گروه بین‌الملل مشرق- «آرژانتین، راست‌گرا شد». این تیتر بسیاری از رسانه‌هایی است که رخداد دیروز در آرژانتین را گزارش داده و تحلیل کرده‌اند. ظاهراً پیامدهای فوت چاوز، رهبر چپ‌گرایان در آمریکای لاتین ادامه دارد و بعید نیست پس از آرژانتین، نوبت به برزیل، بولیوی و حتی خودِ ونزوئلا هم برسد. راست‌گرایی به ویژه در آمریکای لاتین یعنی کنترل دولتیِ کمتر بر اقتصاد، کمک به سرمایه‌داران و کارخانه‌داران به جای یارانه‌های مستقیم به مردم و بیمه‌های تکمیلی،‌ تمرکز بر صنایع سودده به جای صنایع اشتغال‌زا و نهایتاً تمایلِ بیشتر به آمریکا و اروپای غربی به جای دول معترض به نظم حاکم بر جهان.

ائتلاف «کامبیه‌موس» یا «بیایید تغییر دهیم» همین وعده‌‌ها را به مردم آرژانتین داده است و حالا طرفداران ماکری که تا یک‌ماه پیش اصلاً انتظار پیروزی نداشتند، خیابان‌های اصلی در بسیاری از شهرهای آرژانیتن را به محفل بوق و طبل و پایکوبی تبدیل کرده‌اند. حدود 32 میلیون آرژانتینی که حائز شرایط رأی‌دهی بودند، با چنددرصد اختلاف به دو گروه تقسیم شدند و روندهای حاکم بر 12 ساله اخیر را تغییر دادند. در گزارش حاضر به صورت مستند به دلایل شکست حزب حاکم می‌پردازیم.

1- تغییر روند رشد اقتصادی

کرشنر‌ها از سال 2003 میلادی ساکن کاخ کاسا روسادا شدند و توانستند بحران بیکاری که بر اثر سیاست‌های نئولیبرالی در زندگی توده آرژانتین رخ داده بود را به خوبی مدیریت کنند. سیاست‌های رفاهی  و یارانه به برخی کالاها، بسیاری از مردم این کشور را قادر به رفع نیازهای اولیه خود کرده و نابرابری را کاهش داد. در عرصه منطقه‌ای نیز پیوند مستحکم با کشورهای چپ‌گرا به ویژه برزیل (چپ میانه) و ونزوئلا (چپ) در دستور کار فرناندز قرار داشت. البته مخالفان دائماً سیاست‌های چپ‌گرایانه فرناندز و تیم او را به «پوپولیسم» متهم می‌کردند (یعنی به جای استفاده از نخبگان برای تغییر واقعی و افزایش منافع ملی، آنچه توده مردم و اکثریت کم‌سواد می‌خواهند را ملاک عمل قرار می‌دهند تا محبوبیت خود را حفظ کنند).

اما پس از درگذشت شوهر سابق کریستینا فرناندز، نستور کرشنر در سال 2010 میلادی، روندهای اقتصادی تا حدودی بازگشت. بالارفتن تورم، کاهش رشد اقتصادی و افزایش جرائم به تدریج خود را نشان داد و در سال 2014 میلادی به اوج خود رسید. تورم تا حدود 25% بالا رفت و یارانه‌ به حامل‌های سوخت و مانند آن دیگر پاسخ‌گوی نیازهای اقشار ضعیف نبود. دوباره فقر داشت چهره خود را پس از چندین سال نشان می‌داد و بیم از بروز بحرانی دیگر، این بار به دلیل افراط در سیاست‌های چپ‌گرایانه در افکار عمومی احساس می‌شد.

سیاست‌های دولت موجب شد سرمایه‌گذاران خارجی روزبه روز اشتیاق کمتری به بازارهای آرژانتین نشان دهند که البته بی‌ربط به انتقادهای فرناندز از دولت آمریکا نبوده است. سرمایه‌گذاری خارجی از 1.454 میلیارد دلار در آستانه سال 2012 میلادی به 300 میلیون دلار در ماه‌‌های اخیر رسید و این فارغ از کاهش اعتبار دولت آرژانتین در عرصه بین‌المللی، مشکلات اقتصادی فراوانی را در حوزه‌های مختلف تولید خواهد کرد. این آمار در گزارش بانک مرکزی آرژانتین آمده است.


