گروه بین‌الملل مشرق - این روزها تحولات عراق تحت الشعاع «فلوجه» و عملیات آزادسازی آن است که در کنار نبردهای سنگین بین نیروهای عراقی با گروه تروریستی تکفیری «داعش» در عرصه میدانی، شاهد جنگ روانی – رسانه ای گسترده از سوی حامیان تروریسم به ویژه داعش است.

فلوجه در یک نگاه
از زمان سرنگونی رژیم بعث در سال 2003 میلادی «فلوجه» همواره یکی از مهمترین گره های کور بحران عراق محسوب می شده، شهری در استان «الانبار»، واقع در غرب عراق که زمانی به کابوس نظامیان آمریکایی معروف بود و نام فلوجه برای آمریکایی ها بیش از هر نام دیگری آشناست.

در سال 2004 در این شهر 2 نظامی آمریکایی سوزانده و از یکی از پل های شهر بر روی نهر فرات آویزان شدند. آمریکایی ها برای ورود به فلوجه مرارت های بسیاری متحمل شدند و تلفات زیادی دادند تا سرانجام با کمک نیروهای محلی معروف به «شورای بیداری» وارد شهر شدند.

هنوز مدتی از بیرون راندن عناصر القاعده به رهبری «ابو مصعب الزرقاوی» نگذشته بود که تروریسم با شکل و شمایلی جدید خود در فلوجه عرض اندام کرد. داعش اوایل سال 2014 میلادی این شهر را اشغال کرد و خیلی زود به یکی از پایگاه های این گروه در عراق تبدیل شد.


بافت فلوجه و آغاز عملیات آزادسازی
اهل سنت عراق عمدتا در سه استان الانبار، صلاح الدین، نینوا متمرکز هستند. آنها در شهرها و شهرستان‌ های کوچک کنار رودهای دجله و فرات زندگی می‌ کنند و پیوندهای قومی و قبیله ای محکم و تعصبات مذهبی و ملی شدیدی دارند و حزب منحل بعث در زمان دیکتاتوری «صدام حسین» از پایگاه قوی و گسترده ای میان عشایر سنی این 3 استان برخوردار بود که همچنان برخی از این پایگاه ها را حفظ کرده و فلوجه یکی از این مناطق بود که بستر لازم برای رشد گروه های تندرو را داشت.


وجود چنین بستری موجب شد تا افسران رژیم سابق بعث اعم از گارد ریاست جمهوری صدام و دیگر نهادهای مخوف رژیم بعث به تروریست ها ملحق شده، هسته نظامی و امنیتی داعش را تشکیل دهند و نقش اصلی را در قدرت گیری داعش در فلوجه ایفا کنند.

عملیات آزادسازی فلوجه توسط ارتش و نیروهای امنیتی عراق 23 ماه مه سال جاری میلادی کلید زده شد و در همان مرحله اول ده ها منطقه در اطراف این شهر مانند منطقه صنعتی، منطقه الجغیفی، روستاهای البکاره، مختار، البوبردی، البوعاید، الکرمه، البوهوی و البوعفان، مناطق احصی، السجر، نایف العلی، الصبیحات، اللهیب، الصحوه، البوعاید، الکرمه، الحراریات، اللیفیه، الشهابی، جمیله و البوحدید آزاد شد.


مرحله دوم عملیات آزادسازی شهر
پس از شکسته شدن خطوط دفاعی داعش در اطراف فلوجه، مرحله دوم عملیات آزادسازی این شهر 28 ماه مه گذشته با پیشروی نیروهای مسلح و امنیتی عراق اطراف آن به ویژه از محور جنوبی آغاز شد.

توئیت های منتشر شده در پایگاه های اجتماعی وابسته به گروه داعش نشان از افت شدید روحیه جنگجویان این گروه دارد که براساس اطلاعات موجود، به نظر نمی رشد، تعداد عناصر داعش در داخل شهر از 400 تا 600 نفر بیشتر باشد.

آنچه موجب شده، عرصه بر داعش در فلوجه بیش از پیش تنگ شود، استمرار عملیات نظامی ارتش سوریه در سه منطقه شرق شامل استان «دیر الزور» و شمال شرقی این کشور شامل دو استان «حسکه» و «رقه» است که راه را بر کمک های نظامی و نیروی انسانی داعش به عناصرش در شهر فلوجه بسته است. افزون بر اینکه باید توجه داشت، همه محورها ارتباطی میان مراکز داعش در سوریه و عراق قطع شده است.

