به گزارش گروه تاریخ مشرق؛ در موارد متعددی رژيم پهلوى درآمدهاى نفتى کشور را صرف كمك به دولت كارگرى انگلیس، كمك به كارخانه هاى ورشكسته فرانسه و رژيم صهيونيستى مى‌نمود و كمترين بهره اى از قبل آن نمى‌برد و حتى طرف مقابل چنين اجازه اى را به رژيم نمى داد تا از اين موضوع ـ وام ـ بهره بردارى تبليغاتى ببرد چه رسد به امتيازات تجارى و بازرگانى و...


سند حاضر یکی از ده‌ها مورد اسناد ساواک در زمینه بذل و بخشش‌ها و ولخرجی‌های بی حساب و کتاب پهلوی‌ها به نفع قدرتهای بیگانه است و اینکه بابت این کمک‌ها حتی اجازه انعکاس مطلوب آن در رسانه‌ها و بازتاب دادن به آن و تبلیغ در باره آن را به مطبوعات نمی‌دادند.


موضوع : وام ايران به انگلستان
به : ايران تاریخ 20/5/1353
از : انگلستان

روز دوشنبه 31 تير ماه مطابق با 22 جولاى 1974 وزير دارايى انگلستان در مجلس عوام آن كشور اعلام كرد كه دولت ايران يك هزار و دويست ميليون دلار براى مدت سه سال به انگلستان وام داده است. اين خبر در همان روز فقط در17 كلمه به وسيله راديوها و تلويزيون‌ها بدون هيچ گونه تفسيرى پخش گرديد و روز بعد نيز همه جرايد صبح تقريبا بدون تفسير و يا تكميل خبر اظهارات وزير دارايى آن كشور را درج نمودند. جرايد انگلستان نه تنها در دو روز اول و روزهاى بعد از اين اقدام مهم كه به قول خودشان دولت كارگرى را موفق ساخته است، تفسيرى ننوشتند بلكه روزنامه‌هاى تايمز سياسى و ديلى تلگراف در حالى كه در بالاى صفحه اول خود خبر 17 كلمه اى را چاپ كرده بودند در پايين همين صفحه يك آگهى دو ستونى از شركت هواپيمايى انگليس در خليج فارس چاپ و تنها به كلمه خليج (GUF) اكتفا نموده بودند! در اين ميان روزنامه تايمز مالى روز 23 جولاى مطابق اول مرداد ماه تفسيرى را كه خبرنگارش از تهران مخابره كرده بود چاپ و ضمنا در يك تفسير عمومى از بودجه انگلستان نيز ذكرى از اين وام به عمل آورد:

نظريه منبع: باتوجه به اينكه اعطاى اين وام از طرف دولت ايران به انگلستان بزرگترين رويداد در تاريخ دويست ساله روابط ايران و انگليس به شمار مى رود معهذا نه وابستگان مطبوعاتى و اقتصادى و نه شخص سفيركبير ايران هيچ يك حاضر نشدند كلمه اى در مورد اين حادثه تاريخى در اختيار مطبوعات قرار دهند و هنگامى كه سردبير يكى از روزنامه هاى صبح به تشويق اينجانب جهت اخذ اطلاعات بيشتر با وابسته مطبوعاتى و سفير ايران در انگلستان تماس گرفت جواب دادند هيچ گونه اطلاع اضافى در اختيار ندارند و هيچ گونه استفاده تبليغاتى از اعلام اعطاى اين وام نشد. در حالى كه جا داشت دستگاههاى تبليغاتى ايران و سفارتخانه هاى ايران در كشورهاى ديگر را وادار مى كردند كه از اين اقدام بزرگ بهره بردارى بسيار وسيعى به عمل آيد. تنها روز 23 جولاى آقاى مشايخى نماينده راديو تلويزيون ملى ايران را وادار ساختند كه با آب و تاب اسامى جرايد انگليس كه اين خبر را منتشر كرده بودند بيان كند.

در حالى كه اين نشريات فقط صورت مذاكرات مجلس عوام و قسمت كوتاه نطق وزير دارايى را پخش كرده بودند. وابسته هاى مطبوعاتى و اقتصادى ايران جز چسباندن بريده هاى جرايد بر روى كاغذ و ارسال آنها به تهران اقدام مفيد ديگرى انجام نمى دهند و بسيارى از اوقات شنيده شده كه خود آنها و حتى اعضاى سياسى سفارت محصلين و جرايد را عليه ايران تحريك مى كنند چنانچه در حادثه (جهانبينن) اعضاى سفارت حتى از اظهار خوشحالى از شكست وى خوددارى نمى كردند و با اينكه سردبير تايمز پنج روز قبل از انتشار مقاله ماجرا را با وابسته مطبوعاتى در ميان مى گذارد با اين حال او هيچ اقدامى براى جلوگيرى از چاپ مقاله به عمل نمى آورد. بايد اقرار نمود كه كارى نيز از دست وى ساخته نبوده چون او كوچكترين ارتباطى با كاركنان اين نشريه بزرگ و متنفذ انگليسى ندارد و به همين سبب به نظر مى رسد اگر وظايف و فعاليت هاى وابسته هاى مطبوعاتى ايران در كشورهاى مختلف را مشخص و تعيين مى كردند و يا مثل دوران وزارت آقاى نصرت اله معينيان همه روزه از آنها گزارش كارها و نتيجه فعاليت هايشان را مى خواستند يقينا اين افراد موجب آگاهى هموطنان جوان ما در خارج از كشور و يا باعث معرفى ايران بين مردم جهان مى گشتند.

به عرض تيمسار رياست ساواك رسيد تاريخ 31/5/53
در پرونده كلاسه 477821 بايگانى فرماييد. 30/5/53

منبع:زنان دربار به روایت اسناد ساواک، کتاب پنجم، فرح پهلوی، ج دوم، بهار 1388، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ص 351 تا 353