَمِلَ الصَّالِحاتِ فَأُولئِكَ لَهُمُ الدَّرَجاتُ الْعُلى)(6) هرآينه هر كس كه گنهكار نزد پروردگارش بيايد، جهنم جايگاه اوست كه در آنجا نه مى ميرد و نه زندگى مى كند. و آنان كه با ايمان نزد او آيند و كارهاى شايسته كنند، صاحب درجاتى بلند باشند.
از اين آيه بر مى آيد: آن كس که مؤمن باشد اما عمل صالحی در طومارش نداشته باشد نیز در زمره مجرمان خواهد بود. پس مجرمين دو طائفه اند، يكى آنكه نه ايمان آورده، و نه عمل صالح كرده اند، و دوم كسانى كه ايمان آورده اند، ولى عمل صالح نكرده اند.
بنابراین يك طائفه از مجرمين مردمانيند كه بر دين حق بوده اند، ولی عمل صالح نكرده اند، و اين همان كسى است كه جمله: (إِلاَّ مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْد)، در باره اش تطبيق مى كند(7). بنابراین آن عهد ایمان است.
بر این اساس کسی که با ایمان از دنیا رود اما عمل صالحی در توشه نداشته باشد بسان مجرمان در عذاب الهی خواهد بود و پس از زمانی به شفاعت شفیعان از عذاب الهی نجات یافته و به واسطه ایمان اندکش جایگاهی در بهشت پیدا خواهد نمود.
روایاتی در مورد خروج از جهنم
آنچه از آیات قرآن استفاده نمودیم در روایات فراوانی از اهل بیت ع به چشم می خورد. ( مُذْنِبُو أَهْلِ التَّوْحِيدِ لَا يَخْلُدُونَ فِي النَّارِ وَ يَخْرُجُونَ مِنْهَا وَ الشَّفَاعَةُ جَائِزَةٌ لَهُمْ)(8) خداپرستان گناهکار در آتش جاودانه نیستند و با شفاعت از آن خارج خواهند شد.
در روایت دیگر امام باقرع فرمودند: (إِنَّ الْكُفَّارَ وَ الْمُشْرِكِينَ يَرَوْنَ أَهْلَ التَّوْحِيدِ فِي النَّارِ فَيَقُولُونَ مَا نَرَى تَوْحِيدَكُمْ أَغْنَى عَنْكُمْ شَيْئاً وَ مَا أَنْتُمْ وَ نَحْنُ إِلَّا سَوَاءً قَالَ فَيَأْنَفُ لَهُمُ الرَّبُّ عَزَّ وَ جَلَّ فَيَقُولُ لِلْمَلَائِكَةِ اشْفَعُوا فَيَشْفَعُونَ لِمَنْ شَاءَ اللَّهُ وَ يَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ مِثْلَ ذَلِكَ ُ(9)... «حُمران بن أعْيَن گويد: من از حضرت باقر عليه السّلام شنيدم كه مي‌فرمود: چون مشركان و كافران، أهل توحيد و مؤمنان را روز قيامت در آتش ببينند، مي‌گويند: ما نمي‌بينيم كه اين ايمان و توحيد دستي از شما گرفته باشد و شما را بي‌نياز كرده باشد! و ما و شما هر دو مساوي هستيم!
حضرت ربّ عزّ وجلّ اين سخن را دربارۀ مؤمنان نمي‌پسندد و به فرشتگان مي‌گويد: شفاعت كنيد! آنقدر شفاعت مي‌كنند كه خدا بخواهد. و به مؤمنان مي‌گويد: شفاعت كنيد! و آنقدر شفاعت مي‌كنند كه خدا بخواهد.
پی نوشت ها:
(1)هود/107.
(2)البرهان في تفسير القرآن، ج3، ص: 133
(3)بقره/39
(4)بقره/80.
(5)مریم/85-87
(6)طه/74و75
(7)ترجمه الميزان، ج1، ص: 259
(8)عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج2، ص: 125
(9)البرهان في تفسير القرآن، ج3، ص:134
