گروه بین‌الملل مشرق- فاجعه پاریس نه تنها سفر اولاند را به نشست گروه 20 لغو کرد، بلکه دستور کار خبرگزاری‌های داخلی و بین‌المللی را نیز تغییر داد. بسیاری از آنچه پیشتر به تلویح گفته می‌شد، اکنون صراحتاً در مورد آن موضع‌گیری می‌شود و مسائل مهمی که در غوغای سیاست و جنگ فراموش شده بود، بار دیگر بر صفحه رسانه‌ها نقش می‌بندد.

ما در گزارشی به روایت تحلیلی دو پایگاه خبری، یکی شبکه سی‌ان‌ان و دیگری خبرگزاری رویترز پرداختیم و اکنون دو پایگاه خبری معتدل و یا چپ‌گرا، شبکه ان‌بی‌سی و روزنامه نیویورک‌تایمز را بررسی می‌کنیم. علاوه بر تحلیل‌های جالب توجه، تفاوت رویکرد این دو رسانه نسبت به تحلیل امثال رویترز از این واقعه قابل تأمل است. ما در گزارشی پیش‌تر به «راست و چپ سیاسی در کشورهای مختلف» پرداخته بودیم و حالا زمان آن رسیده که آن رویکردها را به صورت ملموس‌تری در تحلیل شبکه‌های خبری و روزنامه‌ها مشاهد‌ه‌ کنیم.


ان‌بی‌سی: تروریست‌ها احتمالاً از طریق شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های اندرویدی تماس داشته‌اند

ان‌بی‌سی تا کنون سه یادداشت تحلیلی از جمعه خونین پاریس منتشر کرده است که برعکس رویترز، نه جنگ‌طلبانه است و نه علیه سیاست خارجی اوباما، بلکه فارغ از دعواهای سیاسی در پی کشف عامل اصلیِ این فاجعه است. ریچارد انگِل و جان شوپه که تحلیل خود را کمتر از 24 ساعت پس از حادثه نوشته‌اند، تأکید کرده‌اند که اگر چه شاید داعش مسئولیت این حادثه را برعهده بگیرد، اما نوع اجرای عملیات نشان می‌دهد این رخداد هماهنگ و موفق بیشتر به اقدامات تروریستی القاعده شبیه است. نویسندگان با اشاره به حادثه دهلی در سال 2008 میلادی به شباهت‌های این دو رویداد اشاره می‌کنند و یکی دیگر از نشانه‌های حضور القاعده یا گروه‌های تروریستیِ کمترشناخته‌شده و وابسته به آن را این می‌دانند که داعش بلافاصله مسئولیت فاجعه را برعهده نگرفت. گر چه باید اشاره کرد که هواداران این گروهک، زودتر از هر کس دیگری از این حادثه دلخراش استقبال کردند و در صفحات اجتماعیِ خود نخواستند خوشحالی خود از جمعه خونین پاریس را پنهان کنند.

{$sepehr_media_1247681_400_300}

در تحلیل دیگری که جاش‌میِر دو روز بعد از تحلیل قبلی منتشر کرده است، خبر از بکارگیری روش‌های جدید برای ارتباط‌گیری با مأموران و هواداران خود و انسان‌‌های دیگر در هر کجای جهان توسط داعش می‌دهد. ان‌بی‌سی از یک کارشناس ضدتروریسم در ارتش آمریکا آرون برنتلی نقل می‌کند یک گروه معدود از داعش، شبکه‌ای را طراحی کرد‌ه‌اند که 24 ساعته پیام‌های داعش را به کسانی که احتمالاً تمایل دارند یک «جهادیِ» تمام‌عیار شوند، می‌رساند. این ارتباطات که کاملاً رمزگذاری شده و یا از طرق دیگر دور از دسترس مأموران امنیتی و قضاییِ دولت‌ها قرار گرفته است، امکان هماهنگی میان هزاران تروریست‌ در یک زمان و مکان مشخص را بدون اینکه تجمع مشهود آنها موجب حساسیت نیروهای انتظامی و امنیتی شود، ایجاد می‌کند.

