به گزارش مشرق، در آیه 107 سوره توبه به مسجد ضرار اشاره شده است، مسجدی که توسط عده‌ای از منافقان ساخته و سپس به دستور پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد(ص) ویران شد.
ضرار در لغت به معنای زیان رساندن تعمدی است و داستان ساخت مسجد ضرار از این قرار است که در سال نهم هجرت گروهى از منافقان به بهانۀ این‌که بیماران و گرفتاران در شبهای بارانی و زمستانی و هوای سرد بخاطر دوری راه، امکان حضور در مسجد قبا را ندارند، این مسجد را ساختند.
مسلمانان آن ناحیه از مدینه، همگی در مسجد قبا نماز می‌خواندند، اما پس از آن، عده‌ای از ایشان برای نماز به ضرار رفتند، که موجب تفرقه در بین مسلمانان شد و منافقان در این مسجد گرد هم می‌آمدند.
پس از این‌که ساخت مسجد ضرار به پایان رسید، بانیان آن از پیامبر خواستند برای افتتاح این مسجد در آن‌جا نماز بخواند تا از برکت دعای پیامبر برخوردار گردند. پیامبر، که عازم غزوۀ تبوک بود، عذر آورد و آن را به پس از بازگشت از سفر موکول کرد.
وقتی پیامبر از تبوک بازگشت، آیات 107 تا 110 سورۀ توبه در شأن منافقان و این اقدام آنان نازل شد. در پی آن، پیامبر به مالک‌بن دُخْشُم و مَعْن‌بن عَدی امر فرمود تا این مسجد را – که طبق آیۀ کریمه، به ضرار معروف شد – ویران کنند و آتش بزنند و آنان نیز این بنا را با خاک یکسان کردند. مکان آن نیز، به دستور پیامبر، محل ریختن زباله و مردار شد.
این موضوع را همه مفسّران اسلامى و بسیارى از منابع حدیثی و تاریخی ذکر کردهاند، اگر چه در جزئیات آن تفاوت‌هایى دیده مىشود.
متن و ترجمه آیات 107 تا 110 سوره توبه:
و آنهايى كه مسجدى اختيار كردند كه مايه زيان و كفر و پراكندگى ميان مؤمنان است و [نيز] كمينگاهى است براى كسى كه قبلا با خدا و پيامبر او به جنگ برخاسته بود و سخت سوگند ياد مىكنند كه جز نيكى قصدى نداشتيم و[لى] خدا گواهى مىدهد كه آنان قطعا دروغگو هستند (۱۰۷)
وَالَّذِينَ اتَّخَذُواْ مَسْجِدًا ضِرَارًا وَكُفْرًا وَتَفْرِيقًا بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَإِرْصَادًا لِّمَنْ حَارَبَ اللّهَ وَرَسُولَهُ مِن قَبْلُ وَلَيَحْلِفَنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلاَّ الْحُسْنَى وَاللّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ ﴿۱۰۷﴾
هرگز در آن جا مايست چرا كه مسجدى كه از روز نخستين بر پايه تقوا بنا شده سزاوارتر است كه در آن [به نماز] ايستى [و] در آن مردانىاند كه دوست دارند خود را پاك سازند و خدا كسانى را كه خواهان پاكىاند دوست مىدارد (۱۰۸)
لاَ تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا لَّمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُواْ وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ ﴿۱۰۸﴾
آيا كسى كه بنياد [كار] خود را بر پايه تقوا و خشنودى خدا نهاده بهتر است يا كسى كه بناى خود را بر لب پرتگاهى مشرف به سقوط پىريزى كرده و با آن در آتش دوزخ فرو مىافتد و خدا گروه بيدادگران را هدايت نمىكند (۱۰۹)
أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَى تَقْوَى مِنَ اللّهِ وَرِضْوَانٍ خَيْرٌ أَم مَّنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَىَ شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿۱۰۹﴾
همواره آن ساختمانى كه بنا كردهاند در دلهايشان مايه شك [و نفاق] است تا آنكه دلهايشان پاره پاره شود و خدا داناى سنجيدهكار است (۱۱۰)
لاَ يَزَالُ بُنْيَانُهُمُ الَّذِي بَنَوْاْ رِيبَةً فِي قُلُوبِهِمْ إِلاَّ أَن تَقَطَّعَ قُلُوبُهُمْ وَاللّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۱۱۰﴾
ضرار در لغت به معنای زیان رساندن تعمدی است و داستان ساخت مسجد ضرار از این قرار است که در سال نهم هجرت گروهى از منافقان به بهانۀ این‌که بیماران و گرفتاران در شبهای بارانی و زمستانی و هوای سرد بخاطر دوری راه، امکان حضور در مسجد قبا را ندارند، این مسجد را ساختند.
