اقدامات تلافی جویانه روسیه که تلفیقی از اقدامات سیاسی و اقتصادی بوده و همچنان ادامه دارد اولا نشان از رویکرد فعال این کشور در تعامل با دیگر کشورها دارد و ثانیا فرصتی استثنائی برای ایران به شمار می‌رود که بر صادرات خود به روسیه، خصوصا در زمینه محصولات کشاورزی بیفزاید. در ادامه برخی از اقدامات روسیه علیه ترکیه را بررسی می‌کنیم.
روسیه در اولین اقدام سفر وزیر خارجه خود به استانبول را که بنا بود در نشست وزیران خارجه روسیه و ترکیه شرکت کند، لغو کرد. در ادامه دولت روسیه به مردم این کشور توصیه اکید کرد که از سفر به ترکیه اجتناب کنند و همچنین رییس سازمان فدرال گردشگری روسیه به شرکت‌های گردشگری روسیه توصیه کرد که تورهای مسافرتی گردشگری به ترکیه ازجمله سفرهای از طریق کشورهای ثالث به این کشور را متوقف کنند و در همین راستا شرکت «ناتالی تور» در بیانیه‌ای اعلام کرد تصمیم گرفته برای دفاع از شهروندان روس در برابر اعمال تبهکارانه، تورهای مسافرتی گردشگری به ترکیه را متوقف کند همچنین سرگی لاورف اعلام کرد روسیه از ابتدای سال جدید میلادی برنامه سفر بدون روادید به ترکیه را لغو خواهد کرد
در ادامه پای تحریم واردات کالاهای کشاورزی به میان کشیده شد و مسئولان روسی قطع واردات گوشت مرغ و گوجه فرنگی ترکیه را خواستار شدند. وزارت کشاورزی روسیه نظارت بر واردات محصولات کشاورزی ترکیه را تشدید کرد و حدود ۱۵ درصد از کالاهای کشاورزی و غذایی وارداتی از ترکیه را فاقد استانداردهای موردنظر روسیه دانست. این سختگیری تاجایی ادامه یافت که اتحادیه صادرکنندگان ترکیه اعلام کرد که روسیه ترخیص کالاهای این کشور را متوقف کرده است. مسئولان روسی حتی از اعمال محدودیت‌ها در زمینه صادرات محصولات کشاورزی از جمله گندم به ترکیه نیز سخن به میان آوردند.
در ادامه وزیر توسعه اقتصادی روسیه از برنامه توقف همکاری‌های هسته‌ای با ترکیه و راکد گذاشتن اجرای عملیات احداث نیروگاه هسته ای آق قویو در این کشور خبر داد. همچنین وزارت دفاع روسیه اعلام کرد هرگونه همکاری نظامی با ترکیه را متوقف خواهد کرد. روسیه همچنین در راستای کاهش روابط با ترکیه روابط علمی بین دو کشور شامل بخش‌های مختلفی از جمله همکاری‌های دانشگاهی، انتشار کتاب، آموزش زبان ترکی استانبولی، انجام تحقیقات مشترک و فناوری های نوین را قطع کرد و برنامه مذاکرات برای انعقاد قراردادهای تجاری و سرمایه گذاری جدید با ترکیه را نیز تعلیق کرد.
در ادامه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به طور رسمی قانون «تامین امنیت ملی روسیه و اعمال تدابیر اقتصادی ویژه در مورد ترکیه» را امضا کرد که طبق آن واردات برخی اقلام از ترکیه به طور موقت ممنوع شده است، شرکت های گردشگری موظف شده‌اند از اعزام گردشگران روس به ترکیه خودداری کنند، کارفرمایان روس از ابتدای سال جدید میلادی حق بکار گرفتن شهروندان ترکیه را نخواهند داشت و همچنین کنترل بر وسایل حمل و نقل ترکیه به منظور تامین امنیت عمومی روسیه تشدید می‌شود.
