افزایش روزافزون جمعیت و در نتیجه افزایش تقاضا برای کاربرد گیاهان دارویی باعث تولید اقتصادی گیاهان دارویی می شود از این رو ضروری است که در راستای به کارگیری هر چه بیشتر از گیاهان دارویی از علم محققان کشور بهره گرفت تا حداکثر استفاده از صنعت گیاهان دارویی صورت گیرد.
در همین راستا تمرکز شرکت های دانش بنیان نیز برای به کارگیری فناوری روی گیاهان دارویی زیاد شده است. تا کنون شرکت های دانش بنیان زیادی در تولید داروهای گیاهی فعالیت کرده اند؛ حتی برخی از آنها در زمینه صادرات هم گامهایی برداشته اند.
آخرین وضعیت گیاهان دارویی از منظر علمی و دانشگاهی
علی ابراهیمی، مشاور و نماینده ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در خصوص وضعیت تولید گیاهان دارویی توسط شرکت های دانش بنیان گفت: در حال حاضر بیش از ۹۵ شرکت دانش بنیان در حوزه گیاهان دارویی، داروهای گیاهی و فرآورده های طبیعی طب سنتی فعالیت می کنند.
وی از افزایش تولیدات علمی کشور در حوزه گیاهان دارویی خبر داد و گفت: این تولیدات مشتمل بر ۳۸۰۰ مقاله آی اس آی علمی - پژوهشی است.
گیاهان دارویی مصداق اقتصاد مقاومتی
ابراهیمی با اشاره به آمار تحصیلی در حوزه گیاهان دارویی گفت: همچنین تحصیل بیش از ۶۰۰۰ دانشجوی رشته های مرتبط با گیاهان دارویی در کلیه مقاطع تحصیلی، فعالیت بیش از ۱۰۰ عضو هیات علمی در دانشکده های طب سنتی و تحصیل حدود ۵۰۰ دانشجوی دوره تخصصی طب سنتی و داروسازی می تواند نشان خوبی از اهمیت به این حوزه در کشور باشد.
به گفته عضو ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی اظهار داشت: تولید و تجاری سازی بیش از ۶۰۰ محصول دانش بنیان در حیطه داروها و فرآورده های طبیعی انسانی و دامی و راه اندازی ۲۰ سلامتکده طب سنتی در کشور تا پایان سال ۹۴، بیانگر تاکیدات مسئولان و فناوران به حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی است.
وی با اشاره به اینکه بخشی از شرکت های دانش بنیان فعال در زمینه تولید داروهای گیاهی در گروه شرکت های صنعتی و تولیدی قرار دارند، اظهار کرد: این شرکتها با بهره گیری از تمام توان و ظرفیت خود درصدد عرضه محصولات با کیفیت و مورد نیاز جامعه هستند.
ابراهیمی اظهار داشت: گیاهان دارویی و داروهای گیاهی می توانند نقش بسیار موثر و تعیین کننده ای در اقتصاد کشور داشته باشد و مصداق واقعی اقتصاد مقاومتی باشند؛ چرا که سرعت بخشیدن به جریان تبدیل علم به ثروت با تجاری سازی فناوریهای داخل کشور می تواند صنایع متعددی را راه اندازی کرده و به طور مستقیم و غیر مستقیم در بهبود وضعیت اقتصادی کشور ایفای نقش کند.
عضو ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی اظهار داشت: بنابراین هدایت ثروت به سمت بازار و اقتصاد با ثبات و روبه رشد گیاهان دارویی در بخش های مولد و حامی سلامت محیط زیست می تواند تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی را به دنبال داشته باشد.
وی گفت: اقتصاد دانش بنیان، بنای مستحکمی است که کمترین آسیب از مشکلات، رقابت ها و تهدیدها بر آن وارد می شود بنابراین لازم است که احراز جایگاه شایسته و دستیابی به سهم ثابتی از بازار جهانی گیاهان دارویی و فرآورده های آن با اعمال مدیریت صحیح صورت گیرد.
به گفته ابراهیمی، همچنین بکارگیری دانش روز، استفاده از فناوری، به روز بودن دانسته ها از بازار داخلی و جهانی، برنامه ریزی و اولویت گذاری برای حفظ و افزایش ظرفیت تولید محصولات صادراتی گیاهان دارویی، ارتقاء کیفیت بازاریابی، تبلیغات، آشنایی با شیوه های پیشرفته عرضه و تکمیل زنجیره علم و فناوری به منظور تبدیل مزیت های نسبی به رقابتی، پایش برنامه ها و بهبود مستمر آنها می تواند کشور را به اقتصاد دانش بنیان نزدیک کند.
ابراهیمی در ادامه اظهار داشت: حوزه صنعت گیاهان دارویی یکی از صنایع تاثیرگذار در اقتصاد کشور به شمار می رود که پایه های آن بر دانش بومی، مواهب الهی، اقتصاد دانش بنیان و اقتصاد مقاومتی استوار است و از این لحاظ نه تنها به کشورهای دیگر وابسته نیستیم بلکه دارای میراث ارزشمند پزشکی هستیم که به عنوان مکتب طب ایرانی طی هزاران سال خدمات تشخیصی و درمانی خود را ادامه داده است.
