به گزارش مشرق، اولین موضوعی که دولت تدبیر و امید در بدو فعالیت خود به آن ورود کرد، آمارهای اشتغال‌زایی میلیونی در دولت سابق بود. رئیس جمهور و برخی مقامات ارشد و مشاوران وی در تابستان سال ۹۲ اعلام کردند اشتغال زایی در دوره ۸۴ تا ۹۲ نه تنها میلیونی نبوده، بلکه سالیانه در حد ایجاد ۱۴ هزار شغل بود.
آنها سپس گفتند دیگر قرار نیست آمارهای مختلفی از بازار کار داده شود، اختلافات آماری به حداقل می رسد و دیگر بازار کار شاهد ارائه آمارهای عجیب و غریب از اشتغال زایی و بیکاری نخواهد بود اما حالا در دو سالگی دولت تدبیر و امید چند آمار مختلف از عملکرد اشتغالی دولت از سوی مقامات ارشد دولتی مطرح می شود و این سئوال را به ذهن متبادر می کند که آیا امکان ارائه یک آمار از اشتغال و بیکاری وجود ندارد؟
در سال ۹۳ چقدر شغل ایجاد شد؟
جدیدترین بحث مطرح شده در این خصوص به اظهارات روز گذشته محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت بازمی گردد که وی تعداد شاغلان جدید کشور در فاصله بهار ۹۳ تا بهار ۹۴ را ۷۰۰ هزار نفر اعلام کرد. پیش از این نیز وی چنین آماری را داده بود که البته از سوی وزیر کار و یا مرکز آمار ایران تایید هم نشد.
براساس استانداردهای آماری کشور، تعریف شاغل و جمعیت فعال متفاوت است. در محاسبه جمعیت فعال اقتصادی به همان میزان که اشتغال مهم است و در آمارها می آید، بیکاری نیز مطرح و در کل آمار دیده می شود، یعنی بیکاری و اشتغال توامان به عنوان فعالیت اقتصادی شناخته می شود. به همین دلیل است که مرکز آمار می گوید تمام افرادی که در زمان آمارگیری بین ۱۰ تا ۶۵ سال قرار دارند، جمعیت فعال کشور هستند که اعم از بیکار و شاغل است.
در تعریف دقیق مرکز آمار ایران از جمعیت فعال اقتصادی آمده است: تمامی اعضای ۱۰ ساله و بیشتر خانوارها که در ۷ روز قبل از مراجعه مامور آمارگیری شاغل و یا بیکار بوده اند، جمعیت فعال اقتصادی به شمار می آیند. محصلان، سربازان، خانه داران و دارندگان درآمد بدون کار چنانچه شاغل و یا بیکار نیز بوده اند، جمعیت فعال اقتصادی محسوب می شوند.
تعریف مرکز آمار از جمعیت فعال
براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران درباره وضعیت بازار کار ایران در بهار امسال، ۲۴ میلیون و ۵۰۹ هزار و ۶۹ نفر از جمعیت کشور جزو جمعیت فعال اقتصادی بوده اند؛ یعنی در گروه بیکاران و یا شاغلان قرار داشته اند که برای دستیابی به آمار خالص شاغلان از این تعداد، باید ۲ میلیون و ۶۴۷ هزار و ۲۳۳ بیکار مطلق را کم کرد.
علی ربیعی پیش از این امکان اشتغال زایی جدید در سال جاری را مشروط دانسته بود و اعلام کرد: من معتقدم اگر اقتصاد در سال جاری هم بتواند ۵ درصد رشد اقتصادی را تجربه کند، چون هر یک درصد رشد اقتصادی ۱۰۰ هزار شغل ایجاد می کند، در نهایت بتوان بیشتر از سال گذشته که به صورت خالص ۴۰۰ هزار شغل ایجاد شده بود، در سال جاری شغل ایجاد شود. در عین حال، ما ۱۰۰ هزار شغل را رصد کردیم و مشخص شد که ۸۵ درصد این مشاغل صحت داشته است.
وزیر کار همچنین درباره آمار اشتغال زایی در سال گذشته با بیان اینکه در سال ۹۳ به میزان ۶۰۰ هزار شغل ایجاد شده بود، گفت: البته ۲۰۰ هزار مورد شغل موجود نیز نابود شد که خالص ۴۰۰ هزار شغل مانده با نرخ رشد اقتصادی کشور در سال ۹۳ همخوانی دارد. مستندات بیمه این گروه از شاغلان جدید نیز در تامین اجتماعی موجود است.