با این حال عواملی مانند حضور غیر نظامیان و خانواده هایی که داعش از آنها به عنوان سپر انسانی استفاده می کند، بمبگذاری منازل، جاده ها و مسیرهای تردد سبب شده، نبردها سخت و پیشروی نیروهای عراقی با کُندی مواجه شود.

با آزادسازی شهرستان «الصقلاویه»، در شمال غربی فلوجه مرحله دوم عملیات آزادسازی شهر فلوجه پایان یافته اعلام شد و دور جدیدی از عملیات که پیشروی به ‌سمت مرکز شهر را دربر می گیرد، آغاز شد.

اهمیت آزادسازی فلوجه

آزادسازی فلوجه از اهمیت بسیاری برای دولت عراق برخوردار است، شاید اولین پیامد آزادسازی این شهر بازگشت امنیت به شهر «بغداد»، پایتخت عراق و مناطق اطراف آن باشد و در گام دوم باید آزادی فلوجه را مقدمه به زانو درآوردن داعش در شهر «موصل»، مرکز استان نینوا و مهمترین پایگاه داعش در عراق به شمار آورد.

اهمیت فلوجه برای داعش
فلوجه برای داعش اهمیت بسیاری دارد و سقوط آن ضربه سختی بر پیکره این گروه در عراق وارد می کند. از این شهر به عنوان مرکز برنامه ریزی عملیات های تروریستی داعش اعم از انتحاری و غیره یاد شده، همچنین حضور داعش در فلوجه به معنای ادامه تهدید بغداد و کربلا معلی توسط تروریست های تکفیری است. 

افزون بر آن فلوجه حلقه ارتباط عمق الانبار و مناطق مرزی عراق و سوریه در غرب با شهر موصل در استان نینوا و استان صلاح الدین و منطقه الجزیره الانبار در شرق محسوب می شود و با توجه به قرار داشتن فلوجه در امتداد رود دجله، با استفاده از مسیرهای آبی امکان دسترسی به ابوغریب و از آنجا بغداد به راحتی امکان پذیر است.

باید توجه داشت، صرف نظر از شهر موصل، پس از سقوط مواضع داعش در استان صلاح الدین، منطقه الجزیره و شهرهای الرمادی، الرطبه و هیت؛ شهر فلوجه مهمترین مرکز این گروه در عراق به شمار می آید.


جنگ بی سابقه روانی به موازات عملیات نظامی
از زمان آغاز عملیات آزادسازی فلوجه به موازات عملیات میدانی و نظامی، در جبهه دیگر عملیات رسانه ای و روانی بی سابقه ای از سوی شیوخ عرب حوزه خلیج فارس و در راس آنها عربستان سعودی که مهمترین و بزرگترین حامیان داعش در منطقه هستند، کلید زده شد و شبکه های خبری مانند الجزیره قطر و العربیه عربستان سعودی و مطبوعات عربستان مانند روزنامه الریاض خط خبری را در قبال تحولات فلوجه پیش گرفتند که هدف آن سیاه نمایی حقایق جاری در میدان، تخریب وجهه نیروهای عراقی با تمرکز بر نیروهای «جیش الشعبی» یا همان «بسیج مردمی» که اغلب نیروهای آن شیعی هستند و مغرض جلوه دادن دولت عراق در تعامل با مناطق سنی نشین این کشور بود.

روزنامه الریاض وابسته به آل سعود به عنوان مثال عملیات فلوجه را تلاشی بیهوده و کشتار جمعی و نابودی فلوجه توصیف می کند و گلوله باران مواضع داعش از سوی نیروهای عراقی را مورد نکوهش قرار می دهد و نتیجه گیری می کند که نیازی به این همه لشکرکشی برای جنگ با داعش در فلوجه نبود.

شبکه قطری الجزیره ضمن حمایت از داعش، رویکردی ضد مشارکت نیروهای مردمی از جمله «جیش الشعبی» در عملیات آزادسازی فلوجه دارد و عملیات آزادسازی فلوجه را مقدمه ای برای کشتار جمعی ساکنان این شهر عنوان می کند.