روسیه همچنین برای توقف کار شرکت‌های ساختمان سازی ترکیه در این کشور که فعالیت گسترده ای دارند، برنامه‌ریزی کرده‌است و علاوه بر آن ادامه ساخت پروژ خط لوله صادرات میعانات گازی موسوم به «ترک استریم» نیز تعلیق شده است.
مسئولان ترک که ابتدا اعلام کرده بودند ترکیه حق دارد از حریم هوایی خود دفاع کند، و اقدام جنگنده خود را به این وسیله توجیه می‌کردند، درحال حاضر که پشتیبانی چندانی از سوی آمریکا و دیگر کشورهای غربی نمی‌بینند از عواقب تصمیمات روسیه نگرانند و به سختی به دنبال راهی برای پایان دادن به این وضعیت هستند.
ایجاد تنش در روابط روسیه و ترکیه گرچه از نظر سیاسی برای ایران مطلوبیتی ندارد، ولی از منظر اقتصادی این فرصت برای ایران فراهم شده تا به جایگزینی برای کالاهای ترکیه‌ای برای روسیه تبدیل شود و همچنین پذیرای گردشگران روسی باشد. با اینحال تحقق این اهداف نیازمند برنامه‌ریزی و بهره‌برداری مناسب از فرصت به وجود آمده است. در ادامه برخی محورهایی که ایران می‌تواند از آن‌ها بهره برداری نماید آمده است:
۱- در حال حاضر سالانه حدود سه میلیون گردشگر از روسیه به ترکیه می‌روند که برای این کشور سالانه بیش از هشت میلیارد دلار درآمد ارزی به همراه دارد و قطع آن می تواند هزاران شاغل در مناطق گردشگری این کشور به ویژه آنتالیا را بی‌کار کند. ایران می‌تواند یکی از مقاصد جایگزین برای این دسته از گردشگران روس باشد و سهمی از این ۸ میلیارد دلار درآمد گردشگری را کسب نماید.
۲- ترکیه سالانه در حدود ۱٫۶ میلیارد دلار محصولات کشاورزی به روسیه صادر می‌کند که در حدود ۸۰۰ میلیون دلار آن را انواع میوه و ۶۰۰ میلیون دلار آن را انواع صیفی جات و سبزیجات(عمدتا گوجه و خیار) تشکیل می‌دهند. ایران می‌تواند در مورد بسیاری از محصولات کشاورزی صادراتی ترکیه به روسیه مانند گوجه، خیار، مرکبات و کشمش، جایگزینی مناسب برای محصولات ترکیه در روسیه باشد.
۳- پایان کار شرکت‌های ساختمان سازی ترک در روسیه به معنی آن است که شرکت‌های ساختمانی ایرانی می‌توانند به حضور بیشتر در روسیه امیدوار باشند و صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران به روسیه را افزایش دهند.
۴- عدم به کارگیری اتباع ترک در روسیه نیز می‌تواند به عنوان فرصتی برای نیروی کار ایرانی، خصوصا افراد تحصیل کرده باشد که خدمات مورد نیاز روسیه را تأمین نمایند.
۵-عدم صادرات گاز و میعانات گازی روسیه به ترکیه این فرصت را برای ایران فراهم می‌کند که گاز و میعانات گازی روسیه را از طریق خاک خود به کشورهای دیگر ترانزیت و یا سوآپ نماید و از این طریق علاوه بر ایجاد درآمد و افزایش اشتغال در داخل، روسیه را به خود وابسته نماید.
۶-پیش از این بسیاری از محصولات وارداتی و صادراتی روسیه از ترکیه عبور می‌کردند و از این رو ترانزیت کالاهای وارداتی و صادراتی روسیه از خاک ایران اقدام دیگری است که در شرایط کنونی ایران می‌تواند با ایجاد بسترهای لازم از آن بهره برداری نماید.
آنچه گفته شد فرصت‌های پیش روی ایران در زمینه رابط با روسیه است و در زمینه رابطه با ترکیه نیز لازم است تدابیر دیگری اتخاذ شود.
منبع:عیار