۸۰۰ هزار نفر در اقتصاد فعال شدند اما ۷۰۰ هزار نفر چگونه شاغل شدند؟
اما روز گذشته رئیس سازمان مدیریت و سخنگوی دولت روایت دیگری از آمارهای اشتغالی ارائه کرد و گفت: در آمار فصل بهار مرکز آمار آمده که در بهار ۹۴ نسبت به بهار ۹۳ حدود ۸۰۰ هزار نفر وارد بازار کار شدند، یعنی جمعیت فعال اضافه شده که از این ۸۰۰ هزار نفر حدود ۷۰۰ هزار شغل پیدا کردند و حدود ۱۱۳ هزار نفر هم شغل پیدا نکردند؛ یعنی ۱۱۳ هزار نفر به جمعیت بیکار کشور اضافه شدند.
نگاهی به آمارهای ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می دهد در فاصله بهار سال گذشته و بهار امسال، ۸۷۱ هزار و ۷۶۰ نفر به جمعیت فعال کشور افزوده شده است که می تواند نشانه خوبی از تحرک جمعیت، افزایش میل به فعالیت اقتصادی و بالا رفتن امید به کار در جامعه باشد.
این موضوع از سویی می تواند بیانگر این واقعیت تلخ باشد که ممکن است ۸۰۰ هزار نفر از جمعیت بیش از ۴۰ میلیون نفری غیرفعال کشور در یکسال گذشته به دلیل دشواری‌های معیشتی و ناتوانی در تامین مخارج، ناچار شده باشند به فعالیت اقتصادی رو بیاورند.
کارشناسان می گویند اینکه بر جمعیت فعال اقتصادی و آماده به کار کشور افزوده شود، به صورت بالقوه مثبت و قابل پذیرش است اما مهم‌تر این است که آمارها بگویند در فاصله یکسال گذشته نتیجه سیاست‌گذاری‌ها و برنامه های دولت درباره اشتغال چه بوده و آیا از تعداد بیکاران مطلق کشور کاسته شده است یا خیر؟
بیکاری بیشتر شد!
آمارهای بهار سال ۹۴ می گویند، خیر. نه تنها در فاصله بهار ۹۳ تا بهار ۹۴ از تعداد بیکاران کم نشده بلکه ۱۱۷ هزار و ۱۶۹ نفر نیز به جمعیت بیکار مطلق کشور افزوده شده است.
این آمارها نشان می دهد سیاست‌گذاری‌های کوتاه مدت دولت در این بخش چندان موثر نبوده است و بنگاه ها هنوز توان جذب نیروی متقاضی کار کشور را ندارند، همچنین نشان دهنده تلاش بی نتیجه جوانان برای ورود به بازار کار است.
البته نباید کتمان کرد که درصدی از ۱۱۷ هزار نفری که به تعداد بیکاران افزوده شده، ممکن است به دلیل بالا رفتن تعداد جمعیت فعال اقتصادی که متقاضی شغل هستند، باشد.
نکته حائز اهمیت در این بخش این است که کارشناسان همواره بر این موضوع تاکید دارند که چرا دولت در دو سال گذشته هیچ برنامه روشنی برای مقابله با غول بیکاری و خروج بازار کار از بیکاری ارائه نکرده است؟
مقامات دولتی نباید عدم برنامه ریزی و سیاست‌گذاری در زمینه بازار کار را تنها با افت شدید درآمدهای نفتی و عملکرد نادرست سال‌های گذشته توجیه کنند. در واقع جوانان بیکار طرح مباحث اینگونه از سوی دولت را نشانه ضعف و ناتوانی در برنامه ریزی می دانند و می پرسند پس تکلیف کار ما چه می شود؟ دقیقا تا چه زمانی باید بیکار بمانیم تا قیمت نفت بالا برود، آنوقت درآمدهای نفتی وصول شود، به کشور بیاید، چرخ‌های صنعت را بگرداند و آنگاه شاید بنگاه ها بخواهند نیروی کار جدید جذب کنند!
سئوال اشتغالی جوانان از دولت
اگر اقتصاد کشور آنگونه که مقامات دولت تدبیر و امید می گویند شدیدا به چاه های نفت وابسته است، پس ممکن است در آینده نیز قیمت نفت بالا و پایین شود؛ بنابراین باید تمامی ضعف‌های مدیریتی، ناتوانی دولت‌ها در برنامه ریزی، عدم اولویت بندی در سرمایه گذاری ها و مسائلی از این دست را تا ابد به نوسانات قیمت نفت ربط داد؟
جوانان می گویند آمارهایی که مقامات دولتی می دهند، هیچ گِرهی از مشکلات بیکاری آنها باز نمی‌کند و پایین آمدن قیمت نفت هم تنها یک توجیه است. آیا سیاست‌های کشور تنها بر مبنای قیمت نفت بالا برنامه ریزی می شود که به یکباره با سقوط قیمت، محاسبات به هم می‌ریزد؟ اگر اینگونه است که احتمالا درباره افزایش دوباره درآمدهای نفتی و بالا رفتن قیمت احتمالی نفت هم برنامه ای نداریم.