کارشناسان دو مزیت ارتباطات سایبری برای گروه‌‌های تروریستی را پنهان‌کاری و سرعت در اقدام جمعی تروریستی می‌داند، بنابر این تروریست‌ها در سوریه می‌توانند مدیریت عملیات در کشورهای اروپایی را به راحتی انجام دهند. برانتلی ادامه می‌دهد احتمالاً گردانندگان این شبکه پیشرفته، 5-6 نفر در ارتباط با داعش هستند که تحصیلات آکادمیک در زمینه فناوری اطلاعات دارند. اما به جز این احتمالاً لایه‌های دیگری از همکاران این شبکه نیز وجود دارند که به پرسش‌ها در طول شبانه‌روز پاسخ می‌دهند و مشکلات فنی در برقراری اینترنت یا نفوذ به شبکه را رفع می‌کنند. حتی فایل‌ها و نرم‌افزارهایی برای آموزش استفاده از فنون پیچیده سایبری، برای همه رده‌ها از فرماندهان ارشد تا تازه‌واردها تولید کرده‌اند. این مجموعه‌‌ها در سرتاسر جهان پراکنده هستند و فقط از روی برخی علائم می‌توان آنها را ردیابی کرد. البته برانتلی به نشانه‌ای اشاره می‌کند که بسیاری از مسلمانان را شامل می‌شود:‌ 5 بار در طول روز، دقیقاً سر موقع پیام می‌گذارند که برای «شرکت در نماز جماعت، آفلاین می‌شوم».

جاش میِر تأکید می‌کنند پس از اتفاقات مصر و فرانسه، اکنون عمده تمرکز مراکز امنیتی بر ظرفیت‌های سایبریِ گروه‌های تروریستی بویژه داعش است. یکی از اینها مرکز تحقیقاتی مبارزه با تروریسم، زیرمجموعه آکادمی ارتش آمریکا است که ساعت‌ها در این زمینه پژوهش کرده و گزارش‌های خود را به مقامات و فرماندهان ارائه می‌دهند. این گزارش‌ها نشان می‌دهد یکی از راه‌های افزایش بودجه توسط داعش، جمع‌آوری کمک‌های مالی از هواداران و اعضای خود در سرتاسر دنیا از طریق اینترنت است.

ان‌بی‌سی از جیمز کامی یکی از مدیران اف‌بی‌آی نقل می‌کند که همه سازمان‌های اطلاعاتی باید در استفاده از آخرین و پیشرفته‌ترین فنون ارتباط سایبری حرفه‌ای باشند، زیرا اگر چه تروریست‌ها در صفحات عادی و آشکار به ترویج ایده‌های خود می‌پردازند ولی از آن طریق افراد متمایل به اقدامات اصطلاحاً «جهادی» را شناسایی می‌کنند و سپس از کانال‌های پنهان،‌ رمزدار و ناشناخته، او را به یک تروریست تبدیل می‌کنند و با او هماهنگی‌های لازم برای اقدام را انجام می‌دهند.

نیک راسموسن مدیر مرکز ملی مبارزه با تروریسم در دولت آمریکا دغدغه دیگری را مطرح می‌کند که ورق را کاملاً به نفع گروه‌‌های تروریستی برمی‌گرداند:‌ راه‌های ارتباط‌گیری مخفی از طریق فضای مجازی، توسط نهادهای امنیتی قابل احصا نیست. شمار و تنوع آنها و اینکه هر روز ده‌ها روش جدید ابداع می‌شود، اشراف مأموران امنیتی را تقریباً ناممکن ساخته است.