مسلمانان آن ناحیه از مدینه، همگی در مسجد قبا نماز می‌خواندند، اما پس از آن، عده‌ای از ایشان برای نماز به ضرار رفتند، که موجب تفرقه در بین مسلمانان شد و منافقان در این مسجد گرد هم می‌آمدند.
پس از این‌که ساخت مسجد ضرار به پایان رسید، بانیان آن از پیامبر خواستند برای افتتاح این مسجد در آن‌جا نماز بخواند تا از برکت دعای پیامبر برخوردار گردند. پیامبر، که عازم غزوۀ تبوک بود، عذر آورد و آن را به پس از بازگشت از سفر موکول کرد.
وقتی پیامبر از تبوک بازگشت، آیات 107 تا 110 سورۀ توبه در شأن منافقان و این اقدام آنان نازل شد. در پی آن، پیامبر به مالک‌بن دُخْشُم و مَعْن‌بن عَدی امر فرمود تا این مسجد را – که طبق آیۀ کریمه، به ضرار معروف شد – ویران کنند و آتش بزنند و آنان نیز این بنا را با خاک یکسان کردند. مکان آن نیز، به دستور پیامبر، محل ریختن زباله و مردار شد.
این موضوع را همه مفسّران اسلامى و بسیارى از منابع حدیثی و تاریخی ذکر کردهاند، اگر چه در جزئیات آن تفاوت‌هایى دیده مىشود.
متن و ترجمه آیات 107 تا 110 سوره توبه:
و آنهايى كه مسجدى اختيار كردند كه مايه زيان و كفر و پراكندگى ميان مؤمنان است و [نيز] كمينگاهى است براى كسى كه قبلا با خدا و پيامبر او به جنگ برخاسته بود و سخت سوگند ياد مىكنند كه جز نيكى قصدى نداشتيم و[لى] خدا گواهى مىدهد كه آنان قطعا دروغگو هستند (۱۰۷)
وَالَّذِينَ اتَّخَذُواْ مَسْجِدًا ضِرَارًا وَكُفْرًا وَتَفْرِيقًا بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَإِرْصَادًا لِّمَنْ حَارَبَ اللّهَ وَرَسُولَهُ مِن قَبْلُ وَلَيَحْلِفَنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلاَّ الْحُسْنَى وَاللّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ ﴿۱۰۷﴾
هرگز در آن جا مايست چرا كه مسجدى كه از روز نخستين بر پايه تقوا بنا شده سزاوارتر است كه در آن [به نماز] ايستى [و] در آن مردانىاند كه دوست دارند خود را پاك سازند و خدا كسانى را كه خواهان پاكىاند دوست مىدارد (۱۰۸)
لاَ تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا لَّمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُواْ وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ ﴿۱۰۸﴾
آيا كسى كه بنياد [كار] خود را بر پايه تقوا و خشنودى خدا نهاده بهتر است يا كسى كه بناى خود را بر لب پرتگاهى مشرف به سقوط پىريزى كرده و با آن در آتش دوزخ فرو مىافتد و خدا گروه بيدادگران را هدايت نمىكند (۱۰۹)
أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَى تَقْوَى مِنَ اللّهِ وَرِضْوَانٍ خَيْرٌ أَم مَّنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَىَ شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ وَاللّهُ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ ﴿۱۰۹﴾
همواره آن ساختمانى كه بنا كردهاند در دلهايشان مايه شك [و نفاق] است تا آنكه دلهايشان پاره پاره شود و خدا داناى سنجيدهكار است (۱۱۰)
لاَ يَزَالُ بُنْيَانُهُمُ الَّذِي بَنَوْاْ رِيبَةً فِي قُلُوبِهِمْ إِلاَّ أَن تَقَطَّعَ قُلُوبُهُمْ وَاللّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۱۱۰﴾