2- دانیل سیولی به جای حرف از تغییر، نامزد مخالف را تحقیر کرد

در حالی که فرناندز به سختی در یکی دو سال اخیر تحت فشار قرار داشت، لحن سخنرانی‌هایش در مورد مخالفان تغییر کرد، تا جایی که یک‌بار، سرمایه‌گذارانی که از دولت طلب دارند را «لاشخور» نامید. نامزد پرونیست‌ها نیز مخالفان دولت و اعضای ائتلاف رقیب را نماینده «سرمایه‌داریِ وحشی» نامید. علت این نامگذاری آن است که حزب حاکم به دنبال حمایت از صنایع داخلی، هر چند کوچک است، اما شعارهای ماکری نشان می‌دهد درهای آرژانتین را به روی شرکت‌های بزرگ خارجی باز خواهد کرد و این می‌تواند بساط بسیاری از کارخانه‌داران داخلی را جمع کند.

سیولی در مبارزات انتخاباتیِ خود مردم را از بازگشت سیاست‌های نئولیبرالی که بحران آغاز هزاره را در آرژانتین رقم زد، بیم داد و نتیجه پیروزی ماکری را چیزی جز آن ندانست. در سال 2002 میلادی بحران اقتصادی در آرژانتین به اوج خود رسید که نتیجه سیاست‌های رئیس‌جمهور کارلوس مِنِم از 1989 تا 1999 میلادی بود. اما این کار سیولی دقیقاً همان چیزی بود که ائتلاف رقیب را پیروز کرد چون آنها می‌خواستند نماد تغییر اوضاع کنونی باشند.

ماکری به خوبی این تغییر را نمایندگی کرد. او وعده داد نهادهای اقتصادی را تقویت کند، نه دولت را؛ سیاست‌‌های خود را به نفع رشد اقتصادی و تسهیل تجارت تنظیم کند؛ سیاست خارجی خود را به جای ونزوئلا و ایران به سمت ایالات متحده سوق دهد و حتی از ایجاد تنش در مورد جزایر فالکلند پرهیز کند، جزایری در اقیانوس اطلس و نزدیک به آمریکای جنوبی که مورد اختلاف آرژانتین و انگلیس است و عمده ساکنان آن به کشاورزی و دامداری می‌پردازند. فرناندز در مورد این جزایر انتقادات صریحی را خطاب به بریتانیا بیان کرده است.

در طرف مقابل اما سیولی که معاون کرشنر در دوره ریاست‌جمهوری‌اش بوده، از ادامه سیاست حمایت اجتماعی سخن گفت و تنها تغییرات محدودی در مدیریت دولت بر تجارت و ارز را وعده داد. حزب حاکم البته او را که فرماندار پیشین بوئنس آیرس است و به میانه‌روی معروف است، به عنوان نامزد خود برگزید تا نشان دهد سیاست‌های چپ‌گرایانه را به نفع اعتدال‌گرایان تغییر خواهد داد، اما این ترفند نتوانست رأی لازم را برای پرونیست‌ها به ارمغان آورد.


3- جنگ رسانه‌ای

در برابر القابی که حزب حاکم به مخالفانش داد، سیولی  و حزبش در عوض به نوکیسگی و اختلاس متهم شد، تا جایی که جکی فاکس از شهروندان آرژانتین به خبرنگار گاردین گفت:«این پایان اختلاس در کشور ما است چون حالا کسی را رئیس‌جمهوری کرده‌ایم که نیاز ندارد از آنچه هستند پولدارتر شوند.»

یکی از علل این اتهامات آن است که فرناندز با بزرگترین گروه رسانه‌ای آرژانتین با نام کلارین درافتاد و این موجب شد که هر دو طرف، صدمات زیادی ببینند. طبیعتاً این رسانه‌ها و سرمایه‌گذارانِ آنها تمام تلاش خود را در انتخابات اخیر صورت داده‌اند تا سیاستمداران پرونیست را از چشم مردم آرژانتین بیاندازند و ظاهراً تا حدودی موفق شدند. اینها همه در شرایطی رخ داد که انتخابات دور دوم برای اولین بار در تاریخ آرژانتین پیش آمد و طبیعتاً فضای جنجالی در عرصه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این کشور ایجاد کرده است. این یعنی افزایش نقش رسانه‌ها در تعیین برنده انتخابات.