ان‌بی‌سی در تحلیل سوم خود، باز هم به قلم جاش میِر از تلگرام،‌ واتس‌اپ و سایلنت سیرکل به عنوان نرم‌افزارهای پرکاربرد توسط افراد داعش نام می‌برد که در میان حدود 120 کانال ارتباطی، اجازه ارتباط‌گیری سریع و پنهان را به آنها می‌دهد. با این حال نمی‌توان به راحتی امکان جاسوسی دستگاه‌های امنیتی را فراهم کرد، هم از این جهت که آزادی‌های مدنی مردم محدود می‌شود و هم اینکه هر گونه کانال مخفی برای، اشراف اطلاعاتی، احتمالاً به دست حرفه‌ای‌های داعش هم خواهد افتاد و آن وقت،‌ زندگی مردم اروپا تحت اشراف داعش قرار می‌گیرد. شاید این خیلی خطرناک‌تر باشد. این اتفاق چندی پیش برای دولت یونان رخ داد. این را پال روزنزوِی مشاور در امور سایبر و معاون پیشین وزارت امنیت داخلی آمریکا می‌گوید و اضافه می‌کند بازی‌های آنلاین مانند World of Warcraft و کنسول‌های بازی به ویژه PlayStation 4 توسط داعشی‌ها برای ارتباط‌گیری با یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد، آنچه واقعاً فاز جدیدی از فعالیت‌‌های اطلاعاتی تروریست‌ها است. آنها گاهی از بازی Second Life برای واریز پول استفاده کرده‌اند.

فرانسه، اتفاقاً یکی از کشورهایی است که نیروهای امنیتی آن دچار محدودیت‌های فنی در جاسوسی از ارتباطات سایبری هستند و شاید این یکی از دلایل انتخاب این کشور توسط داعش برای حملات تروریستی در سال جاری میلادی بوده است. البته این محدودیت‌ها نسبت به انگلیس و ایالات متحده صرفاً در فناوری‌های جدید است ولی در فناوری‌های باسابقه‌تر، برنامه‌ای که دولت فرانسه پس از وقوع 11 سپتامبر میلادی اجرا کرد نفوذ قابل ملاحظه‌ای در جامعه مسلمانان این کشور را در اختیار مأموران امنیتی فرانسه قرار داد. اکنون با وقوع جمعه خونین،‌ نهادهای امنیتی فرانسه برای شکار همدستان سایبریِ این اقدام تروریستی همدست شده‌اند تا ناکارآمدی خود در فناوری‌های جدید را جبران کنند.

نیویورک تایمز: مسلمانان جامعه فرانسه بیش از پیش تحت فشار قرار می‌گیرند

نیویورک‌تایمز با زاویه چپ‌گرایانه خود نگران اقلیت‌ها و آزادی‌های مدنی برای همه است، از این‌رو در چند تحلیلی که تا کنون منتشر ساخته است، تأکید زیادی بر لزوم پرهیز از استفاده‌های سیاسی از این واقعه و ضرورت خودداری از نگاه‌های تحقیرآمیز نسبت به مسمانان در خاورمیانه و نگاه تهدیدنما نسبت به آنها در آمریکا و کشورهای اروپایی داشته است.

یکی از این تحلیل‌ها را «آن برنارد»، یکی‌دو روز پس از وقوع حادثه نگاشته و با مقایسه حوادث پاریس و بیروت که پنجشنبه، یعنی تنها یک‌روز پیش از وقایع پاریس رخ داده بود، تفاوت نگاه مردم و دول غربی را به این دو واقعه نقد کرده است. عنوان این مطلب، «بیروت، جایی که در آن نیز حمله خونباری رخ داد، احساس فراموش‌شدن می‌کند» و تصویری که از زنان عزادار لبنانی منتشر کرده است، گویای همه چیز است. نویسنده سپس اشاره می‌کند که برخلاف لبنان،‌ بلافاصله پس از وقوع فاجعه پاریس شبکه فیس‌بوک امکان همدردی با فرانسویان را با یک کلیک فراهم کرد که پس زمینه پروفایل را به رنگ پرچم فرانسه درمی‌آورد. باز هم برخلاف لبنان،‌ شبکه‌های اجتماعی Safety Check را فعال کردند تا فرانسوی‌ها بتوانند از سلامت عزیزان خود مطلع شوند.