جدیدترین جنگ روانی به راه افتاده از این دست توئیت جنجالی «ثامر السبهان»، سفیر عربستان سعودی در بغداد بود که در آن مدعی نقض حقوق سنی‌ ها در جریان عملیات آزادسازی فلوجه شده بود، ادعایی که واکنش نخست وزیر و وزارت خارجه عراق را به دنبال داشت و موجب شد، وزارت خارجه عراق در بیانیه‌ ای با انتقاد از مواضع برخی دیپلمات‌ ها درباره عملیات فلوجه، لزوم رعایت اصول دیپلماتیک و محترم شمردن استقلال و حق حاکمیت عراق را به آنان گوشزد کند.


این بیانیه ضمن رد ادعاهای سفیر عربستان درباره مشارکت مستشاران نظامی ایران در این عملیات، تاکید کرده که تنها دولت عراق درباره حضور مستشاران نظامی کشورهای هم پیمان در این جنگ‌ تصمیم گیری می کند.

ادعاهای سفیر سعودی پس از آن مطرح شد که در روزهای گذشته با پبشروی‌ نیروهای عراقی اطراف فلوجه، رسانه ‌های مرتجع عربی با انتشار گزینشی تصاویری از رویدادهای این عملیات، نیروهای مردمی شیعی عراقی را به رفتار خشونت ‌آمیز با اهالی سنی فلوجه از جمله شکنجه و اعدام غیر نظامیان متهم کرده اند. 

این در حالی است که فرماندهان ارشد ارتش عراق بارها با تاکید بر اینکه «جنگ فلوجه، جنگ طایفه ‌ای میان شیعه و سنی نیست» از حضور بیش از 10 هزار نیروی داوطلب مردمی اهل سنت تحت فرماندهی نیروهای مردمی در این عملیات خبر داده اند.

همچنین «عبدالمهدی الکربلایی»، خطیب موقت نماز جمعه کربلا و نماینده آیت ‌الله «سید علی سیستانی» در خطبه های خود بر لزوم حفظ حقوق و حرمت مردم عادی تأکید کرد و در مورد تعرض به جان مردم به غیر از راه هایی که خداوند جایز شمرده و اینکه هیچ خطایی بزرگ تر از قتل نفس بی گناه نیست، هشدار داد.
 
نماینده آیت ‌الله سیستانی دیدگاه مرجعیت عالی دینی عراق مبنی بر حفظ حرمت مردم حتی اگر از بستگان و خانواده تروریست‌ های داعشی باشند، را نیز اعلام و تأکید کرد، این مرجعیت درباره حفظ حرمت مردم و عدم نادیده گرفتن آن چه با زبان و یا با دست هشدار دادند و ورود به خانه یا تعرض به اهالی آن و ضرب و شتم و فحاشی و تعرض به اموال تروریست‌ ها را جایز ندانستند.

این اولین باری نیست که حکومت سعودی به واسطه سفیر خود در بغداد اقدام به جوسازی علیه نیروهای مردمی عراق و دولت «حیدر العبادی» می کند، پیش از این نیز مخالفت‌ های شدید عربستان و هم پیمانانش بارها موجب تعویق عملیات ارتش عراق در استان الانبار، کانون اصلی تمرکز داعش‌ در عراق، شده بود.

عربستان پیش تر در اظهار نظری گستاخانه تصریح کرده بود که دفاع از اتباع سعودی مقیم عراق، ریاض را ملزم می کند، در عراق حضور نظامی داشته باشد. اما تحرکات هفته های اخیر مقام ‌های سعودی با ادعای وجود تعدادی از اتباع عربستان در شهر فلوجه آغاز و سپس تشدید شد.

چرا عربستان نگران سقوط فلوجه است
ریشه اصلی نگرانی عربستان سعودی از سقوط فلوجه به این دلیل است که این شهر بیش از هر منطقه دیگری «عمق استراتژیک» بغداد شمرده می شود و نقش حایلی سنی ‌نشین میان بغداد با شهرهای شیعی مهمی مانند کربلای معلی و نجف  اشرف و حله را ایفا می کند و نیرویی که در این منطقه دست بالا را داشته باشد، قدرت مانور را در پایتخت عراق و شهرهای شیعه نشین جنوب این کشور خواهد داشت.

