گروه سیاسی مشرق – این روزها که کارشکنی آمریکایی‌ها در اجرای برجام مشهود شده است، دیپلمات‌های هسته‌ای کشورمان سخنانی بر زبان می‌رانند که با سخنان گذشته و انتظاراتی که از برجام به‌وجود آوردند زمین تا آسمان تفاوت دارد. سیدعباس عراقچی، رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام در صف اول این اظهارات قرار دارد.

وی اخیرا بعد از حمایت تمام قد از ماجرای فعالیت سوئیفت که در انتها مشخص شد برخلاف سخنانش بانک‌های اروپایی تراکنش های مالی با بانک‌های ایرانی را به دلیل واهمه از آمریکا انجام نمی‌دهند، اینک به دفاع از سخنان سیف در مورد هیچ بودن دستاوردهای اقتصادی برجام پرداخته است.[1]

وی این بار در تناقض با گفته‌های پیشین خود در مورد انجام تراکنش‌های مالی با بانک‌های اروپایی گفت:«ما 10 سال از این شبکه بانکی منقطع بودیم و در این 10 سال تحولاتی صورت گرفته و زمان می‌برد تا ما به شرایط جدید که برای مقابله با پول‌شویی و مبارزه با تروریسم صورت می‌گیرد هماهنگ شویم. روند هم روند خوبی است، اما سرعت آن از آنچه انتظار داشتیم، کمتر است.»

عراقچی در ادامه درباره تحریم دلار با بیان اینکه تحریم دلار و تحریم استفاده از سیستم مالی آمریکا جزو تحریم هسته‌ای نیست و ریشه آن به تحریم‌های اولیه برمی‌گردد، خاطرنشان کرد: این غیر هسته‌ای است و این تحریم وجود دارد و طبق برجام هم برداشته نمی‌شود و خود ما هم مایل به استفاده از این سیستم نیستیم و یکی از اهداف ما بعد از انقلاب این بوده که خودمان را از وابستگی به دلار نجات دهیم.[2]

وی با بیان اینکه ماندن تحریم دلار هم خواست ماست هم خواست آمریکا، عنوان کرد: کشورهایی که می‌خواهند با ما کار کنند باید به دنبال راه‌های جایگزین باشند و این هم به نفع ما هم به نفع آنهاست.

سخنان جالب معاون ظریف آنجایی است که عراقچی در بیان مشکلات در حوزه بانکی عنوان کرد: دلایل آن متعدد است.اگر چه روند رو به جلویی است، اما این روند کند است. یکی از مهمترین دلایل کارشکنی‌ها و عدم تسهیل مناسب روابط بانکی است که باید بعد از برجام برای ایران برقرار شود و مشکلاتی که بانک‌های خارجی با آن مواجهند و نگرانی‌هایی که دارند، تداخل تحریم‌های اولیه و ثانویه ونقش وزارت خزانه داری آمریکا و اوفک که تا به حال به اعتقاد ما نقش مثبتی نبوده است.»[3]

این جنس از سخنان عراقچی با تعهدهای اولیه‌ای که در نخستین روزهای امضاء برجام توسط تیم دیپلماسی هسته‌ای کشورمان مطرح شد، بسیار متفاوت است. در همین راستا محمد جواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان صراحتاً اشاره کرد که همه تحریم‌های مالی، پولی و اقتصادی قطعنامه قبلی از روز اجرا لغو خواهد شد.[4] اما اینک عراقچی با بهانه‌تراشی می‌گوید که تحریم‌ها یک روزه ایجاد نشده که یک روزه برداشته شود!

از سوی دیگر موضوع تحریم‌های اولیه و ثانویه است که وزیر خارجه کشورمان در گزارشی که به کمیسیون ویژه برجام ارائه داد گفت:‌ «اجرای تحریم‌ها»ی اولیه و ثانویه آمریکا متوقف می‌شود و بعد از هشت سال، رئیس جمهوری آمریکا موظف است که «لغو تحریم‌ها» را به کنگره ببرد.[5] اما معاونش مطرح می‌کند که تداخل در تحریم‌های اولیه و ثانویه باعث کندی مسیر اجرای برجام شده است!

بهانه دیگری که در حوزه تحریم‌ها و عدم همکاری آمریکایی‌ها مطرح می‌شود این است که اصلا موضوع رفع تحریم دلار مطرح نبوده است و عراقچی در این راستا می‌گوید: « تحریم دلار هم خواست ماست هم خواست آمریکا.»