اثر گذاری سایر کشورها در حوزه گیاهان دارویی
ابراهیمی در خصوص اثرگذاری سایر کشورها در حوزه گیاهان دارویی گفت: تا کنون کشورهای پیشرو روی صنایع تبدیلی و تولیدی محصولات فرآوری شده و نحوه ارائه و بسته بندی، توسعه بالایی داشته اند. در ایران این مهم مغفول مانده بود. اما اکنون، تدوین نقشه راه وزارتخانه ها و سازمان های مرتبط در دستور کار قرار گرفته است.
عضو شورای ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی در خصوص توسعه این صنعت در کشور گفت: اکنون با بازنگریهای صورت گرفته در ستاد، شاهد توسعه صنعت گیاهان دارویی هستیم.
وی با اشاره به عوامل تاثیر گذار در پیشرفت صنعت گیاهان دارویی گفت: تولید با کیفیت، بازاریابی و تجارت موفق در عرصه بین المللی و همراه کردن فناوری با گیاهان دارویی از مواردی هستند که در کشورهای دیگر برای توسعه صنعت گیاهان دارویی مطرح و مورد توجه قرار گرفته اند.
وی افزود: کشورهایی که به کیفیت توجه ویژه دارند و بر اساس شناخت بازار اقدام به تولید و فرآوری کرده اند توانسته اند سهم بیشتری از بازار مصرف را در سطح جهان به خود اختصاص دهند. کشورهای چین و هند با استفاده از گیاهان دارویی و کاربرد طب سنتی در حوزه درمان توانسته اند در کشور خودشان و حتی در برخی از کشورهای جهان اثر گذار باشند.
تمایل بازار خارجی به داروهای گیاهی ایرانی
حجت الله ذبیحی، مدیر عامل یک شرکت دانش بنیان تولید کننده داروهای گیاهی نیز در همین باره گفت: گیاهان دارویی یک مزیت بزرگ برای کشور ما به شمار می روند زیرا به صراحت می توان گفت که ایران از نظر تولید گیاهان دارویی در جهان بی رقیب است.
وی ادامه داد: نه چین و نه هند در زمینه گیاهان دارویی رقیب کشور ایران نیستند. چرا که گونه‌های گیاهی متنوع‌تر و بیشتری در کشور ما نسبت به هند وجود دارد. محصولات چین نیز از نظر کیفیت به کشور ما نمی‌رسد.
عضو کارگروه دامپزشکی ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری با بیان اینکه باید روی تجارت بازار خارجی گیاهان دارویی تمرکز کرد، گفت: ۸۰ درصد نیروی بازرگانی این حوزه باید بر روی صادرات متمرکز شود؛ زیرا بازار خارجی، داروهای ایرانی را می‌پسندند.
مهمترین اقدامات برای توسعه صنعت گیاهان دارویی
سال گذشته تفاهم نامه ای در راستای صادرات ۲۰ میلیون دلاری داروهای گیاهی به ۴ کشور آسیایی توسط معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری منعقد شد که بر اساس این تفاهم نامه قرار است داروهای گیاهی تولید شده توسط شرکتهای دانش بنیان به کشورهای اندونزی، مالزی، ویتنام و سنگاپور صادر شود.
تحقق این موضوع و تمدید این تفاهم نامه برای سال های آتی می تواند گام موثری برای توسعه گیاهان دارویی باشد.
بهره گیری از توان شبکه های بهداشتی برای ترویج مصرف داروهای گیاهی
حوزه گیاهان دارویی در وزارت بهداشت هم مورد توجه قرار گرفته به طوریکه بسته های آموزشی برای آشنا کردن کارکنان شبکه های بهداشت و درمان با طب سنتی، گیاهان دارویی و داروهای گیاهی آماده شده است؛ زیرا بهره گیری از توان و ظرفیت شبکه های بهداشت و درمان کشور برای ترویج مصرف داروهای گیاهی مهم به نظر می رسد.
همچنین اقداماتی مانند افزودن ۲ واحد درسی طب سنتی و مکمل در گروه پزشکی و امتیاز ویژه به همایش های رشته های مختلف پزشکی که به طب سنتی می پردازند، صورت گرفته است.
نقشه راه گیاهان دارویی نیز تدوین شده و در ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در حال تلفیق و تدوین نهایی است.
تصویب سند ملی گیاهان دارویی
از سوی دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد نقشه راهبردی جامع کشور، گیاهان دارویی را به عنوان بند الف نقشه جامع علمی کشور در اولویت قرار داده اند تا سند ملی گیاهان دارویی را در طب سنتی به تصویب برسانند. این سند یک سند پیشرو بوده و می تواند زمینه تحول بالایی را در صنعت گیاهان دارویی و داروهای گیاهی ایجاد کند و اهتمام به مدیریت دانش در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی در ماده ۴ ص ۱۲ سند یکی از سیاست های کلان به شمار می رود.
با توجه به سیاستگذاری های دولت برای کاهش وابستگی به نفت بهتر است به مواردی توجه کنیم که ظرفیت ها و پتانسیل آن از گذشته در کشور وجود داشته و کارهای علمی و پژوهشی زیادی روی آن انجام شده است.
شناسایی ظرفیت های ملی اعم از نیروهای انسانی متخصص و استعدادهای طبیعی، بررسی و تدوین اطلاعات جامع از تعداد گیاهان شناسایی شده و دسته بندی آنها، تعیین سطح رویشگاه طبیعی و سطح کشت گیاهان دارویی، شناسایی فرصت ها، چالش ها و تدابیر می تواند در توسعه حوزه گیاهان دارویی موثر واقع شوند.