شاید بتوان گفت، تنها منطقه‌ «جرف الصخر» موقعیتی مشابه فلوجه را برای سعودی ها داشت، منطقه سنی نشینی که همچون جزیره مناطق شیعه نشین آن را احاطه کرده بودند، با این حال صرف نظر از آزادی این منطقه توسط نیروهای عراقی، باز موقعیت راهبردی فلوجه را در تهدید یا تحت فشار گذاشتن بغداد نداشت.

بنابراین آزادسازی فلوجه و در دست گرفتن کنترل و اداره آن توسط ارتش و نیروهای امنیتی و مقاومت مردمی عراق به معنای تامین عمیق استراتژیک بغداد و بازگشت امنیت به شهرهای شیعی جنوب عراق است و این برای عربستان به عنوان یک بازیگر منطقه ‌ای که در یمن دچار جنگ فرسایشی شده، سوریه را به «بشار اسد» و تغییر رویه امریکا و اروپا در قبال تغییر نظام در این کشور از دست داده، درعراق نیز خود را بازنده اصلی رویارویی با رقیب منطقه‌ ایش یعنی ایران می‌ بیند. لذا سقوط فلوجه برای عربستان به مثابه از دست دادن آخرین اهرم‌ های فشار بر دولت مرکزی عراق و قطع ارتباط آن با دنباله نیروهای همسو در سوریه است.

همراستایی غربی - عربی 
همسو با جنگ روانی و رسانه ای شیوخ عرب خلیج فارس و حکومت سعودی، مطبوعات غربی از جمله روزنامه های آمریکایی با انتشار گزارش هایی از حضور ایران و بسیج مردمی در عملیات آزادسازی فلوجه در عراق، پروژه «ایران هراسی» را در قالب این ادعا که حضور نظامی ایران در عراق می ‌تواند به شعله ‌ور شدن تنش‌ های مذهبی در عراق منجر شود، دنبال کردند.

در این ارتباط روزنامه «نیویورک تایمز» در گزارشی با بیان اینکه تصاویری از حضور سردار «قاسم سلیمانی»، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در حومه فلوجه منتشر شده،  در ادعایی واهی نوشته که حضور ده‌ ها هزار نیروی عراقی تحت فرماندهی ایران، نگرانی‌ هایی را در مورد به راه افتادن «یک حمام خون طایفه ای» در عراق ایجاد کرده است.

این درحالی است که اظهارات «ابراهیم الجعفری»، وزیر خارجه عراق که در اردن به سر می برد، پاسخی صریح و شفاف به جوسازی های صورت گرفته علیه حضور سردار سلیمانی و مستشاران نظامی ایرانی مورد ادعای رسانه های عربی و غربی در عراق است، الجعفری در کنفرانسی خبری در امان، در پاسخ به این سوال که موضع وزارت خارجه عراق در برابر اظهارات سفیر سعودی درباره حضور سردار سلیمانی در عراق چیست، گفت: در مورد سفیران باید بگویم که همه آنها در بغداد مهمان ما هستند و باید به قوانین و ضوابط کار دیپلماتیک آشنا باشند.

آنها اجازه دخالت در امور داخلی کشور مقابل را ندارند. اما سردار سلیمانی، او مستشار نظامی دولت عراق است و موضوع حضور مستشاران نظامی در عراق امری عادی است، چون بغداد پیشتر از آمریکا و انگلیس و کانادا و بسیاری دیگر از کشورها درخواست کرده بود، مستشار نظامی به عراق اعزام کنند و اعزام کرده بودند. این مستشاران با اجازه دولت عراق و با ویزا وارد عراق شده اند و به وظیفه مشورتی خود مشغول هستند.

اهمیت فلوجه برای آمریکایی ها
عملیات آزادسازی فلوجه برای آمریکایی ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. این کشور از سال 2003 به بهانه های مختلف تلاش کرده، حضور خود را در عراق حفظ کند. آخرین دستاویز در این زمینه تشکیل ائتلاف بین المللی ضد داعش بود که تاکنون نتوانسته، اقدامات تاثیرگذاری علیه داعش انجام دهد. 