معاون ظریف درباره تحریم دلار با بیان اینکه تحریم دلار و تحریم استفاده از سیستم مالی آمریکا جزو تحریم هسته‌ای نیست و ریشه آن به تحریم‌های اولیه برمی‌گردد، خاطرنشان کرد: این غیر هسته‌ای است و این تحریم وجود دارد و طبق برجام هم برداشته نمی‌شود و خود ما هم مایل به استفاده از این سیستم نیستیم و یکی از اهداف ما بعد از انقلاب این بوده که خودمان را از وابستگی به دلار نجات دهیم.

وی در ادامه با بیان اینکه ورود به سیستم مالی آمریکا خطرات خود را دارد و یک نمونه آن را در همین روزها دیده‌ایم به حکم دادگاه عالی آمریکا اشاره و خاطرنشان کرد: البته اقدام آمریکا‌یی‌ها خصومت آمیز است و اقدام محکومی است و ما نباید پول‌های خود را وارد سیستم مالی آمریکا کنیم بنا به همین خطرات.

این درحالی است که اگر تحریم دلار که بیشتر مبادلات مالی از طریق آن انجام می‌شود برداشته نشود چگونه موانع مالی برای تجارت و سرمایه‌گذاری در کشورمان رفع می‌شود. در همین راستا اگرچه موضوع استفاده از ارز جایگزین برای ایران اهمیت دارد و در دستور کار کشورمان برای مقابله با سیاست‌های خصمانه اقتصادی آمریکا قرار گرفته است اما این موضوع تداخل و تعارضی با برداشته شدن تحریم‌ها ندارد و در مذاکرات هسته‌ای و برجام آمریکا نیز یکی از شش کشوری بود که با ایران توافق کرد و بایستی به تعهدات خود در این عرصه پایبند باشد.

البته منتقدان برجام همچون سعید جلیلی این موضوع را پیش‌بینی کرده بودند که ساختارهای تحریم با اجرای برجام باقی می‌ماند. رئیس سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان هم با حضور در کمیسیون ویژه برجام در مجلس با توضیح در باره این که در سه بخش تحریم های اتحادیه اروپا، آمریکا و شورای امنیت سازمان ملل چه نتایجی در برنامه جامع اقدام مشترک حاصل شده است، گفت: « ساختار تحریم‌ها و فشار آن‌ها باقی مانده است »[6]که امروز هم این روند را از سوی آمریکایی‌ها می‌بینم و متاسفانه دیپلمات‌های هسته‌ای کشورمان نیز به جای اینکه به طرف مقابل نسبت به نقض متعدد برجام هشدار دهند، منتقدان برجام را در کشور متهم و به بهانه‌تراشی روی آورده‌اند.

عراقچی اینک می‌گوید که «قرار نیست برجام خصومت ما را با آمریکا برطرف کند» اما این توهمی است که با امضاء برجام از سوی حامیان دولت و جریان اصلاحات و رسانه‌های زنجیره‌ای با بزرگ کردن و ایجاد انتظارات کاذب از آن به جامعه تزریق شد و موضوعی است که برخلاف سخنان رهبری است.

در همین راستا رسانه‌های زنجیره‌ای اصلاح‌طلب برجام را پلی برای ایجاد رابطه مسالمت‌آمیز و مستمر به‌ویژه در حوزه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی قلمداد می‌کردند و حامیان رابطه با آمریکا در ستایش برجام در این رسانه‌ها قلم می‌زند و با برجام آمریکا را بزک می‌کردند و آدرس غلط به افکار عمومی دادند.

در همین راستا علی خرم مشاور وزیر خارجه کشورمان یکی از کسانی است که همواره در مورد ایجاد رابطه با آ‌مریکا سخن گفته است و بخش اعظمی از یادداشت‌ها و گفت‌وگوهای وی در همین زمینه است. وی در گفت‌وگو با روزنامه شرق درباره رابطه ایران آمریکا می‌گوید: «به نظر من همه رفتارهای ایالات‌متحده پس از انتخاب حسن روحانی به ریاست‌جمهوری دگرگون شد و امروز می‌توان چرخشی جدید در نوع نگاه آمریکا به ایجاد رابطه بین دو کشور دید. به‌صورت ویژه، رفتار آمریکا در قبال پرونده هسته‌ای ایران تغییر کرده است.»[7]

عراقچی گفته است که « نباید یک دیپلمات در صحنه عمل نگران حرف زدن با طرف خارجی باشد.» اما به نظر می‌رسد دیپلمات‌ها این روزها بنابر وعده‌ها و انتظاراتی که به مردم داده‌اند بدون بهانه‌تراشی باید به پاسخگویی صحیح در مورد نتایج برجام به افکارعمومی مبادرت ورزند.