بسیاری از رسانه‌‌ها و گروه‌های مخالف دولت فعلی را به عنوان «فاسدترین دولت تاریخ آرژانتین» معرفی کردند و حتی گفته شد که فرناندز چشم به کاندیداتوری در سال 2019 میلادی دارد. این گونه القائات، دقیقاً نقطه قوت پرونیست‌ها را یعنی مردمی‌بودن و حمایت از مردم عادی را نشانه رفت تا بسیاری باور کنند که تیم فرناندز در پی قدرت و ثروت خود است، نه مردم. قضاوت کامل در این مورد نیازمند زمان بیشتری است.


4- آخرین دلیل:‌ موضع‌گیری سرخیو ماسا

سرخیو ماسا، وزیر پیشین دولت فرناندز که از سال 2013 میلادی با او دچار اختلاف نظر شد و رتبه سوم در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری را با 21% آرا به دست آورد،‌ طبیعتاً نقشی تعیین‌کننده در دور دوم داشت. او که در دور اول نیز توانسته بود آرای حزب حاکم را بشکند، گفت که در هر صورت به سیولی رأی نخواهد داد. طبیعی است این موضع‌گیری عمق شکاف در حزب حاکم را نشان داده و در دور دوم نیز به ضرر سیولی تمام شده است.

مائوریسیو؟

ماکری که دو دوره شهردار بوئنوس آیرس، پایتخت آرژانتین است، توانست در انتخابات اولیه که میان نامزدهای سه حزب ائتلاف مخالفان برگزار شد پیروز شود. وی و حزبش رویکرد راست میانه را برگزیده‌اند، آنچه مطلوب طبقه متوسط و البته خودشان، یعنی تاجران آرژانتین است. او که خانواده‌اش مهاجران ایتالیایی به آمریکای لاتین هستند، پیشتر مدیر اجرایی باشگاه فوتبال بوکا جونیورز بوده است، اما ثروت او عمدتاً به کارخانه‌‌ها و شرکت‌های بزرگ آرژانتین برمی‌گردد که دسترنج پدر او است.

فرانکو ماکری که در رم زاده شد، در اواخر دهه 1940 میلادی در 18 سالگی به همراه خواهر و برادرش به آرژانتین آمد و چند سال بعد، یک شرکت ساختمان‌سازی تأسیس کرد. او به تدریج توانست صاحب شرکت‌های بزرگ آرژانتین مانند SIDECO در ساختمان‌سازی، Sevel در خودروسازی، Manliba در جمع‌آوری زباله و مدیر شرکت‌هایی چون Correo Argentino در حوزه پست شود. در چنین خانواده ثروتمندی، مائوریسیو در بهترین مدارس غیرانتفاعی تحصیل کرد و در 18 سالگی وارد رشته مهندسی عمران در دانشگاه کاتولیک آرژانتین شد. باقی داستان، مانند زندگی هر بچه‌پولدار دیگر است.

گفته می‌شود روابط سرد او با پدرش عامل مؤثری در حضور فعالانه او در عرصه ورزشی و سیاسی بوده است. او اولین بار پس از پیروزی‌های بوکاجونیورز در دهه 1990 میلادی در رسانه‌ها شناخته شد و سپس به عنوان شهردار بوئنس آیرس در 2003 میلادی. دو سال بعد، حزب خود یعنی PRO یا Republican Proposal را تأسیس کرد و به جمع هوادار از میان نخبگان و مردم راست‌گرا پرداخت.

ماکری علاوه بر وعده رشد اقتصادی، مبارزه با ترانزیت مواد مخدر و تقویت دموکراسی در آرژانتین را نیز شعار خود قرار داده است. در برنامه مائوریسیو آمده که در اولین روز ریاست‌جمهوری‌اش محدودیت‌ها بر ارزش دلار و واردات را برمی‌دارد، اما به نظر می‌رسد برای خیلی از سیاست‌هایش باید با پرونیست‌های پارلمان آرژانتین درافتد که با توجه به انتخابات اخیر همچنان حضور پررنگی دارند.