"فارِس" یک دکتر لبنانی در اعتراض به این وضعیت گله می‌کند که چرا هیچ کشوری برج‌های مشهور خود را با رنگ پرچم لبنان درنیاورد ولی این کار را برای فرانسویان انجام داد؟ کارشناسان لبنانی معتقدند اگر چه کشورشان امن است، اما به دلیل نزدیکی آن به مناطقی که جنگ در جریان است و کشتار در آن عادی شده است، زندگی آنها نیز مانند زندگی همه عرب‌ها برای جهان از ارزش کمتری برخوردار است.

یک روز بعد در 16 نوامبر، "آدام نوسیتِر" و "لیز اَلدرمَن" تحلیلی را از جامعه سیاسی فرانسه ارائه دادند که ایده اصلی آن، امکان تغییر رویکرد سکولار نظام سیاسی به ضرر مسمانان بود. اولاند نگران است رقیب او یعنی حزب جبهه ملی بتواند با شعاردادن علیه مهاجران پس از وقایع تلخ امسال که منجر به قتل ده‌‌ها فرانسوی در حمله به دفتر شارلی ابدو و جمعه خونین پاریس شده است، رأی جمع کند. پس خودش زودتر این کار را می‌‌کند. البته این پیش از هر چیز منجر به سوختن تر و خشک با هم می‌شود و سخنان نخست وزیر که گفت «باید همه امام‌جماعت‌های افراطی را اخراج کنیم» انگشت نشانه را بیش از تروریست‌ها به سمت مسلمانان نشانه رفت. بلافاصله پس از واقعه، بسیاری از صفحات شبکه‌های اجتماعی شاهد توهین به مسلمانان بود تا جایی که بسیاری خواهان کشتار مسلمانان شدند. بنابر این هیچ عجیب نیست اگر از این پس مسلمانان تحت فشار اجتماعی و دولتیِ بیشتری قرار گیرند.

نهایتاً تحلیل دیگر را امروز، کافمن در مورد وقوع جنگ پس از فاجعه پاریس نوشته است. او به جملات اولاند پس از این واقعه اشاره کرده که برای اولین بار، داعش را یک «ارتش» خطاب کرده و اقدام آن را «اقدام جنگی» نامیده است. از دید، کافمن، همین الآن هم می‌توان فرانسه را در جنگ با داعش دید،‌ زیرا حدود یک‌ سال است در عراق و دو ماه است که در سوریه بمباران به راه انداخته و حالا ناو جنگی دو گل را با 26 جنگنده به سواحل خاورمیانه ارسال کرده است. فرانسویان نیز تقریباً در حمایت از این عملیات‌های خارج از خانه اجماع دارند.

اما کافمن تأکید می‌کند که این جنگ با هر جنگ دیگری خارج از خانه و حتی با جنگ آمریکا در داخل مرزهایش پس از واقعه 11 سپتامبر متفاوت است زیرا تروریست‌ها، شهروندان فرانسوی هستند که با مردم فرانسه به دنیا آمده و بزرگ شده‌اند. او زیرکانه هشدار می‌دهد آنچه فکر می‌کردیم یک پدیده خاورمیانه‌ای است، اکنون از درون ما و از قلب اروپا برخاسته است. این دیگر یک پاسخ متفاوت می‌خواهد هماهنگونه که برنارد کازنوو وزیر کشور اشاره کرد:«این یک نوع جدید از عملیات است.»

در چنین وضعیتی سیاستمداران به یاری آمده‌اند. سارکوزی خواهان حصر خانگی 10‌هزار مسلمان تندرو و همکاری با پوتین در سوریه شده است و یک سیاستمدار محافظه‌کار نیز خواهان حبس آنها،‌ اما این که گوانتانامویی دیگر می‌سازد! دولت اعلام کرده فعلاً تحت وضعیت اضطراری، مساجد تندرو را می‌بندد و ائمه جماعت رادیکال را اخراج می‌کند اما بیش از این خلاف قانون است. با این حال کافمن می‌نویسد به نظر می‌رسد کار به همین‌ سادگی تمام نشود و فرانسه با استناد به اصل 5 ناتو و اصل 222 معاهده لیسبون میان اعضای اتحادیه اروپا، با کمک کشورهای دیگر جنگ علیه داعش را وارد مرحله جدیدی کند.

منابع: