به گزارش گروه تاریخ مشرق؛ روز نهم اردیبهشت 1304 «آرتور پوپ» مورخ و باستانشناس آمريكايي به سمت مستشار افتخاري صنايع عتيقه ايران منصوب شد. دليل اين انتصاب «خدمات مشاراليه در زمينه احياء آثار نفيسه ايران» اعلام شد.
آرتور اُپهام پوپ (Arthur Upham Pope) (1881-1869) خاورشناس آمريكايي و مشاور مؤسسة هنر شيكاگو در زمينه هنر اسلامي است. او نخست در سال 1304ش، همزمان با تحولات عميق سياسي (سقوط سلسله قاجار و روي كار آمدن رضاشاه)، وارد ايران شد. سمت او در آن وقت كارشناس و رايزن مؤسسه هنري شيكاگو بود. پوپ در دوم ارديبهشت 1304 در محل تالار بانك ملي در خيابان فردوسي ـ كه در آن زمان خانه جعفرقلي سردار اسعد بختياري بود ـ تحت عنوان «هنر ايران در گذشته و آينده» سخنراني كرد. بازخواني اين سخنان حكايت از عمق آگاهيهاي او از هنر و ميراث فرهنگي ايران داشت. اين سخنراني به درخواست حسين علاء صورت گرفت.
علاء كه مدتي وزيرمختار ايران در آمريكا بود با پوپ سابقة آشنايي و دوستي داشت. مي‌گويند سخنراني پوپ در ايران سبب تأسيس انجمن ايران و آمريكا كه پس از جنگ جهاني دوم يكي از مبادي ورود فرهنگ آمريكا به ايران بود، گرديد. پوپ در ادامه مناسبات خود با ايران در سال 1309ش «مؤسسه آمريكايي هنر و باستان‌شناسي ايران» را در نيويورك تأسيس كرد. اين مؤسسه پس از توسعه، «مؤسسه آسيا» نام گرفت. دفتر اين مؤسسه در سال 1345ش، به درخواست دولت وقت ايران، به شيراز منتقل و به دانشگاه پهلوي وابسته گرديد.
كوشش‌هاي پوپ در ايران به ظاهر صرف شناسايي و شناساندن هنر و ميراث فرهنگي ايران شد. از اقدامات مهم او برپايي سه كنگره جهاني هنر و باستان‌شناسي ايران به همراه نمايشگاه‌هايي در شهر فيلادلفياي آمريكا (1306ش)، لندن (1309ش) ، لنينگراد و مسكو (1314ش) بود. مي‌توان گفت اقدامات او كمك بسياري به استقرار پايه‌هاي فرهنگي سلطنت رضاشاه كه بر مبناي باستان‌گرايي استوار شده بود، كرد.
با ورود پوپ به ايران سرمايه‌گذاري آمريكا در ميراث فرهنگي ايران هم آغاز شد. آرتور اپهام پوپ تا اواخر دهه سي شمسي همچنان به عنوان شخصيتي فرهنگي در عرصه هنر و ميراث فرهنگي ايران مطرح بود. انتشار كتاب «بررسي هنر ايراني» در شش جلد كه به سال 1317ش چاپ شد، كمك شاياني به ماندگاري اين وجه از شخصيت او كرد. رفت و آمدهاي متناوب او به ايران و تلاش وي در معرفي هنر ايراني ، پوپ را بيش از پيش به محمدرضا پهلوي نزديك كرد تا جايي كه نشان تاج، نشان همايون و نشان علمي درجه يك به او داده شد و دانشگاه تهران نيز دكتراي افتخاري به وي بخشيد.
در اوايل دهه چهل چهره تازه‌اي از اين شخصيت نزد نهاد امنيتي ايران مطرح شد. سازمان اطلاعات و امنيت كشور (ساواك) دريافته بود كه پوپ در جريان‌سازيهاي سياسي ايران دخيل است. با وجود اين آگاهي، در سال 1347ش در مراسمي كه تحت عنوان پنجمين كنگره جهاني هنر و باستان‌شناسي ايران در تالار رودكي تهران برپا شد، شاه رسماً از پوپ قدرداني كرد.
در سندي به جاي مانده از ساواك، چهره دوم اين شخصيت به روشني بيان شده است. ساواك كه پوپ را عضو سازمان سيا (CIA) مي‌دانست، چهره سياسي او را چنين ترسيم مي‌كند:
« طبق اطلاع به زودي پروفسور پوپ استاد دانشگاه ماساچوست آمريكا و عضو سازمان سياسي آن كشور كه متخصص در امور اجتماعي است به عنوان اين كه در اثر بازداشت اكرام معارف‌زاده كتابهايش در ايران خوب تبليغ نشده و به فروش نرفته و در اين موقع كه جرج آلن هم در ايران است و روش سياسي ايران تغيير كرده به ايران خواهد آمد. البته اين شخص چندي قبل هم به ايران آمد و رفت كرد و همان كسي است كه در شش ماهه دوم سال 39 به ايران آمد و قريب شش الي هشت ماه در ايران بود و مأموريت داشت در مورد پيشنهاد سفير وقت آمريكا و وزيرمختار سفارت وقت آمريكا در اثر خدمتي كه مرحوم منصور به آنها كرده بود و آنها از وزارت خارجه و سياستمداران آمريكا خواسته بودند ايران با روش سياست يك حزبي اداره شود و ليدر حزب نيز منصوب باشد مطالعه كند. مستر پوپ در مدت اقامت خود از كارگر ساده گرفته تا با رجال مهم ايران مستقيماً تماس گرفت و حتي در اين مدت توقف، شش بار با احمد آرامش ملاقات نمود و نظرات او را كه وارد به امور سياسي ايران بود خواست (اين موضوع را خود آرامش براي منبع تعريف كرده است. وي به آمريكا مراجعت نمود و پس از تقديم گزارش خود، سفير وقت آمريكا به عنوان مرخصي به مدت دو هفته به آمريكا رفت ولي اين سفر 70 روز طول كشيد و سفير آمريكا با دستورالعمل تازه‌اي وارد شد و به حضور شاهنشاه شرفياب گرديد و بلافاصله گروه مترقي منصور تشكيل گرديد كه همه ازجوانان و پيروان طرفدار آمريكا بودند و بلافاصله اين دفتر و اين گروه، وابسته به دفتر اختصاصي شاهنشاه اعلام شد. سپس انتخاباتي صورت گرفت و حزب ايران‌نوين به وجود آمد. حال اين پرفسور پوپ به زودي به ايران خواهد آمد و سفر آن را نمي‌توان بي‌اهميت دانست.»
تاراج بزرگ ، دكتر محمد قلي مجد ، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، ص 53
آرتور اُپهام پوپ (Arthur Upham Pope) (1881-1869) خاورشناس آمريكايي و مشاور مؤسسة هنر شيكاگو در زمينه هنر اسلامي است. او نخست در سال 1304ش، همزمان با تحولات عميق سياسي (سقوط سلسله قاجار و روي كار آمدن رضاشاه)، وارد ايران شد. سمت او در آن وقت كارشناس و رايزن مؤسسه هنري شيكاگو بود. پوپ در دوم ارديبهشت 1304 در محل تالار بانك ملي در خيابان فردوسي ـ كه در آن زمان خانه جعفرقلي سردار اسعد بختياري بود ـ تحت عنوان «هنر ايران در گذشته و آينده» سخنراني كرد. بازخواني اين سخنان حكايت از عمق آگاهيهاي او از هنر و ميراث فرهنگي ايران داشت. اين سخنراني به درخواست حسين علاء صورت گرفت.
علاء كه مدتي وزيرمختار ايران در آمريكا بود با پوپ سابقة آشنايي و دوستي داشت. مي‌گويند سخنراني پوپ در ايران سبب تأسيس انجمن ايران و آمريكا كه پس از جنگ جهاني دوم يكي از مبادي ورود فرهنگ آمريكا به ايران بود، گرديد. پوپ در ادامه مناسبات خود با ايران در سال 1309ش «مؤسسه آمريكايي هنر و باستان‌شناسي ايران» را در نيويورك تأسيس كرد. اين مؤسسه پس از توسعه، «مؤسسه آسيا» نام گرفت. دفتر اين مؤسسه در سال 1345ش، به درخواست دولت وقت ايران، به شيراز منتقل و به دانشگاه پهلوي وابسته گرديد.