در قبال عملیات آزادسازی فلوجه آمریکا با اتخاذ مواضع دو پهلو و متوسل شدن به ترفند مدیریت بحران، چند بار عملیات آزادسازی فلوجه را به تعویق انداخت تا نشان دهد، نگران عمق امنیتی داعش در عراق است و قصد ندارند، به این زودی تکلیف داعش در عراق یکسره شود و گرنه راه حل غلبه بر بحران داعش در عراق پایان دادن به عمر این گروه در استان الانبار و به خصوص شهر فلوجه است.

درحالی که آمریکا بارها ثابت کرده، نه تنها چنین سیاستی را در عراق دنبال نمی کند، بلکه مهمترین عامل بقای داعش در عراق است، در این خصوص تنها به افشاگری آژانس خبری «دواروژ» کردستان عراق بسنده می کنیم که 26 فروردین ماه سال در خبری افشاگرانه به دیدارهای متعدد سران داعش و ژنرال های آمریکایی در شهر فلوجه اشاره و تاکید می کند که آمریکایی ها چندبار با «احمد علوانی»، یکی از فرماندهان ارشد داعش و از افسران حزب منحل بعث در حویجه دیدار و گفتگو کرده اند.
همچنین طی عملیات آزادسازی فلوجه جنگنده‌های آمریکایی چند بار مواضع نیروهای مردمی عراق شرکت کننده در این عملیات را بمباران کرده و مدعی شدند، به اشتباه صورت گرفته است که در اثر این حملات چند نفر از نیروهای داوطلب مردمی به شهادت رسیدند.

جدیدترین تحولات میدانی فلوجه

جدیدترین گزارش های از فلوجه از ادامه عملیات نیروهای عراقی در فلوجه و آمادگی ارتش این کشور برای آغاز عملیات آزادسازی موصل حکایت دارد. در این راستا نیروهای عراقی ضمن پیشروی در فلوجه، منطقه البو هوی را در جنوب این شهر آزاد کرده و پرچم عراق را بر فرار ساختمان های آن برافراشتند. نیروهای عراقی همچنین وارد مناطق الجبیل و الشهداء در جنوب فلوجه شده و ضمن انهدام یک خودروی بمب گذاری شده، 20 تروریست داعشی را به هلاکت رساندند.

در منطقه آزاد شده صقلاویه نیروهای عراقی پیکر 400 تن از نیروهای ارتش عراق را در یک گور دسته جمعی کشف کردند. این افراد در سال 2014 در اثر خیانت برخی از افراد محلی در دام داعش افتاده بودند. 

در راستای پیشروی نیروهای عراقی در استان الانبار، ارتش عراق تجهیزات نظامی بیشتری به استان نینوا ارسال کرد تا آمادگی برای آزادسازی موصل از سیطره داعش را افزایش دهد.

انفجار تروریستی در کربلا
به نظر می رسد، داعش که متحمل ضربات سنگین در محورهای مختلف عملیاتی فلوجه شده، بار دیگر به تاکتیک قدیمی خود روی آورده است و عملیات تروریستی و انتحاری خود را در مناطق مختلف عراق از سرگرفته است.

براساس اعلام رسانه های عراقی این گروه تکفیری اقدام به منفجر کردن یک دستگاه خودرو بمبگذاری شده در شهر کربلای معلی کرده است.

این انفجار شدید تقاطع دو منطقه «حی الموظفین» (محله کارمندان) و «حی الحسین» را به لرزه در آورده و دود غلیظی محل انفجار و آسمان آن را فرا گرفته است. گزارش های اولیه از شهادت 5 غیر نظامی عراقی و زخمی شدن 11 نفر دیگر خبر می دهد.

سایت "اعماق" وابسته به داعش مدعی شد که این گروه تروریستی در این حمله نیروهای بسیج مردمی "الحشد الشعبی" را هدف قرار داده و بر اثر آن ۳۰ تن کشته یا زخمی شدند.

خلاصه سخن
با توجه به اهمیت شهر فلوجه برای داعش، کارشناسان عملیات آزادسازی این شهر را به عملیات قطع سر افعی تشبیه کرده اند، افعی تروریسم بعثی - تکفیری که در فلوجه لانه کرده و با کوبیدن سر آن، عمر افعی تروریسم در سراسر عراق به سر خواهد آمد.