كوشش‌هاي پوپ در ايران به ظاهر صرف شناسايي و شناساندن هنر و ميراث فرهنگي ايران شد. از اقدامات مهم او برپايي سه كنگره جهاني هنر و باستان‌شناسي ايران به همراه نمايشگاه‌هايي در شهر فيلادلفياي آمريكا (1306ش)، لندن (1309ش) ، لنينگراد و مسكو (1314ش) بود. مي‌توان گفت اقدامات او كمك بسياري به استقرار پايه‌هاي فرهنگي سلطنت رضاشاه كه بر مبناي باستان‌گرايي استوار شده بود، كرد.
با ورود پوپ به ايران سرمايه‌گذاري آمريكا در ميراث فرهنگي ايران هم آغاز شد. آرتور اپهام پوپ تا اواخر دهه سي شمسي همچنان به عنوان شخصيتي فرهنگي در عرصه هنر و ميراث فرهنگي ايران مطرح بود. انتشار كتاب «بررسي هنر ايراني» در شش جلد كه به سال 1317ش چاپ شد، كمك شاياني به ماندگاري اين وجه از شخصيت او كرد. رفت و آمدهاي متناوب او به ايران و تلاش وي در معرفي هنر ايراني ، پوپ را بيش از پيش به محمدرضا پهلوي نزديك كرد تا جايي كه نشان تاج، نشان همايون و نشان علمي درجه يك به او داده شد و دانشگاه تهران نيز دكتراي افتخاري به وي بخشيد.
در اوايل دهه چهل چهره تازه‌اي از اين شخصيت نزد نهاد امنيتي ايران مطرح شد. سازمان اطلاعات و امنيت كشور (ساواك) دريافته بود كه پوپ در جريان‌سازيهاي سياسي ايران دخيل است. با وجود اين آگاهي، در سال 1347ش در مراسمي كه تحت عنوان پنجمين كنگره جهاني هنر و باستان‌شناسي ايران در تالار رودكي تهران برپا شد، شاه رسماً از پوپ قدرداني كرد.
در سندي به جاي مانده از ساواك، چهره دوم اين شخصيت به روشني بيان شده است. ساواك كه پوپ را عضو سازمان سيا (CIA) مي‌دانست، چهره سياسي او را چنين ترسيم مي‌كند:
« طبق اطلاع به زودي پروفسور پوپ استاد دانشگاه ماساچوست آمريكا و عضو سازمان سياسي آن كشور كه متخصص در امور اجتماعي است به عنوان اين كه در اثر بازداشت اكرام معارف‌زاده كتابهايش در ايران خوب تبليغ نشده و به فروش نرفته و در اين موقع كه جرج آلن هم در ايران است و روش سياسي ايران تغيير كرده به ايران خواهد آمد. البته اين شخص چندي قبل هم به ايران آمد و رفت كرد و همان كسي است كه در شش ماهه دوم سال 39 به ايران آمد و قريب شش الي هشت ماه در ايران بود و مأموريت داشت در مورد پيشنهاد سفير وقت آمريكا و وزيرمختار سفارت وقت آمريكا در اثر خدمتي كه مرحوم منصور به آنها كرده بود و آنها از وزارت خارجه و سياستمداران آمريكا خواسته بودند ايران با روش سياست يك حزبي اداره شود و ليدر حزب نيز منصوب باشد مطالعه كند. مستر پوپ در مدت اقامت خود از كارگر ساده گرفته تا با رجال مهم ايران مستقيماً تماس گرفت و حتي در اين مدت توقف، شش بار با احمد آرامش ملاقات نمود و نظرات او را كه وارد به امور سياسي ايران بود خواست (اين موضوع را خود آرامش براي منبع تعريف كرده است. وي به آمريكا مراجعت نمود و پس از تقديم گزارش خود، سفير وقت آمريكا به عنوان مرخصي به مدت دو هفته به آمريكا رفت ولي اين سفر 70 روز طول كشيد و سفير آمريكا با دستورالعمل تازه‌اي وارد شد و به حضور شاهنشاه شرفياب گرديد و بلافاصله گروه مترقي منصور تشكيل گرديد كه همه ازجوانان و پيروان طرفدار آمريكا بودند و بلافاصله اين دفتر و اين گروه، وابسته به دفتر اختصاصي شاهنشاه اعلام شد. سپس انتخاباتي صورت گرفت و حزب ايران‌نوين به وجود آمد. حال اين پرفسور پوپ به زودي به ايران خواهد آمد و سفر آن را نمي‌توان بي‌اهميت دانست.»
تاراج بزرگ ، دكتر محمد قلي مجد ، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ، ص 53
